Luận án An sinh xã hội đối với nông dân an sinh xã hội đối với nông dân trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam

ðất nước ta ñang xây dựng nền kinh tế thị trường ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa. Sự phát triển kinh tế thị trường ñã mang lạicho ñất nước những biến ñổi sâu sắc về kinh tế - xã hội. Kinh tế tăng trưởng nhanh,cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tiến bộ, thu nhập bình quân của người lao ñộng ngày càng cao, ñời sống kinh tế và xã hội của nhân dân có sự cải thiện rõ rệt. Bên cạnh những thành công ñó, nước ta ñang phải ñối mặt với những khó khăn về lĩnh vực xã hội. ðặc biệt, là một nước nôngnghiệp với gần 80% dân cư sống ở khu vực nông thôn, nhưng ñến nay, nông thôn nước ta vẫn còn nghèo, nông dân vẫn còn khổ và nông nghiệp vẫn còn rất rủi ro. Tình trạng thất nghiệp, thiếu công ăn việc làm của người lao ñộng còn khá phổ biến, khoảng cách thu nhập giữa người lao ñộng, giữa các vùng vẫn chưa ñược thu hẹp, tình trạng ñói nghèo và tái nghèo vẫn chưa ñược giải quyết một cách bền vững, phân hoá xã hội ngày càng phức tạp. An sinh xã hội ñối với người nông dân, doñó, còn nhiều khó khăn. Những năm qua, ðảng và Nhà nước ta ñã có nhiều chủ trương chính sách ñể giải quyết những khó khăn trên, song ñây vẫn là vấnñề phức tạp, trong ñó an sinh xã hội ñối với nông dân là vấn ñề bức xúc nhất. Mấu chốt của vấn ñề là ở chỗ, người nông dân có thu nhập rất thấp, ñời sống hiện tại rất khó khăn. Chính ñiều ñó làm cho họ dễ bị tổn thương khi có những biến ñổi trong cuộc sống như ốm ñau, bệnh tật, thiên tai bão lụt,.xảy ra. Và hậu quả là họ lại lâm vào cảnh ñói nghèo. Do ñặc ñiểm lịch sử, các làng xã Việt Nam có truyềnthống tình làng nghĩa xóm sâu bền. Chính truyền thống ñó ñã hình thành một cách tự nhiên các hình thức an sinh xã hội truyền thống. “Tình làng nghĩa xóm”,“ Có nhau khi tắt lửa, tối ñèn”, “Trẻ cậy cha, già cậy con”,. vốn là truyền thống văn hoá cũng ñồng thời là những hình thức thực hiện an sinh xã hội trong nông thôn hàng ngàn ñời nay ở nước ta. Song trước sự phát triển của kinh tế thị trường, một mặt, trong nông thôn ñã xuất hiện một số hình thức mới về an sinh xã hội, mặt khác, những hình thức an sinh xã hội truyền thống cũng ñang có sự biến ñổi. 2 Có nhiều quan niệm khác nhau về sự phát triển các hình thức an sinh xã hội. Có quan niệm cho rằng, những hình thức an sinh xã hội truyền thống sẽ dần dần bị thay thế bằng các hình thức hiện ñại. Vậy các hình thức an sinh xã hội truyền thống sẽ tồn tại và phát triển ra sao trong bối cảnh xuấthiện những hình thức an sinh xã hội hiện ñại? Những hình thức hiện ñại có thể thay thế các hình thức truyền thống của an sinh xã hội trong nông thôn hay không? Nếu có, thì mức ñộ thay thế sẽ như thế nào? Với tình trạng thu nhập thấp như hiện nay,Việt Nam có thể xây dựng ñược các chính sách an sinh xã hội hiện ñại cho nông dânnhư các nước phát triển ñược hay không? Nếu có thì ñiều kiện nào ñể thực hiện ñược? ðó là những vấn ñề ñang ñặt ra ñòi hỏi phải có sự nghiên cứu trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội cho cho người nông dân nước ta. Xuất phát từ ñó, tác giả lựa chọn vấn ñề An sinh xã hội ñối với nông dân trong ñiều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam làm ñề tài nghiên cứu cho luận án tiến sỹ.

pdf233 trang | Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 1657 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án An sinh xã hội đối với nông dân an sinh xã hội đối với nông dân trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
0 BéBé gi¸ogi¸o dôcdôc vµvµ ®µo®µo t¹ot¹o Tr−êng®¹ihäckinhtÕquècd©nTr−êng®¹ihäckinhtÕquècd©nTr−êng®¹ihäckinhtÕquècd©n Mai Ngäc Anh ANAN SINHSINH X·X· HéIHéI §èI§èI VíIVíI N¤NGN¤NG D¢ND¢N TRONGTRONG §IÒU§IÒU KIÖNKIÖN KINHKINH TÕTÕ THÞTHÞ TR¦êNGTR¦êNG ëë VIÖTVIÖT NAMNAM Chuyªnngnh: QU¶NLýKINHTÕ Msè : 62.34.01.01 LuËnLuËn ¸n¸n tiÕntiÕn süsü kinhkinh tÕtÕ Ng−êih−íngdÉnkhoahäc: H−íngdÉn1:PGS.TSMaiV¨nB−u H−íngdÉn2:TS.NguyÔnH¶iH÷u HNéi,2009 i Lêicam®oan T«ixincam®oan®©ylc«ngtr×nhnghiªncøu cñariªngt«i.C¸csèliÖu,kÕtqu¶nghiªncøutrong luËn ¸n l trung thùc v ch−a tõng ®−îc c«ng bè trongbÊtkúc«ngtr×nhkhoahäcnokh¸c. T¸cgi¶luËn¸n MaiNgäcAnh ii MCLC LICAMðOAN................................................................................................................i MCLC ..........................................................................................................................ii DANHMCCÁCTVITTT....................................................................................iii DANHMCCÁCBNG..................................................................................................iv DANHMCCÁCHÌNH...................................................................................................vi MðU.....................................................................................................................1 CHƯƠNGI:CƠSLÝLUNVHTHNGANSINHXÃHIðIVINÔNG DÂNTRONGðIUKINPHÁTTRINKINHTTHTRƯNG ..........6 1.1. AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN TRONG ðIU KIN KINH T TH TRƯNG: BN CHT VÀ VAI TRÒ .........................................................................6 1.2. NI DUNG, ðIU KIN XÂY DNG VÀ HOÀN THIN HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN TRONG ðIU KIN KINH TTHTRƯNG ...................23 1.3. KINH NGHIM MT S NƯC TRONG XÂY DNG VÀ HOÀN THIN H THNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN ......................................................47 KTLUNCHƯƠNG1 ............................................................................................68 CHƯƠNGII:ðÁNHGIÁTHCTRNGHTHNGANSINHXÃHIðI VINÔNGDÂNVITNAM ...........................................................70 2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH PHÁT TRIN CA HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM .....................................................................................70 2.2. ðÁNH GIÁ SPHÁT TRIN CA HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM HIN NAY ......................................................................................100 2.3. NGUYÊN NHÂN HN CHCA HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM HIN NAY ......................................................................................121 KTLUNCHƯƠNG2 ............................................................................................134 CHƯƠNG III: PHƯƠNG HƯNG, GII PHÁP XÂY DNG VÀ HOÀN THINHTHNGANSINHXÃHIðIVINÔNGDÂN VITNAMNHNGNĂMTI.........................................................135 3.1. BI CNH PHÁT TRIN KINH T Xà HI VÀ NHNG VN ð ðT RA TRONG XÂY DNG VÀ HOÀN THIN HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM NHNG NĂM TI ..............................................................135 3.2. ðNH HƯNG XÂY DNG VÀ HOÀN THIN HTHNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM NHNG NĂM TI. ......................................................144 3.3. GII PHÁP PHÁT TRIN H THNG AN SINH Xà HI ðI VI NÔNG DÂN VIT NAM NHNG NĂM TI ..................................................................................173 KTLUNCHƯƠNG3 ............................................................................................187 KTLUNVÀKINNGH .....................................................................................188 DANHMCCÔNGTRÌNHCATÁCGI ............................................................190 TÀILIUTHAMKHO...........................................................................................191 PHLC ...................................................................................................................199 iii DANHMCCÁCCHVITTT KH&CN:KhoahcvàCôngngh ADB:NgânhàngPháttrinChâuÁ KTTT:Kinhtthtrưng ASXH:Ansinhxãhi MTQG:Mctiêuqucgia BHTN:Bohimthtnghip NDT:Nhândânt BHYT&BHXH:Bohimytvàbo himxãhi NSNN:NgânsáchNhànưc BHYTBBNN:Bohimytbtbuc NS&VSMT:Nưcschvàvsinhmôitrưng ngưinghèo NXB:Nhàxutbn LðTBXH:LaoñngThươngbinhvàXãhi PCT:Phichínhthc NN&PTNT:NôngnghipvàPháttrin PTAskes:Bohimytchocôngchc nôngthôn viênchc,ngưinghhưucuchinbinh BTC:BTàichính vàthânnhân BYT:BYt PTJamsostek:Ansinhxãhichongưi laoñng CHLBðc:Cnghòaliênbangðc PTJasaRahaja:Bohimtainngiaothông CHNL:Chimhunôl PTTaspen:BHXHdànhchocôngchc CNXH:Chnghĩaxãhi viênchc CSHT:Cơshtng TECHCð:Tremcóhoàncnhñcbit CXNT:Côngxãnguyênthu TGBHYTTN:Sngưithamgia DNNN:Doanhnghipnhànưc TGLVNT:Thigianlàmvictrongkhu DVXHCB:Dchvxãhicơbn vcnôngthôn ESCAP:ybanKinhtXãhikhuvc TGðX:Trgiúpñtxut châuÁTháiBìnhDương TGTX:Trgiúpthưngxuyên GDP:Tngsnphmqucni TGXH:Trgiúpxãhi HGð:Hgiañình TLHGN:Tlhgimnghèo HTX:Hptácxã TNND:Thunhpngưinôngdân HSSV:Hcsinhsinhviên TNNND:Thunhphnôngdân ILO:Tchclaoñngquct WHO:Tchcytthgii IPP:ChươngtrìnhBohimcánhân XðGN:Xóañóigimnghèo KCB:Khámchabnh UNDP:Chươngtrìnhpháttrinliênhpquc KCN:Khucôngnghip ƯðXH:Ưuñãixãhi KCX:Khuchxut iv DANHMCCÁCBNG Bng1.1:PhânbitgiaASXHvàhthngASXH ..........................................................10 Bng1.2:SosánhBHYTthucBHXHvàBHYTkinhdoanh...........................................31 Bng1.3:Bohimhưutrívàbohimtuigiàchonôngdânðc..................................48 Bng1.4:Mcphichiphívàtàitrcabohimtainnnôngnghip ...........................49 Bng1.5:MôhìnhhthngansinhxãhicaESCAP.....................................................66 Bng2.1:TnghpsngưithamgiaBHYTtnguyn...................................................81 Bng2.2:SosánhBHXHnôngdânNghAnviBHXHtnguynqucgianăm2008...........84 Bng2.3:Tlhgiañìnhnôngthôncónhàtiêuhpvsinhtheokhuvc(năm2005)...........99 Bng2.4:Slưngvàcơcuhnôngthônphântheovùng(năm2006).........................103 Bng2.5:ChitiêubìnhquânchocucsngcaHGðnôngdântrongnăm ....................108 Bng2.6:ThamgiaBHXH20032005cakhuvcnôngthôn ......................................111 Bng2.7:ShcsinhbhcbctiuhcVitNamgiaiñon2003–2007 ............114 Bng2.8:Tlsuydinhdưngvàtsutchtremdưi1tuiVitNam(năm2004) ......115 Bng2.9:Tnghpthu,chicaBHYTTNcaVitNamgiaiñon20002006 ............118 Bng2.10:SlưngvàtlcaNSNNchichocácchươngtrìnhASXHñivikhu vcnôngthôngiaiñon20002007(tVNð)..............................................123 Bng2.11:Giáñuvàocamtsmthàngthityuchosnxutcangưinôngdân.....126 Bng2.12:Tlhgiañìnhngoàikhuvcchínhthcñưchtrtàichínhtcáct chc,cánhântrongvàngoàinưc ..................................................................127 Bng2.13:Thunhpbìnhquân1nhânkhu(năm2007)................................................128 Bng3.1:KhnăngñónggópvànhucuhtrtNhànưccholaoñngngoài khuvcchínhthckhithamgiaBHXH .........................................................137 Bng3.2:MatrnSWOT(mtmnh,mtyu,cơhi,tháchthc).................................138 Bng3.3:Khnăngñngưidânñưchưngliththngansinhxãhiñivi nôngdântrongñiukinkinhtthtrưngVitNamhinnay..................139 Bng3.4:KhnăngñngưidânchñngthamgiavàohthngASXHnôngdân......141 Bng3.5:Phnthamgiahotñngviclàmttotrongnôngnghip.........................152 Bng3.6:Tăngñutưcholaoñngvàchuynñingànhnghkhuvcnôngthôn stoñiukintăngthunhpchocáchgiañìnhnôngdân..........................163 Bng3.7:Mctiêudnsinhxãhiñivinôngdângiaiñon20112015.....................164 v Bng3.8:Mctiêuansinhxãhiñivinôngdângiaiñon20152020.....................165 Bng 3.9: Mc h tr Nhà nưc cho vic thc hin BHYT toàn dân và m rng mnglưibaophcaBHXHtnguynñn40%laoñngnôngnghip ....176 Bng3.10:DbáochiNSNNchovicmuathBHYTphátchocácñitưngthuc dinthamgiabñngvàohthngBHYTvàBHXH....................................177 Bng3.11:DbáochiNSNNchocácñitưngnôngdânthucdintrgiúpcah thngASXHgiaiñon20112020 ..................................................................179 Bng3.12:ƯctínhtngkinhphíthchinASXHñivingưinôngdânVit Namgiaiñon2011–2020.............................................................................180 vi DANHMCCÁCHÌNHV Hình1.1:Spháttrincaxãhivàvnñansinhxãhiquacácgiaiñon.....................7 Hình1.2:Vòngñivànhngrirotrongcucsngcaconngưi ....................................8 Hình1.3:Sdngngunvnññiphóvinhngñtbinvsckheca conngưi.................................................................................................9 Hình1.4:Nhnghìnhthcvàhthngqunlýsthamgiavàohthngansinhxã hiñivinôngdântrongñiukinkinhtthtrưng....................................27 Hình1.5:Nghèolànguyênnhânsâuxacañói. ................................................................36 Hình1.6.Miquanhgianghèoñói,thtnghip,táchbitxãhivàASXH .................36 Hình2.1:Phânbngưitànttlànôngdânsng8vùnglãnhthVitNam (năm2006) ............................................................................................88 Hình2.2:Sñitưngñưchưngtrcpthưngxuyên(20002008)............................89 Hình2.3:Tìnhhìnhthithidobãolt,hnhán(2000–2007) ........................................90 Hình2.4:Ngunlctrgiúpnnnhânbthiêntaigiaiñon20002007...........................92 Hình2.5:TlgimhnghèocaVitNamtheochunnghèoquct ...........................94 Hình2.6:Slưngvàtlcácxãcótrưnghcphthôngtrêncnưc(năm2006)......95 Hình 2.7: S xã có trm y t và cơ s khám cha bnh tư nhân trên c nưc (năm2006) ............................................................................................96 Hình2.8:Sxãcócôngtrìnhcpnưcsinhhottptrungvàthchincáchot ñngvvsinhmôitrưngtrêncnưcnăm2006..........................................98 Hình2.9:SpháttrincahthngDVXHCBnôngthônVitNam(năm2006).......102 Hình2.10:Cơcuchuyndchlaoñngkhuvcnôngthôntnông,lâmnghip, thysnsangdchv.......................................................................................104 Hình2.12:ThunhpvàchitiêubìnhquânhàngthángcangưinôngdânVitNam tronggiaiñon19992007.............................................................................106 Hình2.13:Giátrtrungbìnhsnlưngnônglâmngưnghipgiaiñon19922005......107 Hình2.15:TlngưinghèoñưcnhnthBHYTbtbucgiaiñon20012006 .....109 Hình2.17:Thctrngtrcpxãhicngñnggiaiñon20002007...........................112 Hình2.18:TlhnghèoVitNamgiaiñon19982007. ........................................113 Hình2.19:Tlhnghèocangưikinhvàngưidântcthiustrongtngsh nghèoVitNamgiaiñon19922005........................................................113 vii Hình 2.20: T l lưt ñiu tr ngoitrú ñưc tipxúc vi bácsĩ nông thôn năm2002 .............................................................................................115 Hình2.21:Ktqucpnưcschchokhuvcnôngthôntínhtheovùng(năm2005)....116 Hình2.22:Cáchìnhthcthamgiavàohthngansinhxãhiñivinôngdân VitNam..........................................................................................................120 Hình2.23:Slachncáchsngkhivgiàcangưilaoñng(%)..............................121 Hình2.24:Cácñiukinñngưinôngdânthamgiavàohthngansinhxãhi qucgianóichungvàansinhxãhiñivinôngdânnóiriêng ...................124 Hình2.25:Tllaoñngchưaquañàoto8vùngcaVitNamnăm2004...............125 Hình2.26:Tlthônbncóbácsĩ ...................................................................................132 Hình3.1:MôhìnhansinhxãhiñivinôngdânVitNamcatácgi .......................146 Hình3.2:Cơch,chínhsáchvBHYT&BHXHtnguynnhmvnñngnông dânVitNamtíchccthamgiagiaiñonti .................................................150 Hình3.3:Môhìnhphươnghưngxâydnglutpháp,cơch,chínhsáchgiúpngưi nôngdâncóthhòanhptthơnvàohthngASXHñivinôngdân VitNamtrongthigianti............................................................................167 Hình3.4:Môhìnhtoviclàmñtăngthunhptñókhuynkhíchngưinôngdân trongñtuilaoñngthamgiattvàohthngansinhxãhiñivi nôngdân...........................................................................................................169 Hình3.5:Môhìnhtăngthunhpñnhngngưingoàiñtuilaoñngnôngthôn cóththamgiattvàohthngansinhxãhiñivinôngdân...................171 Hình3.6:Htrhctpvàñnhhưngnghnghiptrongtươnglaichotremkhu vcnôngthôn ..................................................................................................172 Hình3.7:Nângcaonănglcnhnthccacánbvàngưinôngdântrongvicthc thichínhsáchansinhxãhiñivinôngdânVitNamgiaiñonti...............174 Hình3.8:ChiNSNNñivichươngtrìnhASXHñivinôngdân................................175 1 MðU 1.Tínhcpthitcañtàilunán ðtnưctañangxâydngnnkinhtth trưngñnhhưngxãhich nghĩa.Spháttrinkinhtthtrưngñãmanglichoñtnưcnhngbinñisâu scvkinhtxãhi.Kinhttăngtrưngnhanh,cơcukinhtchuyndchtheo hưngtinb,thunhpbìnhquâncangưilaoñngngàycàngcao,ñisngkinh tvàxãhicanhândâncóscithinrõrt. Bêncnhnhngthànhcôngñó,nưctañangphiñimtvinhngkhó khănvlĩnhvcxãhi.ðcbit,làmtnưcnôngnghipvign80%dâncư sngkhuvcnôngthôn,nhưngñnnay,nôngthônnưctavncònnghèo,nông dânvncònkhvànôngnghipvncònrtriro.Tìnhtrngthtnghip,thiu côngănviclàmcangưilaoñngcònkháphbin,khongcáchthunhpgia ngưilaoñng,giacácvùngvnchưañưcthuhp,tìnhtrngñóinghèovàtái nghèovnchưañưc giiquyt mtcáchbnvng,phânhoáxãhingàycàng phctp.Ansinhxãhiñivingưinôngdân,doñó,cònnhiukhókhăn. Nhngnămqua,ðngvàNhànưctañãcónhiuchtrươngchínhsáchñ giiquytnhngkhókhăntrên,songñâyvnlàvnñphctp,trongñóansinh xãhiñi vinông dânlàvnñbcxúc nht.Muchtcavnñlàch, ngưinôngdâncóthunhprtthp,ñisnghintirtkhókhăn.Chínhñiuñó làmchohdbtnthươngkhicónhngbinñitrongcucsngnhưmñau, bnhtt,thiêntaibãolt,...xyra.Vàhuqulàhlilâmvàocnhñóinghèo. Doñcñimlchs,cáclàngxãVitNamcótruynthngtìnhlàngnghĩa xómsâubn.Chínhtruynthngñóñãhìnhthànhmtcáchtnhiêncáchìnhthc ansinhxãhitruynthng.“Tìnhlàngnghĩaxóm”,“Cónhaukhittla,tiñèn”, “Trcycha,giàcycon”,...vnlàtruynthngvănhoácũngñngthilànhng hìnhthcthchinansinhxãhitrongnôngthônhàngngànñinaynưcta. Songtrưcspháttrincakinhtthtrưng,mtmt,trongnôngthônñãxut hinmtshìnhthcmivansinhxãhi,mtkhác,nhnghìnhthcansinhxã hitruynthngcũngñangcósbinñi. 2 Cónhiuquannimkhácnhauvspháttrincáchìnhthcansinhxãhi. Cóquannimchorng,nhnghìnhthcansinhxãhitruynthngsdndnb thaythbngcáchìnhthchinñi.Vycáchìnhthcansinhxãhitruynthng stntivàpháttrinrasaotrongbicnhxuthinnhnghìnhthcansinhxã hihinñi?Nhnghìnhthchinñicóththaythcáchìnhthctruynthng caansinhxãhitrongnôngthônhaykhông?Nucó,thìmcñthaythsnhư thnào?Vitìnhtrngthunhpthpnhưhinnay,VitNamcóthxâydngñưc cácchínhsáchansinhxãhihinñichonôngdânnhưcácnưcpháttrinñưc haykhông?Nucóthìñiukinnàoñthchinñưc?ðólànhngvnññang ñt ra ñòi hi phi có s nghiên cu trong quá trình xây dng và hoàn thin h thngansinhxãhichochongưinôngdânnưcta.Xutpháttñó,tácgila chnvnñ Ansinhxãhiñivinôngdântrongñiukinkinhtthtrưng VitNam làmñtàinghiêncucholunántins. 2.Tngquancáccôngtrìnhnghiêncucóliênquan Doyêucucannkinhtthtrưng,vnñASXHñãñưcnhiunhàkinht hccácnưctrênthgiinghiêncumtcáchcơbn,trongñóñcbitlàcáccác nưcXHCNcũ(nhưLiênXô,Cnghoàdânchðc),M,EU(Anh,Cnghoàliên bangðc,Thðin),Nhtbnvàmtsnưcñangpháttrinkhác.Trongcácvin nghiêncu,cáctrưngñihccácnưc,vnñASXHñãñưcxutbnthànhnhiu giáotrình,nhiusáchchuyênkho,nhiubàibáocôngbtrêncáctpchíchuyênngành. nhiu nưc trên th gii ñã xây dng nhng t chc nhm thc hin chính sách ASXH,hotñngvimôhình,chươngtrìnhvànguyêntckhácnhau. nưcta,nhngnămñucaquátrìnhñimi,cómtsnghiênculiên quanñnvnñASXH,trongñótrctiplàñtàicpnhànưcmangmã
Luận văn liên quan