Luận văn Xây dựng chương trình bảo tồn đa dạng sinh học vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát

ĐỀ TÀI XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC VƢỜN QUỐC GIA LỊ GỊ – XA MÁT SVTH: Dƣơng Thị Yến Trinh MSSV: 103108207 LỚP: 03ĐHMT1 GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan  Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Các khu bảo tồn thiên nhiên ở Việt Nam Bảng 2: Thống kê thành phần loài sinh vật đã biết được cho đến nay Bảng 3: Phân loại hệ thống rừng đặc dụng Việt Nam Bảng 4: Thống kê các VQG và KBT của Việt Nam Bảng 5: Hiện trạng rừng VQG LGXM Bảng 6: Phân loại các thực vật bậc cao Bảng 7: Phân loại sự đa dạng thành phần nấm Bảng 8: Phânï loại đa dạng về dạng sống Bảng 9: Thống kê thành phần động vật VQG LGXM Bảng 10: Thống kê các loài thuỷ sản có giá trị kinh tế và động vật đáy ven bờ Bảng 11: Đặc trưng của các trảng và bàu trong vùng Bảng 12: Thống kê lao động theo ngành nghề của các xã liên quan đến VQG LGXM Bảng 13: Bảng năng suất sản xuất nông nghiệp Bảng 14: Thống kê các loài nguy cấp tại VQG LGXM Bảng 15: Hồ sơ các loài Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1: Cảnh đốt rừng làm rẫy tại Lâm trường Đồng Xoài Hình 2: Phá rừng làm nông nghiệp Hình 3: Một con gấu đang bị giết Hình 4: Ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata Hình 5: Bèo tai chuột (giant salvinia) - Hoa trinh nư õ(Mimosa pigra) Hình 6: Chồn chân đen (Mustela nigripes) Hình 7: Bản đồ các VQG Việt Nam Hình 8: Bản đồ vị trí VQG LGXM Hình 9: Rừng khộp tại VQG LGXM, 2007 Hình 10: Rừng trồng- Cây Sao đen H. odorata Hình11: Quần thể tràm trên đất ngập nước Hình 12: Cây dầu cổ thụ Hình 13: Nhím (Hystrix hodgsoni Gray). Hình 14: Hồng hoàng- Buceros bicornis Hình 15: Kỳ đà hoa Varanus salvator Laurenti - Rắn hổ mang Naja naja Linnaeus Hình 16: Sóc bay đen trắng (Hylopetes albonniger) Hình 17: Gà tiền mặt đỏ- Polyplectron germaini Hình 18: Bàu – trảng- một dạng đất ngập nước Hình 19: Đánh bắt cá trên các suối trong VQG LGXM Hình 20: Chăn nuôi dê tại VQG LGXM Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh Hình 21: Bẫy thú trong rừng Hình 22: Bắt cá bằng chích xung điện Hình 23: Cây Dầu bị gãy do khai thác Dầu trái phép tại VQG LGXM Hình 24: Phá rừng làm nông nghiệp Hình 25: Gỗ lậu bị phát hiện và lưu giữ trong kho Hình 26: Sơ đồ chương trình bảo tồn ĐDSH Hình 27: Rùa núi vàng – Indotestudo elongata Hình 28: Rùa núi vàng mới nở Hình 29: Gấu chó Ursus malayanus Hình 30: Cò Quắm lớn Pseudibis gigantean Hình 31: Cẩm lai Dalbergia bariaensis Hình 32: Rừng khộp Hình33: Cây Dầu bị chặt tại khu rừng khộp Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐDSH: Đa dạng Sinh học VQG: Vườn quốc gia LGXM: Lò Gò Xa Mát HST: Hệ sinh thái KBT: Khu bảo tồn UBND: Ủy ban nhân dân Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh LỜI CẢM ƠN Đồ án tốt nghiệp không những chìa khóa để mở cánh cửa cho em tốt nghiệp ra trường, mà còn là cơ hội để em biết thêm những kiến thức mới, củng cố lại những kiến thức thực tế mà em đã được học. Tuy thời gian làm luận văn không dài nhưng đã giúp em có được nhiều kinh nghiệm và những kiến thức bổ ích. Em xin chân thành gửi lời cám ơn đến Cô giáo ThS. Lê Thị Vu Lan đã hướng dẫn nhiệt tình, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho em trong suốt quá trình thực hiện đồ án tốt nghiệp. Em cũng xin cảm ơn quý Thầy Cô trong khoa Môi trường - Trường Đại học Kỹ Thuật Công Nghệ đã tận tình giúp đỡ em nâng cao kiến thức trong suốt quá trình học tập. Và cũng chân thành cảm ơn đến ban quản lý Vườn quốc gia Lò Gò Xa Mát và các anh trong trạm kiểm lâm đã tạo điều kiện và giúp đỡ em hoàn thành đồ án này. Em xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã giúp đỡ em hoàn thành tốt đồ án tốt nghiệp. Em xin chân thành cảm ơn! Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 12 năm 2007 Sinh viên Dương Yến Trinh Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh MỤC LỤC Trang. CHƯƠNG I: PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Đặt vấn đề ...................................................................................................................1 1.2 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu.............................................................3 1.3 Mục tiêu của đề tài...................................................................................................... 3 1.4 Nội dung nghiên cứu ................................................................................................... 4 1.5 Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 4 1.5.1 Phương pháp luận.............................................................................................. 4 1.5.2 Phương pháp thực tế .......................................................................................... 5 1.5.3 Phương pháp đánh giá tác động ........................................................................ 5 1.5.4 Phương pháp đánh giá nhanh với sự tham gia của cộng đồng ........................... 6 CHƯƠNG II: TỔNG QUAN VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC 2.1 ĐA DẠNG SINH HỌC 2.1.1 Định nghĩa Đa dạng Sinh học (ĐDSH) ............................................................... 8 2.1.2 Phân loại ĐDSH.................................................................................................. 8 2.1.3 ĐDSH ở Việt Nam ............................................................................................. 9 2.1.3.1 Đa dạng các HST ở Việt Nam .................................................................. 10 2.1.3.2 Đa dạng loài và đa dạng di truyền............................................................ 14 2.1.4 Giá trị của ĐDSH Việt Nam ............................................................................. 16 2.1.5 Những mối đe dọa đối với Đa dạng Sinh học. .................................................. 18 Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 2.1.5.1 Tốc độ tuyệt chủng................................................................................. 18 2.1.5.2 Sự phá hủy nơi cư trú ............................................................................. 19 2.1.5.3 Khai thác quá mức ................................................................................. 21 2.1.5.4 Sự du nhập các loài ngoại lai ................................................................. 22 2.1.5.5 Sự lây lan của dịch bệnh ........................................................................ 24 2.1.4.6 Sự bị tuyệt chủng ................................................................................... 25 2.2 BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC 2.2.1 Định nghĩa về bảo tồn Đa dạng Sinh học.......................................................... 26 2.2.2 Các phương pháp bảo tồn.................................................................................. 26 2.2.2.1 Bảo tồn nội vi ..................................................................................... 26 2.2.2.2 Bảo tồn ngoại vi................................................................................. 29 2.2.2.3 Bảo tồn và phát triển bền vững.......................................................... 31 CHƯƠNG III: TỔNG QUAN VỀ VƯỜN QUỐC GIA LÒ GÒ XA MÁT 3.1 Đặc điểm tự nhiên ..................................................................................................... 39 3.1.1 Vị trí địa lý, ranh giới, diện tích khu vực điều tra khảo sát............................... 39 3.1.1.1 Địa hình, địa mạo ............................................................................... 40 3.1.1.2 Địa chất, thỗ nhưỡng .......................................................................... 41 3.1.1.3 Khí hậu, thủy văn ............................................................................... 42 3.1.2 Hiện trạng sử dụng đất và thảm thực vật rừng .................................................. 43 3.1.2.1 Hiện trạng sử dụng đất và hiện trạng rừng.......................................... 43 3.1.2.2 Các trạng thái rừng, đất rừng chính trong vùng................................... 44 3.1.2.3 Thảm thực vật...................................................................................... 49 Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 3.1.2.4 Rừng và động vật rừng ........................................................................ 54 3.1.2.5 Các cảnh quan tự nhiên đặc biệt ......................................................... 59 3.2 Đánh giá tổng quát về điều kiện tự nhiên ................................................................. 61 CHƯƠNG IV: ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA VƯỜN QUỐC GIA LÒ GÒ XA MÁT ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ – XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG 4.1 Aûnh hưởng của VQG đến sự phát triển kinh tế – xã hội .......................................... 64 4.1.1 Đối với kinh tế........................................................................................ 64 4.1.2 Đối với xã hội ......................................................................................... 67 4.1.3 Đối với môi trường ................................................................................. 68 4.2 Các nguyên nhân làm suy giảm ĐDSH ở VQG LGXM........................................... 69 4.2.1 Hoạt động chăn thả gia súc .................................................................... 69 4.2.2 Săn, bẫy bắt động vật hoang dã trái phép .............................................. 70 4.2.3 Chích xung điện và dùng chất nổ để bắt cá........................................... 72 4.2.4 Khai thác gỗ, đào mai ........................................................................... 73 4.2.5 Lấn chiếm rừng làm nơi canh tác nông nghiệp ..................................... 74 4.2.6 Đốt rừng và buôn lậu thú ....................................................................... 75 CHƯƠNG V: XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC 5.1 Khung chương trình quản lý tại VQG LGXM............................................................ 78 5.2 Xây dựng chương trình ...................................................................................... 79 5.2.1 Thống kê số lượng loài và số cá thể của loài trong khu vực Vườn ........ 83 5.2.2 Chương trình cụ thể ................................................................................ 83 5.2.2.1 Bảo tồn các loài động vật nguy cấp ............................................... 84 Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 5.2.2.1.1 Bảo tồn loài Rùa núi vàng ..................................................... 84 5.2.2.1.2 Bảo tồn loài Gấu chó ............................................................ 87 5.2.2.1.3 Bảo tồn loài Cò quắm lớn ...................................................... 88 5.2.2.2 Bảo tồn các loài thực vật nguy cấp ................................................ 89 5.2.2.3 Bảo tồn các khu rừng và khu đất ngập nước ................................. 91 5.2.3 Nâng cao năng lực cho các cán bộ VQG................................................ 93 5.2.4 Tuyên truyền, giáo dục cộng đồng......................................................... 93 CHƯƠNG VI: KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ 6.1 Kết luận .................................................................................................................... 96 6.2 Kiến nghị .................................................................................................................. 97 Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 1 NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ ................................................................................................................ Điểm số bằng số___________Điểm số bằng chữ._______________ TP.HCM, ngày…….tháng………..năm 20 (GV hướng dẫn ký và ghi rõ họ tên) BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM ĐẠI HỌC KTCN TPHCM ĐỘC LẬP – TỰ DO – HẠNH PHÚC KHOA: MÔI TRƯỜNG & CÔNG NGHỆ SINH HỌC NHIỆM VỤ ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP BỘ MÔN: MÔI TRƯỜNG HỌ VÀ TÊN: DƯƠNG YẾN TRINH MSSV: 103108207 NGÀNH: MÔI TRƯỜNG LỚP: 03ĐHMT1 1. Đầu đề Đồ án tốt nghiệp: XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC VƯỜN QUỐC GIA LÒ GÒ – XA MÁT 2. Nhiệm vụ (yêu cầu về nội dung và số liệu ban đầu) Mục tiêu chính của đề tài là đánh giá tiềm năng nguồn tài nguyên ĐDSH Nghiên cứu ảnh hưởng của VQG đến kinh tế – xã hội, môi trường. Những nguyên nhân làm suy giảm ĐDSH. Xây dựng chương trình bảo tồn ĐDSH ở VQG theo định hướng phát triển bền vững. 3. Ngày giao đồ án tốt nghiệp: 01/10/2007 4. Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 25/12/2007 5. Họ tên người hướng dẫn Phần hướng dẫn 1/ ThS Lê Thị Vu Lan …………………………………… 2/ ……………………………. …………………………………… Nội dung và yêu cầu đồ án tốt nghiệp đã được thông qua bộ môn Ngày ……tháng……năm…… CHỦ NHIỆM BỘ MÔN NGƯỜI HƯỚNG DẪN CHÍNH (ký và ghi rõ họ tên) (ký và ghi rõ họ tên) PHẦN DÀNH CHO KHOA, BỘ MÔN Người duyệt (chấm sơ bộ): ................................................................................... Đơn vị: ................................................................................................................... Ngày bảo vệ: ........................................................................................................ Điểm tổng kết: ....................................................................................................... Nơi lưu trữ Đồ án tốt nghiệp: ............................................................................... Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 1 CHƯƠNG I: PHẦN MỞ ĐẦU Đồ Án Tốt Nghiệp GVHD: ThS. Lê Thị Vu Lan SVTH: Dương Yến Trinh 2 CHƯƠNG I: PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Đặt vấn đề Việt Nam là một trong 25 nước có giá trị đa dạng sinh học thuộc loại cao nhất trên thế giới với các hệ sinh thái đặc thù, cùng nhiều giống, loài đặc hữu có giá trị khoa học và kinh tế cao và nhiều nguồn gen quý hiếm. Do có vị trí địa lý đặc biệt nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa. Việt Nam có khoảng10% trong tổng số tất cả các loài sinh vật được biết đến trên thế giới – cho đến nay xấp xỉ 12.000 loài thực vật và 7.000 loài động vật đã được ghi nhận ở Việt Nam. Tuy nhiên, do tốc độ phát triển nhanh chóng của đất nước trong những năm gần đây, đa dạng sinh học ở Việt Nam đang bị suy giảm mạnh. Nguyên nhân chủ yếu là do cháy rừng, chuyển đổi mục đích sử dụng đất đai dẫn tới thu hẹp nơi cư trú của các giống loài; khai thác và đánh bắt quá mức; tình trạng buôn bán trái phép động vật, thực vật quý hiếm; và ô nhiễm môi trường. Vì thế việc bảo tồn đa dạng sinh học là vấn đề cấp thiết được đặt ra không chỉ đối với Việt Nam mà với nhiều nước trên thế giới. Việc bảo tồn đa dạng sinh học giúp cân bằng môi trường sống trên trái đất, nâng cao lợi ích kinh tế xã hội tại địa phương, khẳng định vai trò cộng đồng trong mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. Bằng nhiều phương pháp khác nhau trong đó việc bảo tồn đa dạng sinh học tại các khu bảo tồn, các vườn quốc gia là mục tiêu hàng đầu trong công tác bảo tồn. Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát (VQG LGXM) là đối tượng thiết thực để áp dụng chương trình bảo tồn đa dạng sinh học. VQG LGXM là nơi rất phong phú và đa dạng về hệ sinh thái là nơi tập trung rất nhiều động vật, thực vật đặc hữu và quý hiếm, với hơn 115 loài thực vật bậc cao, 104 Đồ Án