Luận án Quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của các trƣờng cao đẳng nghề thuộc bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI -------------------- NGUYỄN XUÂN THỦY QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO CHUẨN ĐẦU RA CỦA CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ THUỘC BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Nguyễn Phúc Châu 2. PGS.TS Nguyễn Đức Sơn Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những nội dung, số liệu và kết quả trình bày trong luận án là hoàn toàn trung thực và chưa có tác giả nào công bố trong bất cứ một công trình nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Xuân Thủy LỜI CẢM ƠN Công trình nghiên cứu này được thực hiện tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; các Vụ chức năng của Tổng cục dạy nghề, Bộ Lao động - Thương Binh và Xã hội; Vụ Tổ chức Cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; các Doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc và các tỉnh lân cận. Tác giả luận án xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng sau Đại học; Khoa Quản lý giáo dục Trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Ban Giám hiệu, Cán bộ quản lý, giảng viên của các Trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; các cơ quan, doanh nghiệp và các đồng nghiệp luôn động viên, quan tâm và giúp đỡ để hoàn thành luận án. Tác giả xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới: PGS.TS Nguyễn Phúc Châu và PGS.TS Nguyễn Đức Sơn đã tận tình hướng dẫn khoa học và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo, các nhà Khoa học và gia đình đã quan tâm giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu, cổ vũ và động viên tác giả hoàn thành công trình khoa học này. Tác giả luận án Nguyễn Xuân Thủy DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN ASEAN Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á ASEM Diễn đàn hợp tác Á - Âu CBQL Cán bộ quản lý CĐR CĐN Chuẩn đầu ra Cao đẳng nghề CIPO Context - Input - Process - Output/Outcome CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC&TBĐT Cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo GDCN Giáo dục chuyên nghiệp GDĐH Giáo dục đại học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GDNN Giáo dục nghề nghiệp GIZ Tổ chức hợp tác phát triển Đức HĐ Hoạt động ILO Tổ chức Lao động Quốc tế KH&CN Khoa học và công nghệ KH&ĐT Khoa học và đào tạo KT-XH Kinh tế - xã hội LĐ - TB & XH Lao động - Thương binh và xã hội NN & PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn SV Sinh viên TCCN Trung cấp chuyên nghiệp TB Trung bình TBĐT Thiết bị đào tạo TPP Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc WTO Tổ chức Thương mại Thế giới MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 4 8. Những đóng góp của luận án ....................................................................................... 6 9. Luận điểm bảo vệ ........................................................................................................ 7 10. Cấu trúc luận án ......................................................................................................... 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO CHUẨN ĐẦU RA .......................................................................................................... 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 9 1.1.1. Những nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và quản lý đào tạo nguồn nhân lực ................................................................................................................ 9 1.1.2. Những nghiên cứu về đào tạo theo chuẩn đầu ra ............................................... 11 1.1.3. Những nghiên cứu về quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra .................................. 15 1.1.4. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra tại các trường cao đẳng nghề ........................................................................................ 19 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................................ 20 1.2.1. Trường cao đẳng nghề ........................................................................................ 20 1.2.2. Chuẩn đầu ra trong đào tạo ................................................................................ 20 1.2.3. Đào tạo, đào tạo theo chuẩn đầu ra .................................................................... 21 1.2.4. Quản lý, quản lý nhà trường, quản lý đào tạo, quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra ... 22 1.3. Vai trò, ý nghĩa và các yêu cầu cơ bản đối với đào tạo theo chuẩn đầu ra trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay ........................................................ 25 1.3.1. Vai trò và ý nghĩa đào tạo theo chuẩn đầu ra trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay ................................................................................................ 25 1.3.2. Các yêu cầu đào tạo theo chuẩn đầu ra .............................................................. 26 1.4. Các hoạt động chủ yếu trong quá trình đào tạo theo chuẩn đầu ra ........................ 31 1.4.1. Điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra ................................................... 32 1.4.2. Phát triển chương trình đào tạo theo chuẩn đầu ra ............................................ 33 1.4.3. Tuyển sinh ............................................................................................................ 34 1.4.4. Giảng dạy của giảng viên .................................................................................... 34 1.4.5. Học tập của sinh viên .......................................................................................... 35 1.4.6. Đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ......................................................... 36 1.4.7. Phát huy và hạn chế tác động của môi trường .................................................... 37 1.4.8. Đánh giá kết quả đào tạo ................................................................................... 37 1.4.9. Đổi mới hoạt động đào tạo sau mỗi khóa đào tạo .............................................. 38 1.5. Quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra ......................................................................... 39 1.5.1. Quản lý hoạt động điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra ...................... 39 1.5.2. Quản lý hoạt động phát triển chương trình đào tạo ........................................... 40 1.5.3. Quản lý hoạt động tuyển sinh .............................................................................. 41 1.5.4. Quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ...................................................... 42 1.5.5. Quản lý hoạt động học tập của sinh viên ............................................................ 43 1.5.6. Quản lý hoạt động đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ........................... 44 1.5.7. Quản lý hoạt động phát huy và hạn chế tác động của môi trường đào tạo ............. 45 1.5.8. Quản lý hoạt động đánh giá kết quả đào tạo ...................................................... 46 1.5.9. Quản lý hoạt động đổi mới đào tạo sau mỗi khóa đào tạo ................................. 47 1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra................................... 48 1.6.1. Các yếu tố khách quan ........................................................................................ 48 1.6.2. Các yếu tố chủ quan ............................................................................................ 50 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................................... 51 Chƣơng 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO CHUẨN ĐẦU RA CỦA CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ THUỘC BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN .......................................................................................... 52 2.1. Kinh nghiệm quản lý đào tạo nghề theo chuẩn đầu ra của một số quốc gia trên thế giới và của Việt Nam ........................................................................................ 52 2.1.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới và bài học cho Việt Nam ............ 52 2.1.2. Kinh nghiệm quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của một số trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ................................................... 58 2.2. Giới thiệu quá trình khảo sát thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ..... 61 2.2.1. Đối với khảo sát thực trạng đào tạo theo chuẩn đầu ra ..................................... 61 2.2.2. Đối với khảo sát thực trạng quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra ........................ 63 2.3. Thực trạng đào tạo theo chuẩn đầu ra tại các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ............................................................ 64 2.3.1. Thực trạng hoạt động điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra ................. 64 2.3.2. Thực trạng hoạt động phát triển chương trình đào tạo ...................................... 66 2.3.3. Thực trạng hoạt động tuyển sinh ......................................................................... 68 2.3.4. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giảng viên trong quá trình đào tạo .............. 70 2.3.5. Thực trạng hoạt động học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo ................ 72 2.3.6. Thực trạng hoạt động đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ...................... 74 2.3.7. Thực trạng hoạt động phát huy và hạn chế tác động của môi trường đào tạo ....... 76 2.3.8. Thực trạng hoạt động đánh giá kết quả đào tạo ................................................. 78 2.3.9. Thực trạng hoạt động đổi mới đào tạo sau mỗi khóa đào tạo ............................ 80 2.4. Thực trạng quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ................................................................ 83 2.4.1. Thực trạng quản lý hoạt động điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra .... 83 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động phát triển chương trình đào tạo ......................... 85 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động tuyển sinh ............................................................ 87 2.4.4. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trong quá trình đào tạo ..... 89 2.4.5. Thực trạng quản lý hoạt động học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo ... 91 2.4.6. Thực trạng quản lý hoạt động đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ............. 93 2.4.7. Thực trạng quản lý hoạt động phát huy và hạn chế tác động của môi trường đào tạo ........................................................................................................................... 95 2.4.8. Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả đào tạo .................................... 97 2.4.9. Thực trạng quản lý hoạt động đổi mới đào tạo sau mỗi khóa đào tạo .................... 99 2.4.10. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố có ảnh hưởng đến quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra ........................................................................................... 102 2.5. Nhận định chung về thực trạng quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ...................... 104 2.5.1. Những mặt mạnh, thuận lợi và nguyên nhân .................................................... 104 2.5.2. Những bất cập, khó khăn và nguyên nhân ........................................................ 105 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................ 107 Chƣơng 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO CHUẨN ĐẦU RA CỦA CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ THUỘC BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN ............................................................................ 108 3.1. Nguyên tắc đề xuất các giải pháp quản lý ............................................................ 108 3.1.1. Nguyên tắc tuân thủ đường lối lãnh đạo của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước, điều lệ và quy chế của ngành .............................................................. 108 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ................................................................... 108 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ....................................................................... 109 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính logic .......................................................................... 109 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ................................................. 110 3.2. Các giải pháp quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra của các trường cao đẳng nghề thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong giai đoạn hiện nay .................. 111 3.2.1. Huy động trí tuệ các nhà khoa học, nhà quản lý của nhà trường và các doanh nghiệp để điều chỉnh và bổ sung chuẩn đầu ra trước khi triển khai khóa đào tạo ......................... 111 3.2.2. Tổ chức hoạt động phát triển chương trình đào tạo theo hướng cập nhật chuẩn đầu ra của ngành, nghề đào tạo ....................................................................... 113 3.2.3. Tập trung tổ chức bồi dưỡng đội ngũ giảng viên về năng lực giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực sinh viên để đáp ứng chuẩn đầu ra .......................................... 116 3.2.4. Tăng cường chỉ đạo các hoạt động đảm bảo phương tiện và điều kiện vật chất cho quá trình đào tạo theo chuẩn đầu ra .................................................................... 121 3.2.5. Thường xuyên chỉ đạo việc cải tiến các hoạt động đào tạo nghề trên cơ sở kết quả đánh giá mức độ đáp ứng chuẩn đầu ra của ngành nghề đào tạo ................. 124 3.2.6. Tổ chức các hoạt động bồi dưỡng năng lực quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra cho đội ngũ cán bộ quản lý các cấp của trường ......................................................... 126 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra........................ 130 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý ........... 131 3.4.1. Giới thiệu về quá trình tổ chức khảo nghiệm .................................................... 131 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................... 132 3.5. Thử nghiệm một số nội dung trong các giải pháp quản lý ................................... 136 3.5.1. Thử nghiệm nội dung thứ 2 của giải pháp thứ 3 ............................................... 136 3.5.2. Thử nghiệm nội dung thứ 3 của giải pháp thứ 6 ............................................... 141 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................................ 146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................... 147 1. Kết luận .................................................................................................................... 147 2. Kiến nghị ................................................................................................................. 148 NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA NGHIÊN CỨU SINH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN .................................. 151 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 152 CÁC PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Mức độ đạt được của hoạt động điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra ................................................................................................ 65 Bảng 2.2. Mức độ đạt được của hoạt động phát triển chương trình đào tạo ............... 67 Bảng 2.3. Mức độ đạt được của hoạt động tuyển sinh .................................................. 69 Bảng 2.4. Mức độ đạt được của hoạt động giảng dạy của giảng viên trong quá trình đào tạo ......................................................................................... 71 Bảng 2.5. Mức độ đạt được của hoạt động học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo ......................................................................................................... 73 Bảng 2.6. Mức độ đạt được của hoạt động đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ....... 75 Bảng 2.7. Mức độ đạt được của hoạt động phát huy và hạn chế tác động của môi trường đào tạo ...................................................................................... 77 Bảng 2.8. Mức độ đạt được của hoạt động về đánh giá kết quả đào tạo ..................... 79 Bảng 2.9. Mức độ đạt được của hoạt động đổi mới đào tạo sau mỗi khóa đào tạo ..... 81 Bảng 2.10. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động điều chỉnh, bổ sung và công bố chuẩn đầu ra ................................................................................................ 84 Bảng 2.11. Mức độ đạt được về quản lý phát triển chương trình đào tạo .................... 86 Bảng 2.12. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động tuyển sinh ..................................... 88 Bảng 2.13. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên trong quá trình đào tạo ......................................................................................... 90 Bảng 2.14. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo ......................................................................................... 92 Bảng 2.15. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động về đảm bảo cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo ........................................................................................ 94 Bảng 2.16. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động phát huy và hạn chế tác động của môi trường đào tạo ............................................................................... 96 Bảng 2.17. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động đánh giá kết quả đào tạo ............. 98 Bảng 2.18. Mức độ đạt được về quản lý hoạt động đổi mới đào tạo sau mỗi khóa đào tạo ....................................................................................................... 100 Bảng 2.19. Mức độ tác động của các yếu tố có ảnh hưởng đến quản lý đào tạo theo chuẩn đầu ra ...................................................................................... 103 Bảng 3.1. Mức độ cần thiết của các giải pháp ............................................................ 133 Bảng 3.2. Mức độ tính khả thi của các giải pháp ....................................................... 134 Bảng 3.3. Mức độ tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi c