Luận văn Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn tín dụng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH KHOA KINH TẾ, LUẬT VÀ NGOẠI NGỮ BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI: TRẦN THỊ NGỌC TUYỀN ĐƠN VỊ: DA09QKD Trà Vinh, ngày tháng năm 2013 TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH KHOA KINH TẾ, LUẬT VÀ NGOẠI NGỮ BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP TRƯỜNG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Xác nhận của cơ quan chủ quản Chủ nhiệm đề tài Trần Thị Ngọc Tuyền Trà Vinh, ngày tháng năm 2013 i LỜI CẢM ƠN Được sự chấp thuận của Hội đồng Khoa học Trường Đại học Trà Vinh, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn tín dụng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa”. Để hoàn thành đề tài này, ngoài nỗ lực của bản thân còn có sự giúp đỡ của các tổ chức và cá nhân trong và ngoài trường. Tôi gởi lời cảm ơn chân thành đến các tổ chức và cá nhân đã giúp đỡ và phối hợp cùng tôi thực hiện đề tài này, bao gồm: - Hội đồng Khoa học Trường Đại học Trà Vinh. - Cán bộ, nhân viên Phòng Khoa học Công nghệ và Đào tạo sau đại học. - Cán bộ, nhân viên Phòng Công nghiệp, Sở Công thương – tỉnh Trà Vinh. - Cán bộ, nhân viên Phòng Kinh doanh, Sở Kế hoạch và Đầu tư – tỉnh Trà Vinh. - Cán bộ, nhân viên Phòng Nghiên cứu Tổng hợp và Kế toán, Ngân hàng nhà nước chi nhánh Trà Vinh. - Cán bộ, nhân viên của 120 doanh nghiệp nhỏ và vừa. - Cán bộ, nhân viên của 10 ngân hàng thương mại; - Nhóm sinh viên tham gia khảo sát; - Đặc biệt, chân thành cảm ơn ThS. Nguyễn Hồng Hà, Trưởng bộ môn Tài chính – Ngân hàng, TS Lê Thành Lân – nguyên Phó Giám đốc ngân hàng Công thương Chi nhánh quận 7, TP. HCM đã động viên và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................i MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii DANH MỤC BIỂU, BẢNG ........................................................................................ viii DANH MỤC HÌNH ........................................................................................................ x DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT ..............................................................................xi PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC ........... 1 1.1 Tình hình nghiên cứu trong nước ..................................................................... 1 1.2 Tình hình nghiên cứu ngoài nước .................................................................... 2 2. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................ 2 3. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................ 3 3.1 Mục tiêu chung ................................................................................................. 3 3.2 Mục tiêu cụ thể ................................................................................................. 4 4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 4 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................ 4 5.1 Phương pháp thu thập số liệu ........................................................................... 4 5.1.1 Số liệu thứ cấp ............................................................................................. 4 5.1.2 Số liệu sơ cấp .............................................................................................. 4 5.2 Phương pháp phân tích ..................................................................................... 4 5.3 Phương pháp khảo sát mẫu .............................................................................. 5 5.4 Phương pháp chuyên gia .................................................................................. 5 6. QUY MÔ NGHIÊN CỨU VÀ ĐỊA BÀN TRIỂN KHAI ........................................ 6 6.1 Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 6 6.2 Vùng nghiên cứu .............................................................................................. 6 6.3 Thời gian nghiên cứu ....................................................................................... 6 6.4 Kết cấu đề tài nghiên cứu ................................................................................. 6 PHẦN NỘI DUNG .......................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU ............................................................ 7 1.1 TỔNG QUAN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................... 7 1.1.1 Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................................ 7 1.1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ và vừa ở các quốc gia trên thế giới ......... 7 iii 1.1.1.2 Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ..................................... 8 1.1.2 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa .......................................................... 9 1.1.3 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế thị trường ............... 10 1.1.3.1 Đóng góp vào tổng sản phẩm quốc dân .................................................... 10 1.1.3.2 Đóng góp vào ngân sách nhà nước ........................................................... 10 1.1.3.3 .... Góp phần giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, các vấn đề xã hội .10 1.2 TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................... 11 1.2.1 Khái niệm ngân hàng thương mại .................................................................. 11 1.2.2 Khái niệm về tín dụng ngân hàng .................................................................. 12 1.2.3 Các loại tín dụng ngân hàng ........................................................................... 12 1.2.3.1 Tín dụng ngắn hạn tài trợ cho kinh doanh ................................................ 12 1.2.3.2 Tín dụng trung và dài hạn tài trợ cho đầu tư ............................................. 13 1.2.4 Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với hoạt động của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nền kinh tế .................................................................................................. 14 1.3 TỔNG QUAN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG .......................................................................................................... 15 1.3.1 Tính minh bạch trong báo cáo tài chính – khai báo thuế ............................... 16 1.3.2 Năng lực quản lý của chủ doanh nghiệp ........................................................ 17 1.3.3 Tài sản đảm bảo (Thế chấp) ........................................................................... 17 1.3.4 Uy tín của doanh nghiệp đối với ngân hàng .................................................. 17 1.3.5 Khả năng lập phương án, dự án sản xuất kinh doanh .................................... 18 1.3.6 Lãi suất ngân hàng.......................................................................................... 18 1.3.7 Thủ tục vay vốn .............................................................................................. 18 1.3.8 Các yếu tố khác .............................................................................................. 19 1.4 MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.................................................................................. 19 1.4.1 Nhân tố từ phía doanh nghiệp ........................................................................ 19 1.4.2 Nhân tố từ phía ngân hàng ............................................................................. 19 1.5 CÁC BƯỚC NGHIÊN CỨU .............................................................................. 19 1.5.1 Nghiên cứu sơ bộ ........................................................................................... 19 1.5.2 Nghiên cứu chính thức ................................................................................... 20 1.5.2.1 Các bước nghiên cứu ................................................................................. 20 1.5.2.2 Sử dụng thang đo....................................................................................... 21 iv 1.5.2.3 Kiểm định thang đo ................................................................................... 21 1.5.2.4 Quy trình thực hiện ................................................................................... 22 Kết luận chương 1 ......................................................................................................... 22 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI THÀNH PHỐ TRÀ VINH .......................................................... 24 2.1 GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC TỈNH TRÀ VINH ......................................................... 24 2.1.1 Vị trí địa lý tỉnh Trà Vinh ................................................................................ 24 2.1.2 Vị trí địa lý Thành phố Trà Vinh ..................................................................... 24 2.1.3 Tình hình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Trà Vinh năm 2012 ......................... 25 2.1.4 Thực trạng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Thành phố Trà Vinh ....... 26 2.1.4.1 Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Trà Vinh ..... 26 2.1.4.2 Các loại hình doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Trà Vinh ................. 27 2.1.4.3 Quy mô vốn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố Trà Vinh ........................................................................................................................ 28 2.1.4.4 Tổng số lao động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Trà Vinh .................................................................................................................. 29 2.1.5 Thực trạng hệ thống ngân hàng trên địa bàn tỉnh Trà Vinh ............................. 29 2.1.5.1 Tổng quan về hệ thống ngân hàng trên địa bàn ......................................... 29 2.1.5.2 Tình hình huy động vốn ............................................................................. 30 2.1.5.3 Tình hình hoạt động tín dụng...................................................................... 31 2.1.5.4 Các hoạt động khác .................................................................................... 32 2.2 THỰC TRẠNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH TRÀ VINH............................................................................. 33 2.2.1 Các nguồn vốn có thể tiếp cận của các doanh nghiệp trên địa bàn .................. 33 2.2.2 Tình hình tín dụng ngân hàng cho các doanh nghiệp trên địa bàn .................. 34 Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 36 CHƯƠNG 3 PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRÀ VINH ................................................................................... 37 3.1 ĐÁNH GIÁ CỦA CÁC NGÂN HÀNG ĐƯỢC KHẢO SÁT ............................... 37 3.1.1 Thông tin chung ............................................................................................... 37 v 3.1.2 Đánh giá của ngân hàng về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp ........................................................................................................ 38 3.2 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA 130 DOANH NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ TRÀ VINH .................................................................................................................... 40 3.2.1 Thông tin về người trả lời phỏng vấn .............................................................. 40 3.2.2 Thông tin về giới tính ....................................................................................... 40 3.2.3 Ngành nghề kinh doanh ................................................................................... 41 3.2.4 Trình độ văn hóa của chủ doanh nghiệp, thời gian hoạt động trung bình ....... 41 3.2.5 Loại hình doanh nghiệp .................................................................................... 42 3.2.6 Vốn kinh doanh của doanh nghiệp ................................................................... 43 3.2.7 Nhu cầu vay vốn và số lần vay được vốn ngân hàng của doanh nghiệp ......... 44 3.2.8 Mục đích vay vốn của doanh nghiệp ............................................................... 44 3.2.9 Vốn tự có tham gia vào phương án kinh doanh của doanh nghiệp .................. 45 3.2.10 Phương thức thanh toán trong kinh doanh của các doanh nghiệp được khảo sát ............................................................................................................................... 45 3.3 NHỮNG TRỞ NGẠI TRONG TIẾP CẬN NGUỒN VỐN TÍN DỤNG .............. 46 3.3.1 Nhân tố từ năng lực tiếp cận vốn của doanh nghiệp ........................................ 46 3.3.2 Nhân tố từ phía các ngân hàng ......................................................................... 47 3.4 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................... 49 3.4.1 Giới thiệu mô hình ........................................................................................... 49 3.4.2 Kiểm định Cronbach’s alpha các giả thuyết .................................................... 49 3.4.2.1 Kiểm định Cronbach’s alpha của các yếu tố từ phía doanh nghiệp .......... 49 3.4.2.2 Kiểm định Cronbach’s alpha của các yếu tố từ phía ngân hàng ................ 50 3.4.3 Phân tích nhân tố khám phá (EFA) .................................................................. 51 3.4.3.1 Phân tích nhân tố khám phá với các yếu tố từ phía doanh nghiệp ............ 51 3.4.3.2 Phân tích nhân tố khám phá với các yếu tố từ phía ngân hàng ................. 53 3.4.4 Nhận xét kết quả mô hình ................................................................................ 55 3.4.5 Kiểm định mối quan hệ giữa các nhân tố đến khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp (Phương trình hồi quy Binary Logistic) ......................................................... 56 3.5 PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG BÊN TRONG VÀ BÊN NGOÀI CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRÀ VINH ..................... 58 vi 3.5.1 Điểm mạnh ....................................................................................................... 58 3.5.2 Điểm yếu .......................................................................................................... 58 3.5.3 Cơ hội ............................................................................................................... 59 3.5.4 Thách thức ........................................................................................................ 59 3.6 Ý KIẾN CHUYÊN GIA ......................................................................................... 60 Kết luận chương 3 ......................................................................................................... 61 CHƯƠNG 4 GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN CHO CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ............................................................................... 62 4.1 QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA GIAI ĐOẠN 2011 – 2015 ................................................... 62 4.1.1 Bối cảnh trong và ngoài nước tác động đến doanh nghiệp nhỏ và vừa ........... 62 4.1.2 Quan điểm, định hướng phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2011 – 2015 ............................................................................................................................ 63 4.1.3 Mục tiêu phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2011 – 2015 ............. 63 4.1.3.1 Mục tiêu tổng quát ..................................................................................... 63 4.1.3.2 Mục tiêu cụ thể .......................................................................................... 63 4.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG TIẾP CẬN VỐN TÍN DỤNG CHO CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ............................................................................... 64 4.2.1 Giải pháp vi mô ................................................................................................ 64 4.2.1.1 Giải pháp từ phía các ngân hàng thương mại ............................................ 64 4.2.1.2 Giải pháp từ phía doanh nghiệp ................................................................. 66 4.2.2 Giải pháp vĩ mô ................................................................................................ 68 4.2.2.1 Duy trì ổn định chính trị, kinh tế, xã hội của tỉnh Trà Vinh ...................... 68 4.2.2.2 Cải cách hành chính trong quản lý doanh nghiệp nhỏ và vừa ở tỉnh Trà Vinh ........................................................................................................................ 70 4.2.2.3 Hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn lực .......................................................... 70 4.2.2.4 Hỗ trợ đổi mới, nâng cao năng lực công nghệ, trình độ kỹ thuật .............. 71 4.2.2.5 Hỗ trợ về mặt bằng sản xuất, kinh doanh .................................................. 71 4.2.2.6 Hỗ trợ về thông tin và tư vấn ..................................................................... 71 4.2.2.7 Khuyến khích thành lập các hiệp hội hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tại địa phương .............................................................................................................. 72 Kết luận chương 4 ......................................................................................................... 72 vii PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 73 1. KẾT LUẬN............................................................................................................. 73 2. KIẾN NGHỊ ............................................................................................................ 73 2.1 Đối với nhà nước ............................................................................................ 73 2.2 Đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ............................................................ 74 2.3 Đối với các ngân hàng thương mại ................................................................ 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 76 PHỤ LỤC ...................................................................................................................... 77 viii DANH MỤC BIỂU, BẢNG Bảng 1.1: Tiêu thức xác định DNN&V ở một số nước trên thế giới ................................ 07 Bảng 1.2: Phân loại Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam ........................................... 09 Bảng 2.1: Ước tính giá trị tăng thêm năm 2011, 2012 theo giá so sánh năm 1994 phân theo khu vực kinh tế .......................................................................................................... 26 Bảng 2.2: Số lượng Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Tp. Trà Vinh giai đoạn 2010 – 2012 .. .........................................