Luận văn Sử dụng phân hữu cơ vi sinh sản xuất từ rác thải chợ nông thôn trong mô hình trồng cải tùa xại tại tỉnh Hậu Giang

1TRѬӠNG ĈҤI HӐC CҪN THѪ KHOA NÔNG NGHIӊP & SINH HӐC ӬNG DӨNG LÊ NGӐC NHҮN 6Ӱ DӨNG PHÂN HӲU CѪ VI SINH SҦN XUҨT 7Ӯ RÁC THҦI CHӦ NÔNG THÔN TRONG MÔ HÌNH TRӖNG CҦI TÙA XҤI 7ҤI TӌNH HҰU GIANG Luұn văn tӕt nghiӋp Ngành: NÔNG HӐC &ҫn Thѫ, 2009 2TRѬӠNG ĈҤI HӐC CҪN THѪ KHOA NÔNG NGHIӊP & SINH HӐC ӬNG DӨNG Luұn văn tӕt nghiӋp Ngành: NÔNG HӐC Tên ÿӅ tài: 6Ӱ DӨNG PHÂN HӲU CѪ VI SINH SҦN XUҨT 7Ӯ RÁC THҦI CHӦ NÔNG THÔN TRONG MÔ HÌNH TRӖNG CҦI TÙA XҤI 7ҤI TӌNH HҰU GIANG Giáo viên h˱ͣng d̳n: Sinh viên th͹c hi͏n: ThS. Dѭѫng Minh Lê Ngӑc Nhүn MSSV: 3052676 /ӟp: Nông Hӑc K31 &ҫn Thѫ, 2009 iTRѬӠNG ĈҤI HӐC CҪN THѪ BӜ KHOA NÔNG NGHIӊP VÀ SINH HӐC ӬNG DӨNG BӜ MÔN BҦO Vӊ THӴC VҰT Chӭng nhұn ÿã chҩp thuұn luұn văn vӟi ÿӅ tài: SӰ DӨNG PHÂN HӲU CѪ VI SINH SҦN XUҨT TӮ RÁC THҦI CHӦ NÔNG THÔN TRONG MÔ HÌNH TRӖNG CҦI TÙA XҤI TҤI TӌNH HҰU GIANG Do sinh viên LÊ NGӐC NHҮN thӵc hiӋn và ÿӅ nҥp. Kính trình hӝi ÿӗng chҩm luұn văn tӕt nghiӋp xem xét. Cҫn Thѫ, ngày ….. tháng ..... năm 2009 Cán bӝ hѭӟng dүn Th.s DѬѪNG MINH ii TRѬӠNG ĈҤI HӐC CҪN THѪ NÔNG NGHIӊP VÀ SINH HӐC ӬNG DӨNG BӜ MÔN BҦO Vӊ THӴC VҰT Hӝi ÿӗng chҩm luұn văn tӕt nghiӋp ÿã chҩp thuұn luұn văn vӟi ÿӅ tài: “SӰ DӨNG PHÂN HӲU CѪ SҦN XUҨT TӮ RÁC THҦI CHӦ NÔNG THÔN TRONG MÔ HÌNH TRӖNG CҦI TÙA XҤI TҤI TӌNH HҰU GIANG” Do sinh viên: LÊ NGӐC NHҮN thӵc hiӋn và bҧo vӋ trѭӟc hӝi ÿӗng ngày….. tháng….. năm 2009. Luұn văn ÿã ÿѭӧc hӝi ÿӗng chҩp thuұn và ÿánh giá ӣ mӭc:…………………… Ý kiӃn hӝi ÿӗng: ……………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………….. Cҫn Thѫ, ngày ….. tháng ….. năm 2009 DUYӊT KHOA Chӫ tӏch hӝi ÿӗng Trѭӣng khoa Nông NghiӋp và Sinh Hӑc Ӭng Dөng iii LӠI CAM ĈOAN Tôi xin cam ÿoan ÿây là công trình nghiên cӭu cӫa bҧn thân. Các sӕ liӋu, kӃt quҧ trình bày trong luұn văn là trung thӵc và chѭa tӯng ÿѭӧc ai công bӕ trong bҩt kì luұn văn nào trѭӟc ÿây. Tác giҧ luұn văn (ký tên) Lê Ngӑc Nhүn iv LÝ LӎCH CÁ NHÂN Sinh viên: Lê Ngӑc Nhүn Sinh ngày 23 tháng 09 năm 1987 Tҥi xã Trѭӡng An, thӏ xã Vƭnh Long, tӍnh Vƭnh Long. Con Ông: Lê Ngӑc Ҭn Và Bà: Lê Thӏ Cҭm Vân Ĉã tӕt nghiӋp tҥi trѭӡng Phә thông trung hӑc Lѭu Văn LiӋt, thӏ xã Vƭnh Long, tӍnh Vƭnh Long, năm 2005. Vào trѭӡng Ĉҥi hӑc Cҫn Thѫ năm 2005, theo ngành Nông Hӑc, khóa 31. Tӕt nghiӋp Kӻ sѭ Nông NghiӋp chuyên nghành Nông Hӑc năm 2009. vLӠI CҦM TҤ Kính dâng ba mҽ nhӳng ngѭӡi suӕt ÿӡi tұn tөy vì chúng con, xin cҧm ѫn nhӳng ngѭӡi thân ÿã giúp ÿӥ, ÿӝng viên con trong suӕt thӡi gian qua. Thành thұt biӃt ѫn thҫy Dѭѫng Minh, kӻ sѭ Lê Phѭӟc Thҥnh, kӻ sѭĈào Thӏ Hӗng XuyӃn ÿã tұn tình hѭӟng dүn, giúp ÿӥ và ÿӝng viên em trong suӕt thӡi gian làm và hoàn thành luұn văn tӕt nghiӋp. Chân thành cҧm tҥ thҫy cӕ vҩn hӑc tұp Phҥm Hoàng Oanh và Võ Công Thành, cùng toàn thӇ quý thҫy cô khoa Nông NghiӋp và Sinh hӑc ӭng dөng vì nhӳng kiӃn thӭc mà quý thҫy cô ÿã truyӅn dҥy cho em trong suӕt thӡi gian hӑc tұp tҥi trѭӡng. Ĉây sӁ là hành trang vӳng chҳc giúp em bѭӟc vào ÿӡi. Gӣi lӡi cҧm ѫn ÿӃn các anh chӏ và các bҥn sinh viên làm ÿӅ tài ӣ Bӝ môn Bҧo vӋ Thӵc vұt, cùng các bҥn Nông Hӑc khóa 31 ÿã ÿóng góp, ÿӝng viên và giúp ÿӥ tôi trong suӕt thӡi gian hӑc tұp và thӵc hiӋn ÿӅ tài vi 0ӨC LӨC Trang Lý lӏch cá nhân iv Lӡi cҧm tҥ v Mөc lөc vi Danh sách bҧng viii Danh sách hình viii Tóm lѭӧc ix MӢĈҪU 1 CHѬѪNG 1: /ѬӦC KHҦO TÀI LIӊU 2 1.1 6ѫ lѭӧc vӅ cây cҧi tùa xҥi 2 1.1.1. Ĉһc ÿLӇm chung cӫa cҧi tùa xҥi 2 1.1.2. Ĉһc tính mӝt sӕ giӕng cҧi 2 1.1.3 Kӻ thuұt trӗng cҧi tùa xҥi 2 1.1.4 Sâu bӋnh hҥi chính trên cҧi tùa xҥi 3 1.2. Phân hӳu cѫ và hӳu cѫ vi sinh 3 1.2.1 Vai trò cӫa phân hӳu cѫ và hӳu cѫ vi sinh 4 1.2.2 Mӝt sӕ vi sinh vұt ÿѭӧc bә sung vào ÿӕng ӫ 6 1.2.3 Mӝt sӕ vҩn ÿӅ gһp phҧi khi sӱ dөng phân hӳu cѫ 7 1.3. Vai trò cӫa phân hӳu cѫ vi sinh trong sҧn xuҩt rau an toàn 7 1.3.1 Mӝt sӕ khái niӋm vӅ rau an toàn 7 1.3.2 Vai trò cӫa phân hӳu cѫ trong sҧn xuҩt rau an toàn 7 1.3.3 Tình hình sҧn xuҩt rau an toàn 8 1.4. Vai trò cӫa Gѭӥng chҩt (N - P - K) ÿӕi vӟi cây rau 8 1.4.1. Vai trò cӫa chҩt ÿҥm (N) 8 1.4.2. Vai trò cӫa chҩt lân (P) 9 1.4.3. Vai trò cӫa chҩt kali (K) 9 CHѬѪNG 2: PHѬѪNG TIӊN VÀ PHѬѪNG PHÁP 10 2.1 Thí ngiӋm 1: Khҧo sát khҧ năng phân hӫy rác ÿô thӏ cӫa chӫng nҩm Trichoderma 10 2.1.1 Phѭѫng tiӋn thí nghiӋm 10 vii 2.1.2 Phѭѫng pháp thí nghiӋm 10 2.2 Thí nghiӋm 2: Khҧo sát ҧnh hѭӣng cӫa phân hӳu cѫ sҧn xuҩt tӯ rác thҧi chӧ nông thôn ÿӃn sӵ sinh trѭӣng, phát triӇn và năng suҩt cҧi tùa xҥi. 10 2.2.1 Phѭѫng tiӋn thí nghiӋm 10 2.2.2 Phѭѫng pháp thí nghiӋm 11 CHѬѪNG 3: KӂT QUҦ VÀ THҦO LUҰN 13 3.1 Thí nghiӋm 1: Khҧ năng phân hӫy rác chӧ cӫa chӫng nҩm Trichoderma 13 3.2 Thí nghiӋm 2:Ghi nhұn tәng quát ruӝng cҧi tùa xҥi 14 3.3 Tình hình sinh trѭӣng cҧi tùa xҥi 14 3.3.1 ChiӅu cao cây 14 3.3.2 Ĉѭӡng kính tán 15 3.3.3 Sӕ lá xanh 16 3.4 Thành phҫn năng suҩt và năng suҩt cҧi tùa xҥi 16 3.4.1 Sinh khӕi khô 16 3.4.2 Trӑng lѭӧng tѭѫi toàn cây (g) 17 3.4.3 Năng suҩt thѭѫng phҭm cҧi tùa xҥi (tҩn/ha) 17 3.5 Tӹ lӋ cây con chӃt (%) 17 3.6 HiӋu quҧ kinh tӃ 18 Chѭѫng 4: KӂT LUҰN VÀ Ĉӄ NGHӎ 20 4.1 KӃt luұn 20 4.2 ĈӅ nghӏ 20 TÀI LIӊU THAM KHҦO 21 PHӨ CHѬѪNG: CÁC BҦNG PHÂN TÍCH ANOVA viii DANH SÁCH BҦNG Bҧng Tӵa bҧng Trang 2.1 Cách bón và liӅu lѭӧng phân bón hoá hӑc theo khuyӃn cáo(kg/ha) 11 3.1 Ҧnh hѭӣng cӫa các tә hӧp phân bón lên chiӅu cao cҧi tùa xҥi qua các giai ÿoҥn sinh trѭӣng 15 3.2 Ҧnh hѭӣng cӫa các tә hӧp phân bón lên ÿѭӡng kính tán cҧi tùa xҥi qua các giai ÿRҥn sinh trѭӣng 15 3.3 Ҧnh hѭӣng cӫa các tә hӧp phân bón lên sӕ lá cҧi tùa xҥi qua các giai ÿoҥn sinh trѭӣng 16 3.4 Các chӍ tiêu vӅ tӹ lӋ cây chӃt, năng suҩt và thành phҫn năng suҩt cӫa cҧi tùa xҥi 17 3.5 HiӋu quҧ kinh tӃ mô hình trӗng cҧi tùa xҥi tҥi tӍnh Hұu Giang 18 DANH SÁCH HÌNH Hình Tên hình Trang 1 6ѫÿӗ bӕ trí thí nghiӋm 12 2 BiӇu ÿӗ vӅ nhiӋt ÿӝ và chiӅu cao ÿӕng ӫ tҥi thӏ xã Ngã Bҧy, tӍnh Hұu Giang 13 3 Mүu rác chӧ 19 4 7ѭӟi chӃ phҭm Tricô-ĈHCT 19 5 Ĉӕng ӫ hӳu cѫ hoàn chӍnh 19 6 Cҧi bӏ sâu ăn ÿӑt tҩn công 19 7 Mүu cҧi 35 NSKC 19 8 Thu hoҥch cҧi tùa xҥi 19 ix Lê Ngӑc Nhүn, 2009. “Sӱ dөng phân hӳu cѫ sҧn xuҩt tӯ rác thҧi chӧ nông thôn trong mô hình trӗng cҧi tùa xҥi tҥi tӍnh Hұu Giang”. Luұn văn tӕt nghiӋp kӻ sѭ Nông Hӑc, khoa Nông NghiӋp & Sinh Hӑc Ӭng Dөng, trѭӡng Ĉҥi hӑc Cҫn Thѫ. Cán bӝ hѭӡng dүn: Th.S Dѭѫng Minh. _________________________________________________________________ TÓM LѬӦC ĈӅ tài “Sӱ dөng phân hӳu cѫ sҧn xuҩt tӯ rác thҧi chӧ nông thôn trong mô hình trӗng cҧi tùa xҥi tҥi tӍnh Hұu Giang” nhҵm tìm ra công thӭc phân thích hӧp nhҩt cho cây cҧi tùa xҥi vӟi nguӗn phân hӳu cѫ vi sinh ÿѭӧc tұn dөng tӯ nguӗn rác thҧi hӳu cѫ (thӵc vұt) ӣ các chӧ nông thôn ÿӇӫ cung cҩp cho vùng trӗng rau. Thí nghiӋm thӵc hiӋn tҥi câu lҥc bӝ rau an toàn xã Thҥnh Hòa, huyӋn Châu Thành, tӍnh Hұu Giang. Thí nghiӋm ÿѭӧc bӕ trí theo thӇ thӭc khӕi hoàn toàn ngүu nhiên gӗm 5 nghiӋm thӭc, 4 lҫn lһp lҥi. DiӋn tích mӛi lô 12 m2, tәng diӋn tích 240 m2, diӋn tích cách ly giӳa các lô thí nghiӋm là 2 m2 . Các nghiӋm thӭc (NT) gӗm: - NT 1: Ĉӕi chӭng (bón theo nông dân 85N - 62P2O5 - 15K2O). - NT 2: Bón theo khuyӃn cáo 59N - 32P2O5 - 46K2O. - NT 3: KhuyӃn cáo + 10 tҩn/ha phân hӳu cѫ vi sinh. - NT 4: 1/2 KhuyӃn cáo + 10 tҩn/ha phân hӳu cѫ vi sinh. - NT 5: 1/2 KhuyӃn cáo + 15 tҩn/ha phân hӳu cѫ vi sinh. KӃt quҧ cho thҩy: - Giai ÿoҥn thu hoҥch chiӅu cao cây không khác biӋt vӅ thӕng kê cùng vӟi tӹ lӋ cây con chӃt và sinh khӕi khô/100g tѭѫi.Ĉѭӡng kính tán cao nhҩt là nghiӋm thӭc ÿӕi chӭng (46,28 cm), nghiӋm thӭc bón theo khuyӃn cáo thҩp nhҩt (42,85 cm). CNJng vӟi hai nghiӋm thӭc trên sӕ lá có sӵ khác biӋt vӅ thӕng kê ӣ mӭc ý nghƭa 5% cao nhҩt (7,85 lá/cây) và thҩp nhҩt (7,53 lá/cây) - VӅ Qăng suҩt, có sӵ khác biӋt ý nghƭa vӅ thӕng kê giӳa các nghiӋm thӭc, Qăng suҩt cao nhҩt (19 tҩn/ha) là nghiӋm thӭc ÿӕi chӭng cӫa nông dân, thҩp nhҩt là nghiӋm thӭc bón theo khuyӃn cáo (16,1 tҩn/ha). NghiӋm thӭc bón theo khuyӃn cáo cӝng vӟi 10 tҩn HCVS tuy không khác biӋt vӅ thӕng kê so vӟi nghiӋm thӭc ÿӕi chӭng nhѭng ÿem lҥi hiӋu quҧ kinh tӃ cao nhҩt (15.989.483 VNĈ/ha). 10ӢĈҪU Ô nhiӉm môi trѭӡng luôn là vҩn ÿӅ nan giҧi trên thӃ giӟi nói chung và ViӋt Nam nói riêng. Ĉһc biӋt, tình trҥng vӭt rác thҷng xuӕng sông diӉn ra phә biӃn tҥi nhiӅu ÿLӇm chӧӣ ÿӗng bҵng sông Cӱu Long. NhiӅu nguӗn rác thҧi tӯ các loҥi rau, cӫ và quҧ bӏ nhiӅu ngѭӡi tuôn thҷng xuӕng sông, nhìn ÿâu cNJng thҩy rác ÿó chính là hình ҧnh quen thuӝc cӫa nông thôn ViӋt Nam và ÿã góp phҫn hӫy hoҥi môi trѭӡng sӕng cӫa chúng ta. Bên cҥnh ÿó, sӵ lҥm dөng phân bón, thuӕc bҧo vӋ thӵc vұt (BVTV)… cӫa nông dân ÿã làm cho ÿҩt ÿai ngày càng suy thoái và ô nhiӉm. Chính sӵ suy giҧm vӅ chҩt lѭӧng môi trѭӡng làm cho ÿӡi sӕng cây trӗng ngày càng lӋ thuӝc vào phân hóa hӑc và thuӕc BVTV (NguyӉn Thѫ và Lê Văn Hѭng, 2004). Ĉһc biӋt ÿӕi vӟi các cây rau ngҳn ngày nhҩt là các loҥi rau ăn lá thì tұp quán canh tác sӱ dөng dѭ thӯa phân bón (nhѭ phân urea) ÿã ҧnh hѭӣng xҩu ÿӃn phҭm chҩt, gây hiӋn tѭӧng tӗn dѭ nitrate trong rau màu mà khi con ngѭӡi ăn vào mӝt lѭӧng vѭӧt mӭc cho phép sӁҧnh hѭӣng ÿӃn sӭc khӓe (Bùi Cách TuyӃn và ctv., 1998). Tuy nhiên khi sӱ dөng cân ÿӕi các loҥi phân N, P, K cNJng nhѭ kӃt hӧp phân hӳu cѫ cho cây trӗng thì hàm lѭӧng nitrate trong rau sӁӣ mӭc an toàn cho phép (NguyӉn Thanh Bình, 2001). Ngoài ra phân hӳu cѫ còn có tác dөng duy trì ÿӝ màu mӥ cho ÿҩt, giúp ÿҩt giӳҭm, hҥn chӃ bӋnh hҥi…(NguyӉn Thѫ, 2004). Dù biӃt vai trò to lӟn cӫa phân hӳu cѫ nhѭng nông dân cӫa ta nhҩt là nông dân vùng ÿӗng bҵng sông Cӱu Long (ĈBSCL) lҥi không thích sӱ dөng phân hӳu cѫ vì chuyên chӣ không thuұn lӧi, nguӗn phân khó tìm (Võ Thӏ Gѭѫng và Trҫn Bá Linh, 2002). Nhѭng nӃu ngѭӡi dân biӃt tұn dөng các phө phҭm trong nông nghiӋp, rác chӧ, rác sinh hoҥt, cӓ, phân chuӗng,…ÿӇӫ phân tҥi chӛ thì vҩn ÿӅ sӁ trӣ nên dӉ dàng hѫn. Tӯÿó ÿӅ tài “Sӱ dөng phân hӳu cѫ sҧn xuҩt tӯ rác thҧi chӧ nông thôn trong mô hình trӗng cҧi tùa xҥi tҥi tӍnh Hұu Giang” là rҩt cҫn thiӃt nhҵm khuyӃn khích nông dân sӱ dөng phân hӳu cѫ trong canh tác và giҧi quyӃt ÿѭӧc phҫn nào vӅ ô nhiӉm môi trѭӡng nông thôn ViӋt Nam. 2CHѬѪNG 1: LѬӦC KHҦO TÀI LIӊU 1.1 Sѫ lѭӧc vӅ cây cҧi tùa xҥi Tên khoa hӑc: Brassica rapa L. var.amplexicaulis, hӑ thұp tӵ: Brassicaceae (còn gӑi là: cҧi làm dѭa, cҧi tùa xҥi). Cây thân thҧo, hҵng niên, cao ÿӃn 1 mét, thân nhҹn hoһc hѫi có lông. Lá có bҽ to, lá phía dѭӟi xӁ sâu, trên xӁ rӝng. Loài Trung Quӕc ÿѭӧc nhұp trӗng khҳp nѫi. Thӡi gian sinh trѭӣng tӯ 90 - 100 ngày, nhiӋt ÿӝ thích hӧp cho quá trình sinh trѭӣng và phát triӇn 8 - 22oC. Ngoài viӋc dùng lá nҩu canh hoһc làm dѭa ăn, ngѭӡi ta còn dùng lá ÿҳp ngoài trӏ ung thӫng, hҥt ÿѭӧc dùng ÿӇ trӏ mөn nhӑt. 1.1.2 Ĉһc tính mӝt sӕ giӕng cҧi - Cҧi tùa xҥi (cӫa Công ty giӕng Cây Trӗng MiӅn Nam): Sinh trѭӣng mҥnh, chӕng chӏu tӕt, thích nghi rӝng. PhiӃn lá ngҳn, bҽ và gân to, bҳp cuӝn ÿӅu, to và chһt nhҩt là khi trӗng trong ÿLӅu kiӋn khí hұu mát mҿ. Cҧi bҳt ÿҫu cuӝn bҳp tӯ 25 ngày sau khi trӗng và thu hoҥch 15 ngày sau khi cuӝn bҳp. - Cҧi tùa xҥi MORAKOT 90 Hai MNJi Tên Ĉӓ (Công ty giӕng Ĉông Tây): Có ÿӝÿӗng ÿӅu cao, chӏu nhiӋt tӕt, có thӇ trӗng vӟi mұt ÿӝ dày. Giӕng này cho năng suҩt cao, bӝ lá gӑn, bҳp cuӝn lӟn; phҭm chҩt ngon, không có vӏÿҳng và nӗng. - Cҧi tùa xҥi BAUSIN (Công ty giӕng cây trӗng Nông Hӳu): Thân lá ngҳn, cuӝn bҳp lӟn, phҭm chҩt ngon, dùng ÿӇ xào, nҩu canh hay làm dѭa muӕi. 1.1.3 Kӻ thuұt trӗng cҧi tùa xҥi Theo sӣ Nông nghiӋp và Phát triӇn Nông thôn Cҫn Thѫ, ngày 1/2/2008 ( - Thӡi vө: Cҧi tùa xҥi có thӇ trӗng ÿѭӧc quanh năm; trӗng vào mùa nҳng thѭӡng cho năng suҩt cao hѫn vào mùa mѭa. Thӡi gian trӗng thích hӧp thѭӡng vào tháng 12 - 1 dѭѫng lӏch. - Chuҭn bӏÿҩt: Có thӇ trӗng cҧi tùa xҥi trên nhiӅu loҥi ÿҩt khác nhau. Tuy nhiên ÿҩt cҫn phҧi tѫi xӕp, không bӏ ngұp úng. + Líp trӗng: Rӝng 1 m, cao 10 - 15 cm. + Xӱ lý ÿҩt: Trѭӟc khi gieo trӗng, sӱ dөng vôi bӝt (500 - 600 kg/ha) rҧi ÿӅu trên mһt líp và xӟi trӝn ÿӅu. - Xӱ lý hҥt giӕng: Trѭӟc khi trӗng nên xӱ lý bҵng các loҥi thuӕc nhѭ Rovral, Aliette hoһc Benlate C. Lѭӧng thuӕc 5g/100g hҥt giӕng. + Gieo hҥt trên líp ѭѫng ÿӃn khi cây con ÿѭӧc 18 - 19 ngày, lѭӧng hҥt giӕng cҫn 20 g/100 m2. Cҫn tѭӟi nѭӟc thұt ѭӟt, có pha phân DAP (30g/10 lít nѭӟc) trѭӟc khi nhә cây con ra trӗng. 3- Mұt ÿӝ trӗng: Khoҧng cách trӗng cây cách cây, hàng cách hàng là 40 x 40 cm. - Chăm sóc: Tѭӟi nѭӟc giӳÿӫҭm tӯ khi gieo ÿӃn khi thu hoҥch, không ÿӇ cho líp cҧi bӏ khô hay bӏ ngұp úng. - Thu hoҥch: Ĉҧm bҧo ÿӫ thӡi gian cách ly sau khi phun các loҥi thuӕc BVTV theo quyÿӏnh. 1.1.4 Sâu bӋnh hҥi chính trên cҧi tùa xҥi Sâu ăn tҥp (Spodoptera litura Fabricius): Theo Phҥm Thӏ Nhҩt (2000) sâu non phát triӇn thích hӧp vào lúc có nhiӋt ÿӝ và ҭm ÿӝ cao, sâu cҳn phá mҥnh vào lúc ban ÿêm nhѭng khi có ánh nҳng sâu chui xuӕng ÿҩt hoһc dѭӟi tán lá khô và cӓ dҥi ÿӇ ҭn nҩp (Võ Thanh Tùng, 2005). Các loҥi thuӕc thѭӡng dùng nhѭ Cyperan 25EC, Karate 2.5EC, Regent 800WG,… (Trҫn Thӏ Ba và ctv., 1999). Sâu xanh ăn ÿӑt (Crocidolomia binotalis Zeller):Ĉây là loҥi sâu có mӭc gây hҥi rҩt cao và ҧnh hѭӣng ÿӃn năng suҩt, do sâu có thӇ ăn trөi lá hay ÿӭt ngӑn (NguyӉn Văn HuǤnh và Lê Thӏ Sen, 2004). Sӱ dөng các loҥi nҩm ký sinh nhѭ nҩm Metarhizium anisopliae, nҩm Beauveria bassiana, nҩm Paecilomyces sp,«ÿӇ phòng trӏ loài sâu này (NguyӉn Văn Tӟi, 2008). Bӑ nhҧy (Phyllotreta striolata Fabricius): Ĉây là loài côn trùng gây hҥi chӫ yӃu trên rau cҧi hӑ Thұp Tӵ ӣ nѭӟc ta và nhiӅu nѭӟc trên thӃ giӟi (NguyӉn Văn HuǤnh và Lê Thӏ Sen, 2004). Thành trùng có khҧ năng nhҧy xa và bay rҩt nhanh, cҳn thӫng lá cҧi thành nhӳng lӛÿӅu ÿһn trên khҳp mһt lá. Sӱ dөng các chӃ phҭm nҩm Metarhizium anisopliae có khҧ năng hҥn chӃ bӑ nhҧy, các loҥi thuӕc Hopsan, Polytrin, Sherzol,… Chú ý phun thuӕc vào lúc chiӅu tӕi có hiӋu quҧ cao hѫn. BӋnh thӕi nhNJn, do vi khuҭn Erwinia carotovora xâm nhұp qua vӃt thѭѫng. Theo Võ Thanh Tùng (2005), bӋnh thѭӡng tҩn công ӣ phҫn gӕc rӉ hoһc các lá già bên dѭӟi khi cây giáp tán nên khó phát hiӋn, có thӇ phát hiӋn sӟm nhӡ lá trên cây bӋnh có triӋu chӭng héo và tѭѫi lҥi vào buәi chiӅu. VӃt bӋnh phát triӇn nhanh, lan rӝng và cҧi bӏ thӕi nhNJn, có mùi hôi khó chӏu, giӟi hҥn giӳa mô bӋnh và mô khӓe phân biӋt rõ ràng. Ĉӕi vӟi biӋn pháp phòng trӏ - Không nên trӗng dҫy trong mùa mѭa. - Luân canh thích hӧp. - Nhә và tiêu hӫy các cây bӏ bӋnh ÿӇ tránh lây lan. - Phun thuӕc sӟm khi bӋnh chӟm xuҩt hiӋn, có thӇ sӱ dөng các loҥi thuӕc gӕc ÿӗng nhѭ: Copper zinc 85WP, Coc 85WP, Kasuran 47WP,… 1.2 Phân hӳu cѫ và hӳu cѫ vi sinh a. HiӋn nay, phân hӳu cѫ có mӝt sӕ khái niӋm nhѭ sau: -Phân hӳu cѫ: Là tên gӑi chung cӫa các loҥi phân ÿѭӧc sҧn xuҩt tӯ vұt liӋu hӳu cѫ nhѭ các dѭ thӯa thӵc vұt, rѫm rҥ, các loҥi phân chuӗng, phân rác và phân xanh (NguyӉn Công Vinh, 2002; Ĉӛ Thӏ Ren và Ngô Ngӑc Hѭng, 2004). 4- Phân vi sinh: Là các chӃ phҭm có chӭa các vi sinh vұt sӕng có hoҥt lӵc cao ÿã ÿѭӧc tuyӇn chӑn. Theo Lê Văn Tri (2003) thì thông qua hoҥt ÿӝng cӫa nó tҥo ra chҩt dinh dѭӥng cho ÿҩt và cây trӗng và làm cây phát triӇn tӕt hѫn. - Phân hӳu cѫ vi sinh: Là sҧn phҭm cao cҩp hѫn so vӟi phân hӳu cѫ do ÿѭӧc bә sung thêm mӝt sӕ loҥi vi sinh vұt hӳu ích nhѭ vi sinh vұt cӕÿӏnh ÿҥm, vi sinh vұt phân giҧi lân khó tan, vi sinh vұt kích thích tăng trѭӣng cây trӗng, vi sinh vұt ÿӕi kháng… (Phҥm Thanh Hà và ctv., 2003; Ĉӛ Thӏ Ren và Ngô Ngӑc Hѭng, 2004). - Phân phӭc hӧp hӳu cѫ vi sinh: Là loҥi phân có ÿҫy ÿӫ thành phҫn phân vi sinh, phân hӳu cѫ, phân vi lѭӧng và phân vô cѫ (N-P-K). Phân có hàm lѭӧng dinh Gѭӥng cao có thӇ dùng bón lót và bón thúc (Lê Văn Tri, 2003). b. Tình hình phát triӇn và sӱ dөng phân hӳu cѫ: - Trên thӃ giӟi: 1ăm 1970, ӣ Nam Phi ngѭӡi ta ÿã sҧn xuҩt phân hӳu cѫ tӯ lân tӵ nhiên nghiӅn mӏn và amonium cacbonat. Theo Lê Văn Tri (2003) Trung Quӕc ÿѭӧc xem là nѭӟc có truyӅn thӕng sӱ dөng phân hӳu cѫ lâu ÿӡi nhҩt vӟi các nguӗn phân chӫ yӃu là phân chuӗng, rѫm rҥ, phân xanh, khô dҫu tѭѫng,… tѭѫng ÿѭѫng 9,8 triӋu tҩn NPK nguyên chҩt/năm. Năm 1982, ӣ Mӻÿã sҧn xuҩt ÿѭӧc khoҧng 100 triӋu tҩn/năm tӯ bùn cӕng, mùn cѭa, vôi và ÿá phosphate, ӣĈài Loan thì phân hӳu cѫ bҳt ÿҫu sҧn xuҩt tӯ năm 1986 tӯ than bùn, mùn cѭa và lân tӵ nhiên (Juang,1996). - Ӣ ViӋt Nam: Theo ѭӟc tính cӫa ĈӛĈình Thuұn và NguyӉn Văn Bӝ (2001) nӃu gom hӃt lѭӧng phân tӯ gia súc ӣ ViӋt Nam thì hҵng năm có thӇ cung cҩp cho mӛi hecta canh tác khoҧng 11,7 tҩn phân chuӗng. HiӋn nay, trong tәng sӕ chҩt dinh Gѭӥng cung cҩp cho cây trӗng thì phân hӳu cѫÿóng góp khoҧng 25% và các loҥi phân hӳu cѫÿѭӧc sӱ dөng phә biӃn ӣ ViӋt Nam thѭӡng là phân chuӗng chiӃm 65 - 70%, phân xanh 18 - 20%, than bùn và bùn 3 - 4%, phân rác ӫ 6 - 7% và các loҥi khác 4 - 5% (Ĉӛ Ĉình Thuұn và NguyӉn Văn Bӝ, 2001). Riêng ӣ MiӅn Nam thì nông dân không có thói quen sӱ dөng phân hӳu cѫ (Lê Văn Trӏ, 2000; ĈӛĈình Thuұn và NguyӉn Văn Bӝ, 2001; Võ Thӏ Gѭѫng và Trҫn Bá Linh, 2002). Theo Lê Văn Tri (2003) ӣ ViӋt Nam phân vi sinh cӕ ÿӏnh ÿҥm, phân giҧi lân ÿѭӧc nghiên cӭu bѭӟc ÿҫu tӯ nhӳng năm 1960. 1ăm 1980 bҳt ÿҫu thӱ nghiӋm các loҥi phân vi sinh vұt cho cây ÿұu nành, ÿұu xanh và ÿұu phӝng vӟi các chӃ phҭm nhѭ vinada, vinaga, vidafo… 1.2.1 Vai trò cӫa phân hӳu cѫ và hӳu cѫ vi sinh a. Ĉӕi vӟi ÿҩt trӗng - Phân hӳu cѫ vi sinh cҧi thiӋn ÿѭӧc nhiӅu tính chҩt vұt lý ÿҩt nhѭ sau: Mӝt là, kӃt quҧ cӫa Trình Công Tѭ (2006) khi nghiên cӭu vӅÿҩt bazan mҩt sӭc sҧn xuҩt cho cây thҩy chҩt hӳu cѫ làm tăng ÿӝ xӕp ÿҩt tӯ 59% lên ÿӃn 63,4%; Hai là, làm Wăng khҧ năng giӳҭm và thҩm nѭӟc cӫa ÿҩt. Theo Jo (1990) khi tăng 1% chҩt hӳu Fѫ thì khҧ năng giӳҭm cӫa ÿҩt lúa tăng 1,7% và ӣÿҩt dӕc lên 2,5%; Ba là làm tăng 5nhiӋt ÿӝ cӫa ÿҩt, do có màu sҭm nên phân hӳu cѫ thѭӡng hҩp thu toàn bӝ lѭӧng bӭc xҥ mһt trӡi tӟi nó làm nhiӋt tăng cao nhanh (Ĉӛ Thӏ Ren và Ngô Ngӑc Hѭng, 2004); Bӕn là, làm giҧm xói mòn ÿҩt, theo kӃt quҧ cӫa Phҥm TiӃn Hoàng (2003) cho thҩy chҩt hӳu cѫ cNJng có khҧ năng hҥn chӃ sӵ rӱa trôi, xói mòn ÿҩt nhӡ khҧ năng gҳn kӃt các hҥt ÿҩt cӫa chҩt hӳu cѫ tҥo thành các ÿoàn lҥp làm cho ÿҩt trӣ nên có cҩu trúc. - Ngoài ra phân hӳu cѫ cNJng cҧi thiӋn ÿѭӧc nhiӅu hóa tính ÿҩt:ĈiӅu hòa dinh Gѭӥng trong ÿҩt, làm tăng hiӋu quҧ sӱ dөng phân ÿҥm. Khi bón ÿҥm kèm vӟi phân chuӗng thì ÿӅu cho thҩy tích lNJy ÿҥm khá hѫn so vӟi bón ÿҥm không có phân chuӗng (Trình Công Tѭ, 2006); Cҧi thiӋn tình trҥng chҩt lân trong ÿҩt, phân hӳu cѫ có thӇ làm giҧm sӵ cӕÿӏnh lân cӫa ÿҩt. Thí nghiӋm ÿӕt chҩt hӳu cѫ trong ÿҩt bҵng H2O2 cӫa Trình Công Tѭ (2006) cho thҩy khҧ năng cӕÿӏnh lân cӫa ÿҩt tăng vӑt lên; Hoàn trҧ lҥi các các nguyên tӕ vi lѭӧng cho ÿҩt, theo NguyӉn Mӻ Hoa và Cao Ngӑc ĈiӋp (2006) phân hӳu cѫ cung cҩp toàn diӋn các nguyên tӕ vi lѭӧng và các vitamin cho ÿҩt. Tuy nhiên nӃu bón quá nhiӅu phân hӳu cѫ cho ÿҩt sӁ làm giҧm ÿӝ hӳu dөng cӫa các nguyên tӕ vi lѭӧng, nhѭÿҩt than bùn và ÿҩt lúa chӭa hѫn 3% C hӳu Fѫ cây trӗng ÿӅu bӏ thiӃu kӁm (Phan Thӏ Công, 2005). - Giӳ cân bҵng quҫn thӇ vi sinh vұt trong ÿҩt: Theo Lê Văn Tri (2003) cho rҵng phân bón nӅn nông nghiӋp hӳu cѫ phҧi ÿҧm bҧo là cân ÿӕi nguӗn dinh dѭӥng giӳa phân hӳu cѫ và phân vô cѫ bên cҥnh thì phҧi cung cҩp cho cây trӗng nhӳng vi sinh vұt hӳu ích. NguyӉn Thѫ và Lê Văn Hѭng (2004) cNJng ÿã chӭng minh ÿѭӧc rҵng trong ÿLӅu kiӋn ÿҩt giàu chҩt hӳu cѫ thì quҫn thӇ vi sinh vұt ÿӕi kháng sӁ phát triӇn phong phú ÿӫ sӭc khӕng chӃ vi sinh vұt gây bӋnh và kìm hãm ÿѭӧc vi sinh vұt gây bӋnh dѭӟi ngѭӥng gây hҥi kinh tӃ. b. Ĉӕi vӟi cây trӗng - Cung cҩp dinh dѭӥng trӵc tiӃp cho cây trӗng: Trong phân hӳu cѫ có chӭa ÿҫy ÿӫ các dҥng dinh dѭӥng ÿa lѭӧng, trung lѭӧng, vi lѭӧng và các enzyme kích thích sinh trѭӣng cây trӗng nên sӁ là nguӗn cung cҩp dinh dѭӥng trӵc tiӃp cho cây trӗng (Phҥm TiӃn Hoàng, 2003; NguyӉn Mӻ Hoa và Cao Ngӑc ĈLӋp, 2006). - Giҧm bӋnh hҥi cho cây trӗng: Khi ÿҩt ÿѭӧc bón nhiӅu phân hӳu cѫ thì các bӋnh hҥi tӯÿҩt ÿѭӧc kiӇm soát do môi trѭӡng sӕng giàu hӳu cѫ không là ÿiӅu kiӋn thuұn lӧi cho mҫm bӋnh phát triӇn (NguyӉn Thѫ, 2004). - 7ăng năng suҩt cây trӗng: 1ăng suҩt cây trӗng ÿѭ