Luận án Ứng dụng chương trình đổi mới đào tạo chuyên ngành giáo dục thể chất trình độ cao đẳng ở trường cao đẳng Tuyên Quang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TDTT BẮC NINH ----------------------- TRẦN VŨ PHƯƠNG øNG DôNG CH¦¥NG TR×NH §æI MíI §µO T¹O CHUY£N NGµNH GI¸O DôC THÓ CHÊT TR×NH §é CAO §¼NG ë TR¦êNG CAO §¼NG TUY£N QUANG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC BẮC NINH – 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH TRƯỜNG ĐẠI HỌC TDTT BẮC NINH ----------------------- TRẦN VŨ PHƯƠNG øNG DôNG CH¦¥NG TR×NH §æI MíI §µO T¹O CHUY£N NGµNH GI¸O DôC THÓ CHÊT TR×NH §é CAO §¼NG ë TR¦êNG CAO §¼NG TUY£N QUANG Chuyên ngành: Giáo dục thể chất Mã số: 62140103 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Cán bộ hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Vũ Chung Thủy 2. PGS.TS Đồng Văn Triệu BẮC NINH – 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào. Tác giả luận án Trần Vũ Phương DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. Các chữ viết tắt CĐSP Cao đẳng sư phạm CNH Công nghiệp hóa CP Chính phủ CTĐT Chương trình đào tạo ĐVHT Đơn vị học trình GDTC Giáo dục thể chất GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐH Hiện đại hóa NQ Nghị quyết PGS.TS Phó giáo sư, tiến sĩ QĐ Quyết định RLTT Rèn luyện thân thể TDTT Thể dục thể thao tc Tiêu chí TC Tiêu chuẩn THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TW Trung ương TT Thông tư TTg Thủ tướng SPSS Statistical Package for the Social Sciences 2. Đơn vị đo lường cm Centimét g gam kg Kilôgam m Mét s Giây p Phút MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ..........................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................4 3. Nhiệm vụ nghiên cứu: ...............................................................................................4 4. Ý nghĩa khoa học của đề tài ......................................................................................5 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài.......................................................................................6 CHƯƠNG 1 – TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.....................................8 1.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về Giáo dục - Đào tạo nói chung và Giáo dục thể chất nói riêng ............................................................................................................8 1.1.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về vai trò của Giáo dục - Đào tạo trong sự nghiệp phát triển đất nước. ............................................................................................8 1.1.2. Quan điểm của Đảng và nhà nước về đổi mới Giáo dục - Đào tạo phù hợp với sự phát triển của xã hội ...........................................................................................9 1.1.3. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về công tác Giáo dục thể chất...............12 1.2. Chương trình và các mô hình phát triển chương trình ......................................13 1.2.1. Chương trình giáo dục đại học .........................................................................13 1.2.2. Mô hình phát triển chương trình ......................................................................16 1.3. Tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo và các mô hình đánh giá chương trình đào tạo. ...................................................................................................21 1.3.1. Khái niệm về đánh giá chương trình, các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo ..........................................................................................21 1.3.2. Mô hình và đối tượng tham gia đánh giá chương trình đào tạo .........23 1.4. Khái quát về giáo viên và những tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá giáo viên ..28 1.4.1. Khái quát về giáo viên.......................................................................................28 1.4.2. Các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá giáo viên.....................................................33 1.5. Khái quát về vùng Trung Bắc..............................................................................34 1.5.1. Đặc điểm chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa và giáo dục [41], [53]..............34 Về giáo dục...................................................................................................... 37 1.5.2. Vị trí, vai trò của trường đại học và CĐSP vùng Trung Bắc.........................39 1.6. Thực trạng nghiên cứu về phát triển chương trình giáo dục.............................40 CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP VÀ TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU ....................46 2.1. Phương pháp nghiên cứu: ....................................................................................46 2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu....................................................46 2.1.2. Phương pháp quan sát sư phạm........................................................................47 2.1.3. Phương pháp phỏng vấn, tọa đàm....................................................................48 2.1.4. Phương pháp chuyên gia...................................................................................49 2.1.5. Phương pháp kiểm tra y học.............................................................................50 2.1.6. Phương pháp kiểm tra sư phạm........................................................................51 2.1.7. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ................................................................54 2.1.8. Phương pháp toán học thống kê.......................................................................54 2.2.1.Đối tượng nghiên cứu.........................................................................................56 2.2.2. Khách thể nghiên cứu........................................................................................56 2.2.3. Phạm vi nghiên cứu:..........................................................................................57 2.2.4. Địa điểm nghiên cứu .........................................................................................58 2.2.5. Cơ quan phối hợp nghiên cứu ..........................................................................58 2.2.6. Kế hoạch và thời gian nghiên cứu....................................................................58 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN..............................59 3.1. Đánh giá thực trạng chương trình đào tạo giáo viên chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên quang .................................................59 3.1.1. Lựa chọn nội dung mô hình đánh giá chương trình đào tạo..........................59 3.1.2. Lựa chọn các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo giáo viên chuyên ngành GDTC trường Cao đẳng Tuyên Quang.............................................60 3.1.3. Lựa chọn các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chất lượng giáo viên GDTC.....70 3.1.4. Xác định quy trình, cách thức đánh giá chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC ở trường Cao đẳng Tuyên Quang ..................................................................72 3.1.5. Kết quả đánh giá thực trạng chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên quang .................................................73 3.2. Nghiên cứu đổi mới chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang......................................................................96 3.2.1. Các cơ sở khoa học để xây dựng chương trình đào tạo đổi mới...................96 3.2.2. Xác định nội dung đổi mới chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC ở trường Cao đẳng Tuyên Quang ................................................................................101 3.2.3. Chương trình đào tạo theo hướng đổi mới....................................................109 3.3. Ứng dụng đánh giá hiệu quả của chương trình đổi mới đào tạo chuyên ngành Giáo dục thể chất trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang. ..............110 3.3.1. Tổ chức thực nghiệm.......................................................................................110 3.3.2. Kết quả đánh giá chương trình đổi mới đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang .......................................................112 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................... 132 DANH MỤC CÁC KẾT QUẢ Đà CÔNG BỐ CỦA LUẬN ÁN ..................135 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................136 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.3. thống kê về giáo dục và đào tạo cấp Trung học cơ sở (nguồn [89]) 37 Bảng 3.1. Mô hình dự kiến đánh giá chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 61 Bảng 3.2. Kết quả phỏng vấn lựa chọn tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ Cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 67 Bảng 3.3. Tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 67 Bảng 3.4. Xác định độ tin cậy của các tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 70 Bảng 3.5. Kết quả phỏng vấn xác định tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá chuẩn chất lượng giáo viên GDTC theo hướng đáp ứng nhu cầu xã hội 72 Bảng 3.6. Thực trạng đội ngũ giảng viên giảng dạy sinh viên ngành GDTC tại Trường Cao đẳng Tuyên Quang 76 Bảng 3.7. Phòng học, giảng đường, trang thiết bị hỗ trợ đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 79 Bảng 3.8. Sân bãi, dụng cụ tập luyện chính phục vụ đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 72 Bảng 3.9: Tài liệu giảng dạy chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang 80 Bảng 3.10. Tài chính phục vụ công tác GDTC và đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường Cao đẳng Tuyên Quang 81 Bảng 3.11. Kết quả đánh giá thực trạng văn bản mô tả chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường CĐTQ 82 Bảng 3.12: Kết quả đánh giá thực trạng mục tiêu của chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ Cao đẳng ở Trường CĐTQ 84 Bảng 3.13. Kết quả đánh giá thực trạng nội dung của chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường CĐTQ 85 Bảng 3.14. Kết quả trình độ thể lực đầu vào của sinh viên chuyên ngành GDTC khóa 2007 – 2010, 2008 – 2011, 2009 - 2012 86 Bảng 3.15. Kết quả đánh giá ban đầu hoạt động nội khóa của chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường CĐTQ 79 Bảng 3.16. Kết quả đánh giá ban đầu hoạt động ngoại khóa của chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở Trường CĐTQ 89 Bảng 3.17. Kết quả học tập của sinh viên chuyên ngành GDTC trình độ Cao đẳng ở Trường CĐTQ 90 Bảng 3.18. Kết quả đánh giá trình độ thể lực đầu ra của sinh viên chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng khóa 2007 – 2010, 2008 -2011 và 2009 – 2012 ở trường Cao đẳng Tuyên Quang 91 Bảng 3.19. Kết quả đánh giá chất lượng giáo viên GDTC trình độ cao đẳng được đào tạo theo chương trình hiện hành 93 Bảng 3.20. Xếp loại mức độ đáp ứng về năng lực chuyên môn của người được đào tạo theo chương trình hiện hành (n=61) 94 Bảng 3.21. Kết quả phỏng vấn lựa chọn những nội dung cần đổi mới cụ thể trong chương trình đào tạo chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang 105 Bảng 3.22. Kết quả đánh giá văn bản mô tả chương trình đào tạo thực nghiệm 110 Bảng 3.23. So sánh kết quả đánh giá văn bản mô tả chương trình đào tạo thực nghiệm với chương trình đào tạo cũ 114 Bảng 3.24. Kết quả đánh giá mục tiêu của chương trình đào tạo thực nghiệm 115 Bảng 3.25. So sánh kết quả đánh giá mục tiêu chương trình đào tạo thực nghiệm với chương trình đào tạo cũ 116 Bảng 3.26. Kết quả đánh giá nội dung của chương trình đào tạo thực nghiệm 116 Bảng 3.27. So sánh kết quả đánh giá nội dung chương trình đào tạo thực nghiệm với chương trình đào tạo cũ 117 Bảng 3.28. So sánh kết quả trình độ thể lực đầu vào của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 119 Bảng 3.29. Kết quả đánh giá hoạt động nội khóa của chương trình thực nghiệm 119 Bảng 3.30. So sánh kết quả đánh giá hoạt động nội khóa chương trình đào tạo thực nghiệm với chương trình đào tạo cũ 120 Bảng 3.31. Kết quả đánh giá hoạt động ngoại khóa của chương trình thực nghiệm 121 Bảng 3.32. So sánh kết quả đánh giá hoạt động ngoại khóa chương trình đào tạo thực nghiệm với chương trình đào tạo cũ 122 Bảng 3.33. Điểm học tập các môn học chuyên ngành GDTC của sinh viên nhóm thực nghiệm 124 Bảng 3.34. So sánh kết quả học tập các môn chuyên ngành GDTC năm học thứ nhất của sinh viên chuyên ngành GDTC nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 124 Bảng 3.35. So sánh kết quả học tập các môn học chuyên ngành GDTC cả 3 năm học của sinh viên chuyên ngành GDTC nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 125 Bảng 3.36. So sánh kết quả trình độ thể lực đầu ra của nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng 127 127 Bảng 3.37. Kết quả lựa chọn các tiêu chí đánh giá kết quả thực tập của sinh viên chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng 123 Bảng 3.38. Kết quả đánh giá thực tập nghiệp vụ sư phạm của sinh viên nhóm thực nghiệm 129 Bảng 3.39. Kết quả thực tập sư phạm của sinh viên nhóm thực nghiệm theo xếp loại 129 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Tổ chức xây dựng và quản lý chương trình giáo dục đại học ............16 Sơ đồ 3.1: Sơ đồ tổ chức và quản lý đào tạo chuyên ngành Sinh – GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao đẳng Tuyên Quang............................................74 Biểu đồ 3.1. Biểu đồ kết quả xếp loại học tập của sinh viên chuyên ngành GDTC trình độ cao đẳng ở trường Cao Đẳng tuyên Quang...............................90 Biểu đồ 3.2. Biểu đồ xếp loại mức độ đáp ứng về năng lực chuyên môn của người được đào tạo theo chương trình hiện hành ...................................94 Biểu đồ 3.3. Biểu đồ kết quả xếp loại thực tập sư phạm của sinh viên nhóm thực nghiệm...................................................................................................129 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mục tiêu của giáo dục nước ta là: Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, có lý tưởng, đạo đức, có tính tổ chức và kỷ luật, có ý thức cộng đồng và tính tích cực cá nhân, làm chủ tri thức hiện đại, có tư duy sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp và có sức khoẻ, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện mục tiêu đó, nhiệm vụ trọng tâm chúng ta cần thực hiện gồm: Nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục; phát triển quy mô giáo dục cả đại trà và mũi nhọn trên cơ sở đảm bảo chất lượng, điều chỉnh cơ cấu đào tạo, gắn đào tạo với sử dụng; thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục; đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục và xây dựng xã hội học tập. Phát triển giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và củng cố quốc phòng, an ninh. Tuy nhiên, trong thực tiễn hiện nay, giáo dục và đào tạo nước ta vẫn còn tồn tại rất nhiều hạn chế. Như Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam đã chỉ rõ: “Trong những năm vừa qua lĩnh vực giáo dục và đào tạo vẫn còn nhiều hạn chế và yếu kém”[11, tr.2]. Chính vì vậy, Đảng ta đã xác định cần phải có những đổi mới trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao chất lượng, đào tạo ra đội ngũ tri thức, lao động đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Nghị quyết Đại hội cũng đã nêu rõ, một trong 5 nhiệm vụ để phát triển đất nước là “phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, chất lượng nguồn nhân lực”[11, tr.4]. Quan điểm đó đã được thể hiện cụ thể trong Nghị quyết 14/2005/NQ-CP ngày 2/11/2005 về “Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 - 2010” [9] và hiện nay là Nghị quyết số 29 NQ/TW ngày 4/11/2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” [13]. Điều đó cho thấy, giáo dục đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển của mỗi 2 quốc gia. Mà trong đó, đội ngũ giáo viên lại chính là lực lượng nòng cốt biến các mục tiêu giáo dục thành hiện thực, giữ vai trò quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục. Xu thế đổi mới giáo dục hiện nay đã và đang đặt ra những yêu cầu mới về phẩm chất, năng lực của người giáo viên. Giáo viên trước hết phải là một nhà giáo dục có đủ năng lực hoạt động nghề nghiệp, là một công dân gương mẫu, hăng hái tham gia vào sự phát triển cộng đồng. Giáo viên không chỉ đóng vai trò truyền đạt các tri thức khoa học kỹ thuật, mà đồng thời phải là người tổ chức và trực tiếp thực hiện các hoạt động giáo dục. Thể dục thể thao (TDTT) là một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống giáo dục xã hội chủ nghĩa. Đó là phương tiện giáo dục, giáo dưỡng, bồi dưỡng thế hệ trẻ cho tương lai phát triển toàn diện về Đức, Trí, Thể, Mỹ, Lao động nhằm xây dựng con người mới XHCN. Đó là những con người có khả năng cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức. Đảng ta luôn coi trọng vị trí của công tác giáo dục nói chung, của giáo dục thể chất (GDTC) nói riêng và xem GDTC là một mặt của công tác giáo dục toàn diện trong nhà trường XHCN. GDTC trong nhà trường các cấp còn giữ một vị trí quan trọng, then chốt trong chiến lược phát triển sự nghiệp TDTT, nhất là trong các trường phổ thông. Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, từ năm 1999 đến nay, trường Cao đẳng Tuyên Quang (trước đây là trường Cao đẳng Sư phạm Tuyên Quang) đã và đang đào tạo sinh viên chuyên ngành Sinh – GDTC với mục tiêu: Sinh viên sau khi tốt nghiệp có đầy đủ kiến thức, kỹ năng, thái độ, có khả năng đảm nhiệm giảng dạy tốt cả hai chuyên ngành Sinh học và chuyên ngành GDTC ở các trường Trung học cơ sở và Tiểu học; đóng góp một phần vào sự nghiệp giáo dục, sự phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội của tỉnh Tuyên Quang và một số tỉnh vùng Trung Bắc [81]. Thực tế cho thấy, các sinh viên chuyên ngành Sinh - GDTC được đào tạo tại trường Cao đẳng Tuyên Quang sau khi ra trường làm công tác giảng dạy tại các trường phổ thông chủ yếu tham gia giảng dạy bộ môn GDTC, còn số lượng 3 tham gia giảng dạy bộ môn Sinh học rất ít. Trong thực tiễn công tác, cùng với việc giảng dạy theo chương trình môn học GDTC do Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định, các giáo viên còn phải đảm nhiệm nhiệm vụ phát triển phong trào TDTT tại các trường vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn của các tỉnh miền núi phía Bắc. Đó hầu hết là các trường còn rất nhiều khó khăn về cơ sở vật chất phục vụ tập luyện và giảng dạy; học sinh còn chưa hứng thú với môn học GDTC vì coi đó là một môn phụ, không quan trọng; nội dung giảng dạy còn cứng nhắc theo một chương trình bắt buộc, chưa đưa nội dung tự chọn vào trong quá trình tổ chức giảng dạy, không tạo được sự hứng thú trong học tập. Quan trọng hơn cả là chương trình đào tạo hiện đang áp dụng không cung cấp đủ cho học viên kiến thức và kỹ năng đáp ứng được nhu cầu của xã hội. Để đáp ứng yêu cầu cấp bách đó, trường Cao đẳng Tuyên Quang đã tiến hành đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường với các giải pháp đồng bộ như: Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ công tác dạy và học, đổi mới kế hoạch đào tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao trình độ chuyên môn của mỗi giáo viên... trong đ