Đề tài Vấn đề bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của Trung Quốc trong tiến trình hội nhập quốc tế

VÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa... Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 53 Ths. chö bÝch thu ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc oµn cÇu hãa lµ mét xu thÕ kh¸ch quan, ®ang t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña tõng quèc gia trªn thÕ giíi. Tr−íc thùc tr¹ng toµn cÇu hãa kinh tÕ ®ang lan m¹nh sang lÜnh vùc v¨n hãa, c¹nh tranh “søc m¹nh cøng” vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù ®ang chuyÓn dÇn sang c¹nh tranh “søc m¹nh mÒm” vÒ v¨n hãa, h¬n lóc nµo hÕt, c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa ®ang ®−îc ®Æt ra cÊp b¸ch. Trung Quèc lµ mét quèc gia ®a d©n téc, ®a v¨n hãa víi nÒn v¨n minh truyÒn thèng ph¸t triÓn rùc rì. Trong suèt chiÒu dµi lÞch sö, ng−êi Trung Quèc ®· s¸ng t¹o vµ l−u l¹i cho nh©n lo¹i mét kho tµng v¨n vËt quý gi¸. Nh÷ng di s¶n v¨n hãa nµy kh«ng nh÷ng ®· kÕt tinh trÝ tuÖ cña 56 d©n téc Trung Hoa mµ cßn hÊp thu tinh tuý v¨n minh cña nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi. V× vËy, viÖc b¶o vÖ vµ sö dông di s¶n v¨n ho¸, kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng v¨n ho¸ tèt ®Ñp cña d©n téc lu«n ®−îc ChÝnh phñ Trung Quèc hÕt søc quan t©m, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi kinh tÕ - x· héi Trung Quèc ®ang héi nhËp ngµy cµng s©u réng víi thÕ giíi. 1. Di s¶n v¨n hãa Trung Quèc tr−íc trµo l−u héi nhËp §Æc ®iÓm næi bËt cña v¨n vËt Trung Quèc lµ tÝnh chÊt l©u ®êi vµ sè l−îng lín, bao gåm nhiÒu chñng lo¹i, tõ c¸c di s¶n v¨n hãa vËt thÓ nh−: di chØ cæ, mé t¸ng, kiÕn tróc, s¸ch cæ, ®å vËt, héi häa, ®iªu kh¾c, mü nghÖ... cho ®Õn c¸c di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ nh−: phong tôc tËp qu¸n, lÔ tÕt, nghi lÔ d©n gian, nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng, v¨n häc truyÒn miÖng d©n gian (cao dao, ng¹n ng÷, hß vÌ...), nghÖ thuËt biÓu diÔn (môc ca, T Chö bÝch thu Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 54 thuyÒn ca, s¬n ca, ®ång dao, hý khóc, xiÕc...). Thªm vµo ®ã, kÓ tõ ChiÕn tranh Nha phiÕn ®Õn nay, v« sè c¸c bËc chÝ sÜ vµ tiªn liÖt c¸ch m¹ng ®· anh dòng ®Êu tranh chèng l¹i sù x©m l−îc cña c¸c ®Õ quèc thùc d©n, gi¶i phãng d©n téc Trung Hoa, v× sù phån vinh vµ giµu m¹nh cña n−íc Trung Quèc míi, hä ®· lËp nªn nhiÒu c«ng tr¹ng s¸ng ngêi vµ ®Ó l¹i nhiÒu di s¶n c¸ch m¹ng v« gi¸. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, hßa vµo xu thÕ héi nhËp, víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh, nhiÒu thµnh phè cña Trung Quèc ®· cã sù thay ®æi lín - nh÷ng thay ®æi mang tÝnh hai mÆt. NhiÒu ng«i nhµ cæ, c«ng tr×nh kiÕn tróc, di s¶n v¨n hãa v« gi¸ ®· bÞ ph¸ hñy, thay vµo ®ã lµ nh÷ng ng«i nhµ cao tÇng, ®−êng cao tèc ch¹y dµi, hay nh÷ng c©y cÇu v−ît ®an xen nhau v¾t qua c¸c tuyÕt ®−êng giao th«ng hiÖn ®¹i. Râ rµng, víi nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng v−ît bËc th× nhu cÇu ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng víi ®µ t¨ng tr−ëng ®ã lµ cÊp thiÕt, nh−ng ®« thÞ hãa å ¹t sÏ g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng di s¶n v¨n hãa ®· tån t¹i tõ l©u ®êi. HiÖn t¹i, bµi to¸n ®Æt ra cho ChÝnh phñ Trung Quèc lµ ph¶i t×m ra ®−îc gi¶i ph¸p tháa ®¸ng dung hßa gi÷a b¶o tån v¨n hãa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, biÕn di s¶n v¨n hãa thµnh nguån tµi nguyªn quý gi¸ phôc vô cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc. Sù ph¸t triÓn nhÞp nhµng gi÷a v¨n hãa vµ kinh tÕ chÝnh lµ sù ®¶m b¶o quan träng thóc ®Èy x· héi tiÕn bé toµn diÖn vµ cã thÓ ph¸t triÓn liªn tôc. Thùc tÕ cho thÊy, di vËt v¨n hãa cã nguån gèc tõ Trung Quèc lu«n ®−îc −a chuéng trªn kh¾p thÕ giíi vµ nÕu Trung Quèc tËn dông ®−îc lîi thÕ nµy th× sÏ biÕn v¨n hãa thµnh c¬ së ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, di s¶n v¨n hãa sÏ lµ cÇu nèi ®Ó kinh tÕ héi nhËp. MÆt kh¸c, còng chÝnh v× cæ vËt cña Trung Quèc rÊt phong phó, ®a d¹ng, cã gi¸ trÞ nªn ®· thóc ®Èy viÖc khai quËt tr¸i phÐp c¸c di chØ v¨n hãa vµ bu«n lËu cæ vËt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, rÊt nhiÒu cæ vËt cã gi¸ trÞ cña Trung Quèc bÞ bu«n lËu ra n−íc ngoµi. MÆc dï c¬ quan h¶i quan vµ nhiÒu c¬ quan cã chøc n¨ng kh¸c cña Trung Quèc ®· t¨ng c−êng c¸c ho¹t ®éng cña m×nh nh»m ng¨n chÆn n¹n bu«n lËu vµ khai quËt tr¸i phÐp cæ vËt, song vÊn n¹n nµy vÉn cßn nan gi¶i. Trong n¨m 1997, h¶i quan Thiªn T©n ®· ph¸t hiÖn h¬n 4000 cæ vËt ®ang trªn ®−êng vËn chuyÓn ra n−íc ngoµi, ®iÓn h×nh lµ vô xuÊt lËu cæ vËt håi cuèi n¨m sang Nam TriÒu Tiªn víi h¬n 531 tang vËt gåm: t−îng ngùa, rïa vµ t−îng PhËt b»ng ®¸. Còng vµo th¸ng 6-1997, mét chuyÕn vËn chuyÓn cæ vËt tõ B¾c Kinh tíi Hîp chñng quèc Hoa Kú gåm 2200 hiÖn vËt, trong ®ã cã gèm sø, t−îng PhËt b»ng ®¸, kinh T©y T¹ng ®· bÞ ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn kÞp thêi(1). Cã thÓ thÊy, nhu cÇu lín vÒ cæ vËt Trung Quèc trªn thÞ tr−êng thÕ giíi chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn cho c¸c mé cæ vµ di chØ kh¶o cæ bÞ x©m h¹i nghiªm träng. Bªn c¹nh ®ã, thiªn tai còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y tæn thÊt nÆng nÒ ®èi víi kho tµng di s¶n v¨n hãa VÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa... Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 55 cña Trung Quèc. Theo c«ng bè cña Côc Di s¶n V¨n hãa Trung Quèc, cã tíi 65 di tÝch v¨n hãa cÊp quèc gia vµ 119 di tÝch v¨n hãa cÊp tØnh trong h¹ng môc cÇn ®−îc b¶o vÖ cña tØnh Tø Xuyªn ®· bÞ ph¸ hñy nghiªm träng sau th¶m häa ®éng ®Êt khñng khiÕp ngµy 12-5-2008(2). Nh− vËy, víi thùc tr¹ng rÊt nhiÒu v¨n vËt kh«ng thÓ t¸i sinh, ®ang cã nguy c¬ bÞ huû ho¹i do t¸c ®éng cña thiªn nhiªn hoÆc con ng−êi, ph−¬ng ch©m c¬ b¶n ®èi víi c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n hãa vËt thÓ cña Trung Quèc lµ: “B¶o vÖ lµ chÝnh, cÊp cøu trªn hÕt, sö dông hîp lý, t¨ng c−êng qu¶n lý”; ®èi víi c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n hãa phi vËt thÓ lµ: “B¶o vÖ lµ chÝnh, cÊp cøu trªn hÕt, sö dông hîp lý, kÕ thõa ph¸t triÓn”(3). ChÝnh phñ Trung Quèc kiªn tr× ph−¬ng ch©m b¶o tån tÝnh hoµn chØnh vµ tÝnh ch©n thùc cña di s¶n v¨n hãa, dùa vµo ph¸p luËt vµ khoa häc ®Ó xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa. 2. C«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa cña Trung Quèc 2.1. Ph¸p quy vµ c¬ cÊu b¶o tån di s¶n v¨n hãa Trung Quèc Tõ khi thµnh lËp n−íc (n¨m 1949), ChÝnh phñ Trung Quèc ®· ®Ò ra nhiÒu ph¸p quy, quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ v¨n vËt, ®Õn nay ®· h×nh thµnh nªn hÖ thèng ph¸p quy t−¬ng ®èi hoµn thiÖn vµ dÇn dÇn tiÕp cËn víi C«ng −íc vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa cña thÕ giíi. Kho¶n 2 ®iÒu thø 22 trong HiÕn ph¸p n−íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa quy ®Þnh râ: “Nhµ n−íc b¶o vÖ di tÝch danh th¾ng, v¨n vËt quý b¸u vµ di s¶n v¨n hãa lÞch sö quan träng kh¸c”(4). Theo nguyªn t¾c nµy, Trung Quèc ®· triÓn khai mét c¸ch cã hÖ thèng c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n vËt vµ cøu ch÷a c¸c di tÝch cæ, ®ång thêi, ph¸p chÕ vÒ v¨n vËt còng kh«ng ngõng ®−îc t¨ng c−êng. Bé LuËt h×nh sù cña n−íc Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa. Ngµy 29-11-1982, ñy ban th−êng vô §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n toµn quèc khãa V th«ng qua vµ ban hµnh LuËt b¶o vÖ v¨n vËt n−íc Céng hßa Nh©n d©n Trung Hoa, ®©y lµ mét b−íc tiÕn lín trong viÖc x©y dùng ph¸p chÕ b¶o vÖ v¨n vËt Trung Quèc. Ngµy 22-11-1985, Trung Quèc gia nhËp C«ng −íc b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa vµ thiªn nhiªn thÕ giíi (c«ng −íc nµy ®−îc §¹i héi lÇn thø XVII cña UNESCO th«ng qua t¹i Pa-ri ngµy 16-11-1972), trë thµnh lùc l−îng quan träng trong ®éi ngò b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa vµ thiªn nhiªn thÕ giíi. Ngµy 25-9-1989, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· quyÕt ®Þnh tham gia C«ng −íc vÒ biÖn ph¸p cÊm vµ chèng xuÊt nhËp khÈu phi ph¸p tµi s¶n v¨n hãa vµ chuyÓn nh−îng phi ph¸p quyÒn së h÷u tµi s¶n v¨n hãa ®−îc UNESCO th«ng qua t¹i Pa-ri ngµy 14-11-1970. Ngµy 7-3-1997, Trung Quèc tham gia C«ng −íc cña HiÖp héi ph¸p luËt b¶o hé lîi Ých t− nh©n thèng nhÊt quèc tÕ vÒ v¨n vËt bÞ ®¸nh c¾p hoÆc xuÊt khÈu phi ph¸p, tõ ®ã ®· t¨ng c−êng hîp t¸c víi c¸c n−íc thµnh viªn kh¸c trªn thÕ giíi vÒ mÆt b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa lÞch sö. Chö bÝch thu Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 56 Ngoµi ra, Bé V¨n hãa vµ Côc Di s¶n Trung Quèc còng ban hµnh nhiÒu quy ®Þnh nh»m bæ khuyÕt cho nh÷ng bé luËt vµ c«ng −íc kÓ trªn. C¸c c¬ quan nµy cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ di vËt v¨n hãa trªn c¶ n−íc, lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh, th«ng t−, ph−¬ng thøc qu¶n lý c¸c di chØ, b¶o tµng, cÊp phÐp cho c¸c dù ¸n khai quËt, ®ång thêi nghiªn cøu vµ ®−a ra nh÷ng quy ®Þnh ®Ó qu¶n lý sù l−u hµnh cña c¸c di vËt kh¶o cæ häc. C¬ quan an ninh, Tæng côc H¶i quan, Côc Qu¶n lý th−¬ng nghiÖp còng tham gia vµo viÖc b¶o vÖ vµ qu¶n lý di s¶n v¨n hãa. NhiÒu c¬ quan qu¶n lý chuyªn biÖt vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa ®−îc thµnh lËp t¹i c¸c tØnh, khu tù trÞ, thµnh phè tù trÞ, c¸c huyÖn vµ thµnh phè cña Trung Quèc. §©y lµ nh÷ng c¬ quan b¶o tån vµ qu¶n lý c¸c di chØ vµ v¨n vËt kh¶o cæ s©u s¸t nhÊt ë tõng ®Þa ph−¬ng. Trong c«ng t¸c b¶o tån di s¶n v¨n hãa, xuÊt khÈu di vËt lµ vÊn ®Ò v« cïng phøc t¹p. LuËt b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa cña Trung Quèc quy ®Þnh, ngo¹i trõ nh÷ng hiÖn vËt ®−îc Quèc vô viÖn cÊp phÐp cho mang ra n−íc ngoµi triÓn l·m, nghiªm cÊm vËn chuyÓn, xuÊt khÈu c¸c hiÖn vËt v¨n hãa mang gi¸ trÞ lÞch sö, thÈm mü vµ khoa häc ra n−íc ngoµi. Côc Di s¶n Trung Quèc ®· lËp ra nh÷ng ban xÐt duyÖt, cÊp phÐp mang cæ vËt ra n−íc ngoµi ë 17 thµnh phè. H»ng n¨m, nhµ n−íc còng t¹o ®iÒu kiÖn vµ thu xÕp cho c¸c cö nh©n ngµnh kh¶o cæ häc ®−îc lµm viÖc t¹i c¸c phßng h¶i quan. C¸c phßng qu¶n lý di s¶n t¹i ®Þa ph−¬ng còng kÕt hîp víi Côc Di s¶n, tæ chøc ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸c nh©n viªn h¶i quan. LuËt ph¸p Trung Quèc còng cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi c¸c s−u tËp c¸ nh©n vµ viÖc trao ®æi, bu«n b¸n cæ vËt. C¸c c«ng d©n cña Trung Quèc cã thÓ ®¨ng ký bé s−u tËp cña hä víi Côc Di s¶n. C¸ nh©n cã thÓ b¸n bé s−u tËp cña m×nh cho c¸c c¬ quan h÷u quan hoÆc c¸c nhµ bu«n cæ vËt theo quy ®Þnh cña nhµ n−íc. ViÖc mua vµ b¸n c¸c di vËt v¨n hãa nh− vËy còng ph¶i ®−îc th«ng qua vµ cÊp phÐp cña Côc Di s¶n hay c¬ quan qu¶n lý cña tØnh, khu tù trÞ, vµ ph¶i ®¨ng ký víi c¬ quan qu¶n lý th−¬ng nghiÖp. ChÝnh phñ Trung Quèc còng ®· hîp t¸c víi céng ®ång quèc tÕ trong c«ng t¸c b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa th«ng qua viÖc phª chuÈn b¶n HiÕn ch−¬ng vÒ c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ phßng chèng xuÊt, nhËp vµ vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt v¨n hãa (n¨m 1989), HiÕn ch−¬ng Unidroit vÒ trém c¾p vµ xuÊt lËu cæ vËt (n¨m 1995) vµ HiÕn ch−¬ng Hague (n¨m 1999). Trung Quèc còng tham gia x©y dùng HiÕn ch−¬ng Liªn hîp quèc UNESCO vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa d−íi n−íc(5). §Ó ph¸t huy hiÖu lùc cña nh÷ng b¶n hiÕn ch−¬ng nµy, Côc Di s¶n ®· thùc hiÖn nhiÒu phong trµo phæ biÕn kiÕn thøc vµ n©ng cao c¶nh gi¸c trong c«ng chóng ®èi víi viÖc b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa víi sù tham gia cña c¸c chuyªn gia tõ Tæ chøc VÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa... Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 57 C¶nh s¸t quèc tÕ Interpol, Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi, HiÖp héi B¶o tµng vµ nhiÒu tæ chøc kh¸c. Th«ng qua Interpol vµ sù phèi hîp cña nhiÒu c¬ quan h÷u quan n−íc ngoµi, Trung Quèc ®· x¸c ®Þnh vµ tr¶ l¹i nhiÒu cæ vËt bÞ ®¸nh c¾p tõ c¸c di chØ kh¶o cæ häc vµ c¸c b¶o tµng. Cã thÓ thÊy, c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n vËt cña Trung Quèc ®ang dÇn ®i vµo quü ®¹o ph¸p chÕ, hÖ thèng ph¸p quy b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa lÞch sö còng tõng b−íc ®−îc hoµn thiÖn. 2.2. Thµnh tùu ®¹t ®−îc Trong nh÷ng n¨m võa qua, Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÕ ®é ph©n cÊp b¶o vÖ v¨n vËt, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tr−íc tiªn thuéc vÒ Nhµ n−íc, tiÕp ®ã, yªu cÇu c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®−a c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n vËt vµo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Þa ph−¬ng, vµo quy ho¹ch x©y dùng thµnh thÞ vµ n«ng th«n, vµo ng©n s¸ch, vµo c¶i c¸ch thÓ chÕ… §ång thêi còng nhÊn m¹nh nghÜa vô b¶o vÖ cña céng ®ång, huy ®éng lùc l−îng cña toµn x· héi tham gia c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n vËt. Trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh héi nhËp thÕ giíi, Trung Quèc ®Æc biÖt chó träng thóc ®Èy viÖc b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa th«ng qua gi¸o dôc céng ®ång. §Ò c−¬ng vÒ ch−¬ng tr×nh “Mçi ng−êi ®Òu cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa cña ®Êt n−íc” do Bé V¨n hãa vµ Côc Di s¶n c«ng bè tõ n¨m 1989, ®−îc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn trong c¶ n−íc. C¸c viÖn b¶o tµng, nhµ t−ëng niÖm vµ c¸c c¬ quan b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa ®· më cöa ®ãn c«ng chóng vµ cung cÊp nhiÒu ch−¬ng tr×nh vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa. H¬n n÷a, b¸o chÝ, th«ng luËn vµ c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng kh¸c còng ®Ò cËp nhiÒu tíi tÇm quan träng vµ gi¸ trÞ lÞch sö, thÈm mü vµ khoa häc cña di s¶n v¨n hãa Trung Quèc. NhiÒu tê b¸o lín ®· cã chuyªn môc vÒ luËt b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa víi nhiÒu bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ di s¶n v¨n hãa. §Æc biÖt tõ sau khi gia nhËp WTO, c«ng t¸c b¶o tån, ph¸t huy vµ qu¶ng b¸ di s¶n v¨n ho¸ d©n téc cña Trung Quèc cµng ®−îc coi träng. B¸o c¸o chÝnh trÞ cña §¹i héi XVII ®· nªu râ, Trung Quèc sÏ ®Èy m¹nh b¶o tån v¨n ho¸ trong qu¸ tr×nh x©y dùng mét x· héi thÞnh v−îng hµi hoµ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. Cã thÓ nãi, ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn, vÊn ®Ò b¶o tån v¨n ho¸ ®−îc ®−a vµo mét v¨n kiÖn chÝnh trÞ quan träng cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. ChÝnh phñ sÏ thóc ®Èy b¶o tån v¨n ho¸ b»ng c¸ch t¹o ra cÊu tróc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, c¸ch thøc t¨ng tr−ëng vµ ph−¬ng thøc tiªu dïng trªn c¬ së hiÖu qu¶ vÒ n¨ng l−îng vµ tµi nguyªn, th©n thiÖn víi m«i tr−êng. - §èi víi v¨n hãa vËt thÓ: Cã thÓ thÊy, chÕ ®é ph©n cÊp b¶o vÖ v¨n vËt ®· ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm gi÷a Trung −¬ng vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Trong nh÷ng n¨m qua, Trung Quèc ®· ®Èy m¹nh vµ lµm tèt c«ng t¸c b¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n hãa quan träng, bao gåm c¸c di s¶n thÕ giíi, c¸c di chØ lín, c¸c danh th¾ng v¨n hãa lÞch sö Chö bÝch thu Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 58 nh−: V¹n Lý Tr−êng Thµnh, Tö CÊm Thµnh, Di Hßa Viªn (B¾c Kinh), Khæng miÕu (S¬n §«ng), l¨ng mé TÇn Thñy Hoµng (ThiÓm T©y), l¨ng mé c¸c ®Õ v−¬ng thêi Minh - Thanh, ®éng ®¸ V©n Phong, ®éng §«n Hoµng, ®iªu kh¾c ®¸ §¹i Tóc, con ®−êng t¬ lôa ®o¹n T©n C−¬ng... Côc Di s¶n V¨n ho¸ Trung Quèc ®· ®−a ra kÕ ho¹ch sö dông vÖ tinh vµ nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó x¸c ®Þnh l¹i chiÒu dµi cña V¹n Lý Tr−êng thµnh vµ t×m ra nh÷ng ph−¬ng thøc tèt h¬n ®Ó b¶o vÖ c¸c danh th¾ng næi tiÕng nµy. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c b¶o tån phè cæ, lµng cæ còng ®−îc coi träng. B¾c Kinh víi hÖ thèng phè cæ ®éc ®¸o, n¬i diÔn ra ThÕ vËn héi Olympic 2008, ®· trë thµnh träng ®iÓm ®Çu t− cña dù ¸n b¶o tån phè cæ. Ch−¬ng tr×nh kh¶o s¸t c¸c ng«i lµng cæ trªn kh¾p ®Êt n−íc Trung Quèc còng ®· ®−îc Bé V¨n ho¸ ph¸t ®éng tõ ®Çu n¨m 2003, nh»m môc ®Ých thiÕt lËp danh s¸ch c¸c ®Þa ®iÓm di s¶n vµ ph−¬ng ¸n b¶o tån. KÕt qu¶ kh¶o s¸t sÏ ®−îc HiÖp héi V¨n häc vµ NghÖ thuËt d©n gian biªn so¹n thµnh cuèn s¸ch vÒ nh÷ng lµng cæ nhÊt vµ ®Æc biÖt nhÊt cña Trung Quèc. Cuèn s¸ch dù tÝnh sÏ ®−îc xuÊt b¶n tr−íc n¨m 2012, giíi thiÖu vÒ nh÷ng lo¹i h×nh kiÕn tróc ®Æc s¾c, phong tôc d©n gian ®éc ®¸o, th«ng qua c¸c bøc ¶nh vµ bµi viÕt m« t¶ vÒ c¸c ng«i lµng nµy. Míi ®©y, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· chÝnh thøc khëi ®éng Ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra s¸ch cæ kÐo dµi 5 n¨m (2007- 2012) víi môc tiªu tæng kÕt chÝnh x¸c sè l−îng, gi¸ trÞ cña kho tµng s¸ch cæ Trung Quèc, sau ®ã xuÊt b¶n môc lôc s¸ch, ®µo t¹o nh©n tµi phôc chÕ, triÓn khai c«ng t¸c sè hãa, ®Ó t¨ng c−êng toµn diÖn c«ng t¸c b¶o tån s¸ch cæ. Theo chuyªn gia dù ®o¸n, Trung Quèc hiÖn cã trªn 30 triÖu cuèn s¸ch cæ (viÕt trªn giÊy, trªn thanh tre vµ t¬ lôa)(6). Tuy nhiªn, ph¹m vi ®iÒu tra lÇn nµy cña Trung Quèc lµ c¸c ®Çu s¸ch viÕt b»ng ch÷ H¸n hoÆc ch÷ viÕt c¸c d©n téc thiÓu sè tr−íc n¨m 1912. HiÖn ChÝnh phñ Trung Quèc ®ang khuyÕn khÝch ng−êi d©n cã cÊt gi÷ s¸ch cæ ®Õn c¬ quan chØ ®Þnh ®¨ng ký, ph©n lo¹i. §Æc biÖt, n¨m 2007, c¸c chuyªn gia di s¶n Trung Quèc ®· hoµn tÊt danh s¸ch bÇu chän 48 di s¶n n»m däc theo “Con ®−êng t¬ lôa” trë thµnh di s¶n v¨n hãa thÕ giíi, bao gåm c¸c nghÜa trang, ®Òn thê, hang ®éng vµ thµnh cæ. Danh s¸ch nµy, hiÖn vÉn ®ang ®−îc ®−îc th¶o luËn ®Ó th«ng qua quyÕt ®Þnh cuèi cïng tõ Côc Di s¶n v¨n hãa Trung Quèc tr−íc khi ®Ö tr×nh lªn Trung t©m Di s¶n v¨n hãa thÕ giíi cña UNESCO vµo ®Çu n¨m 2009. - §èi víi v¨n hãa phi vËt thÓ: Tõ nhiÒu n¨m nay, Trung Quèc ®· cã ý thøc cao trong viÖc b¶o tån, ph¸t huy c¸c di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ còng nh− øng dông nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i khi x©y dùng môc tiªu b¶o tån vµ ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa phi vËt thÓ trong ch−¬ng tr×nh quèc gia. Qu¸n triÖt môc tiªu ph¸t huy VÊn ®Ò b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa... Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 59 t¸c dông cña c¸c lÔ tÕt vµ tËp tôc quan träng nh»m t¨ng c−êng søc héi tô cña d©n téc Trung Hoa, th¸ng 12-2007, Quèc vô viÖn ®· chÝnh thøc xÕp ba ngµy tÕt truyÒn thèng (thanh minh, ®oan ngä, trung thu) vµo danh s¸ch nh÷ng ngµy tÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tr−íc ®ã, ngµy 9-6-2007 lµ “ngµy di s¶n v¨n ho¸” lÇn thø hai cña Trung Quèc, Bé V¨n ho¸ ®· c«ng bè danh s¸ch 226 ng−êi thõa kÕ mang tÝnh ®¹i diÖn cho nh÷ng c«ng tr×nh di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ cÊp quèc gia ®ît ®Çu tiªn, ®· ®Ò cËp tíi 5 h¹ng môc chÝnh/134 h¹ng môc, ®ã lµ: v¨n häc d©n gian, t¹p kü vµ c¸nh kü (thi ®Êu thÓ dôc thÓ thao), mü thuËt d©n gian, thñ c«ng kü nghÖ truyÒn thèng, y d−îc truyÒn thèng(7). Trªn c¬ së tæ chøc thµnh c«ng “Ngµy di s¶n v¨n hãa”, Trung Quèc cßn tæ chøc “N¨m kû niÖm Hoµng ®Õ”, “N¨m kû niÖm Khæng Tö”, qua ®ã triÓn khai c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn b¶o vÖ vµ qu¶ng b¸ di s¶n v¨n hãa truyÒn thèng. Phong trµo vËn ®éng phôc h−ng v¨n hãa d©n téc, ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò lý gi¶i c¸c gi¸ trÞ t− t−ëng truyÒn thèng ®· khiÕn cho nh÷ng tranh luËn vÒ Khæng Tö trë thµnh ®iÓm nãng thu hót sù quan t©m cña nhiÒu giíi trong x· héi. Theo thèng kª ch−a ®Çy ®ñ th× chØ riªng n¨m 2007, ®· xuÊt b¶n h¬n 70 cuèn s¸ch liªn quan ®Õn LuËn Ng÷ vµ Khæng Tö(8). §ång thêi, viÖc gi¶ng d¹y v¨n hãa truyÒn thèng vµ tinh hoa v¨n hãa t− t−ëng còng ®−îc chó träng h¬n trong c¸c bËc gi¸o dôc trªn toµn quèc. Bé V¨n ho¸ Trung Quèc còng ®· khëi th¶o “BiÖn ph¸p x¸c ®Þnh vµ qu¶n lý ng−êi truyÒn thõa mang tÝnh ®¹i diÖn cho nh÷ng h¹ng môc di s¶n v¨n ho¸ phi vËt chÊt cÊp quèc gia”, trong ®ã ®· quy ®Þnh râ tiªu chuÈn x¸c ®Þnh, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng−êi truyÒn thõa mang tÝnh ®¹i diÖn. HiÖn nay, biÖn ph¸p nµy ®ang ®−îc tr−ng cÇu ý kiÕn réng r·i trªn toµn quèc, sau khi söa ch÷a vµ hoµn thiÖn sÏ chÝnh thøc c«ng bè. 2.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra Tõ khi Trung Quèc gia nhËp “C«ng −íc di s¶n thÕ giíi” n¨m 1985 ®Õn nay, Trung Quèc ®· cã 37 di s¶n ®−îc c«ng nhËn lµ di s¶n thÕ giíi, trong ®ã cã 26 di s¶n v¨n hãa, 6 di s¶n thiªn nhiªn vµ 5 di s¶n hçn hîp v¨n hãa vµ thiªn nhiªn, ®øng thø ba trªn thÕ giíi sau Italia vµ T©y Ban Nha vÒ sè l−îng di s¶n thÕ giíi(9). Trong lÜnh vùc b¶o tån di s¶n v¨n hãa, ChÝnh phñ vµ c¸c chuyªn gia Trung Quèc ®ang tÝch cùc tiÕn hµnh ®æi míi vµ c¶i t¹o cho phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. §Æc biÖt, Trung Quèc rÊt chó träng tham kh¶o, häc tËp kinh nghiÖm cña n−íc ngoµi, c¬ quan b¶o tån cæ vËt Trung Quèc còng ®· thiÕt lËp mèi quan hÖ hîp t¸c chÆt chÏ vµ l©u dµi víi c¸c c¬ quan b¶o tån cæ vËt n−íc ngoµi. Trong thêi gian tíi, Trung Quèc cÇn ph¶i nç lùc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong c«ng t¸c b¶o vÖ v¨n hãa vËt thÓ, cô thÓ nh− sau: - Lµm tèt c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu v¨n vËt cæ, quy ho¹ch nh÷ng v¨n vËt Chö bÝch thu Nghiªn cøu Trung Quèc sè 1(89) - 2009 60 kh«ng thÓ di dêi, v¨n vËt träng ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh b¶o tån. - B¶o vÖ tèt v¨n vËt trong qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh lín. Khai quËt kh¶o cæ trªn vÞ trÝ nh÷ng h¹ng môc x©y dùng c¬ b¶n cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nh÷ng nhu cÇu thùc tÕ khi tiÕn hµnh b¶o tån v¨n vËt. Ph¶i thèng nhÊt trong qu¶n lý gi÷a thi c«ng x©y dùng vµ b¶o tån di s¶n. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ph¶i thùc hiÖn tèt c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng v¨n hãa lÞch sö, x©y dùng chiÕn l−îc thèng nhÊt trong ph¸t triÓn ®« thÞ hãa vµ b¶o tån di s¶n. - T¨ng c−êng c«ng t¸c b¶o vÖ nh÷ng thµnh phè, thÞ trÊn, lµng v¨n hãa - lÞch sö næi tiÕng. - N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng c