Việt Nam là một nước nông nghiệp có lợi thế rất lớn về sản xuất và xuất khẩu nông
sản. Hàng năm xuất khẩu nông sản đã đưa về cho Việt Nam một lượng ngoại tệ lớn góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất
nước.
Trung Quốc là một thị trường rộng lớn đầy tiềm năng với dân số trên một tỷ
người.Trong những thập niên gần đây Trung Quốc đã lớn mạnh không ngừng với tốc độ
nhanh chóng mặt. Trung Quốc lại là người bạn láng giềng thân thiết có chung đường biên
giới với Việt Nam, cùng thuộc vòng cung châu á-Thái Bình Dương năng động nhất trên
thế giới về phát triển kinh tế. Quan hệ thương mại Việt-Trung đã trở lại bình thường và
phát triển nhanh chóng kể từ khi hai nước kí Hiệp định thương mại Việt-Trung vào năm
1991. Đặc biệt khi Trung Quốc và ASEAN kí Hiệp định khung về hợp tác toàn diện
ASEAN-Trung Quốc(2002), trong đó Trung Quốc dành những ưu đãi cho các nước
ASEAN mới trong chương trình thu hoạch sớm, quan hệ giữa hai nước đã có những tiến
triển mới. Bộ thương mại Việt Nam cũng đã xác định Trung Quốc là quốc gia xuất khẩu
trọng điểm của Việt Nam trong 5 năm tới(2006-2010) nhất là đối với hàng nông sản xuất
khẩu của Việt Nam-đối tượng ưu tiên trong chương trình thu hoạch sớm.
Thấy được tầm quan trọng của vấn đề này nên tôi đã quyết định chọn đề tài “Xuất
khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc trong bối cảnh ASEAN
+Trung Quốc” làm đề tài thực tập chuyên ngành. Bài viết của tôi sẽ đi sâu phân tích
đánh giá tác động của Hiệp định khung ASEAN -Trung Quốc tới xuất khẩu nông sản của
Việt Nam. Việt Nam được gì, phải làm gì để tận dụng hết những lợi thế và hạn chế tối đa
những khó khăn có thể xảy ra trong quá trình thực hiện Hiệp định tới xuất khẩu nông sản
của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc.
Kết cấu bài viết gồm ba chương
Chương I: Tổng quan về xuất khẩu và Hiệp định khung ASEAN + Trung Quốc
Chương II: Thực trạng hoạt động xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Trung
Quốc trong bối cảnh ASEAN + 1
Chương III: Các biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc trong
bối cảnh ASEAN+Trung Quốc
67 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 3770 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc trong bối cảnh ASEAN và Trung Quốc, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
LUẬN VĂN:
Xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang thị
trường Trung Quốc trong bối cảnh ASEAN
và Trung Quốc
Lời mở đầu
Việt Nam là một nước nông nghiệp có lợi thế rất lớn về sản xuất và xuất khẩu nông
sản. Hàng năm xuất khẩu nông sản đã đưa về cho Việt Nam một lượng ngoại tệ lớn góp
phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất
nước.
Trung Quốc là một thị trường rộng lớn đầy tiềm năng với dân số trên một tỷ
người.Trong những thập niên gần đây Trung Quốc đã lớn mạnh không ngừng với tốc độ
nhanh chóng mặt. Trung Quốc lại là người bạn láng giềng thân thiết có chung đường biên
giới với Việt Nam, cùng thuộc vòng cung châu á-Thái Bình Dương năng động nhất trên
thế giới về phát triển kinh tế. Quan hệ thương mại Việt-Trung đã trở lại bình thường và
phát triển nhanh chóng kể từ khi hai nước kí Hiệp định thương mại Việt-Trung vào năm
1991. Đặc biệt khi Trung Quốc và ASEAN kí Hiệp định khung về hợp tác toàn diện
ASEAN-Trung Quốc(2002), trong đó Trung Quốc dành những ưu đãi cho các nước
ASEAN mới trong chương trình thu hoạch sớm, quan hệ giữa hai nước đã có những tiến
triển mới. Bộ thương mại Việt Nam cũng đã xác định Trung Quốc là quốc gia xuất khẩu
trọng điểm của Việt Nam trong 5 năm tới(2006-2010) nhất là đối với hàng nông sản xuất
khẩu của Việt Nam-đối tượng ưu tiên trong chương trình thu hoạch sớm.
Thấy được tầm quan trọng của vấn đề này nên tôi đã quyết định chọn đề tài “Xuất
khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc trong bối cảnh ASEAN
+Trung Quốc” làm đề tài thực tập chuyên ngành. Bài viết của tôi sẽ đi sâu phân tích
đánh giá tác động của Hiệp định khung ASEAN -Trung Quốc tới xuất khẩu nông sản của
Việt Nam. Việt Nam được gì, phải làm gì để tận dụng hết những lợi thế và hạn chế tối đa
những khó khăn có thể xảy ra trong quá trình thực hiện Hiệp định tới xuất khẩu nông sản
của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc.
Kết cấu bài viết gồm ba chương
Chương I: Tổng quan về xuất khẩu và Hiệp định khung ASEAN + Trung Quốc
Chương II: Thực trạng hoạt động xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Trung
Quốc trong bối cảnh ASEAN + 1
Chương III: Các biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc trong
bối cảnh ASEAN+Trung Quốc
Chương I. Tổng quan về xuất khẩu và Hiệp định khung ASEAN + Trung Quốc
1.1. Khái niệm về xuất khẩu và các nhân tố ảnh hưởng tới xuất khẩu
Khái niệm
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về xuất khẩu
Xuất khẩu là một bộ phận của hoạt động ngoại thương, trong đó hàng hóa, dịch
vụ được đưa đưa ra khỏi phạm vi biên giới một quốc gia
Xuất khẩu hàng hóa là một hệ thống các quan hệ mua bán trong một nền thương
mại có tổ chức cả bên trong và bên ngoài nhằm bán sản phẩm, hàng hóa sản xuất trong
nước ra ngoài nước để thu ngoại tệ, qua đó có thể đẩy mạnh sản xuất hàng hóa phát triển,
chuyển đổi cơ cấu kinh tế, ổn định và từng bước nâng cao đời sống nhân dân.
Xuất khẩu là việc bán hàng hoá hoặc cung cấp dịch vụ cho nước ngoài trên cơ sở
dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán.
Hoạt động xuất khẩu ban đầu là hoạt động mua bán, trao đổi hàng hoá cả hàng hoá
vô hình và hàng hoá hữu hình trong nước. Nhưng do sản xuất phát triển, các nhà sản xuất
vì mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận, việc trao đổi giữa các nước có lợi do lợi thế trong cạnh
tranh nên hoạt động này mở rộng ra ngoài phạm vi biên giới quốc gia, hoặc giữa thị
trường nội địa và khu chế xuất ở trong nước.
Xuất khẩu là hoạt động cơ bản của ngoại thương, lịch sử phát triển của nó đã có từ
rất lâu đời và ngày càng phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Ban đầu,
hình thức cơ bản của nó chỉ đơn thuần là hoạt động trao đổi hàng hoá giữa các quốc gia.
Ngày nay nó đã phát triển rất mạnh và được biểu hiện dưới nhiều hình thức. Trong xu thế
toàn cầu hoá hiện nay hoạt động xuất khẩu diễn ra trên phạm vi rộng khắp trong hầu hết
tất cả các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân, đóng một vai trò vô cùng quan
trọng trong cơ cấu nền kinh tế với tỉ trọng ngày càng cao.
Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động xuất khẩu.
Hoạt động xuất khẩu chịu ảnh hưởng của rất nhiều nhân tố khác nhau thuộc cả về
quốc gia xuất khẩu và quốc gia nhập khẩu hay chính là chiụ ảnh hưỏng của cả môi trường
kinh doanh quốc gia và môi trường kinh doanh quốc tế. Các nhân tố trong hai môi trường
này gồm
Các yếu tố về chính trị và luật pháp
Đó là vấn đề liên quan đến chính trị và luật pháp của chính phủ tới hoạt động xuất
khẩu của các doanh nghiệp. Nó bao gồm sự ổn định của Chính phủ, mức độ tham nhũng
trong hệ thống chính trị và tiến trình chính trị có ảnh hưởng đến chính sách kinh tế. Điều
dễ hiểu là không một ai muốn bán hàng hoá sang một nước đang có sự tranh chấp về mặt
chính trị, có sự đấu tranh giành giật giữa các Đảng phái hay có chiến tranh loạn lạc như
irac vừa rồi. Tất cả sẽ thay đổi khi người đứng đầu thay đổi và những thoả thuận đã được
đảm bảo bằng luật pháp trước khi có sự thay đổi này đều có thể bị vô hiệu với những điều
luật mới ra đời cùng với chính phủ mới.
Các yếu tố luật pháp bao gồm các đạo luật điều chỉnh việc trả lương tối thiểu, an
toàn lao động cho công nhân, bảo vệ môi trường và người tiêu dùng…và những gì được
quy định là hành vi cạnh tranh hợp pháp hay bất hợp pháp. Mỗi nước lựa chọn đi theo
con đường chính trị riêng của mình tuỳ thuộc vào hoàn cảnh tình hình và sự lựa chọn của
mỗi nước. Nhưng dù có theo chế độ chính trị nào đi nữa thì sự ổn định hay không của hệ
thống chính trị và luật pháp vẫn tác động rất lớn tới hoạt động xuất khẩu của các doanh
nghiệp, nó thúc đẩy hay kìm hãm hoạt động xuất khẩu
Chính sách thương mại quốc tế của Chính phủ
Là một hệ thống các nguyên tắc, công cụ và biện pháp mà Nhà nước áp dụng để
thực hiện, điều chỉnh hoạt động thương mại quốc tế của một quốc gia trong một thời kì
nhất định nhằm đạt được các mục đích đã định trong chiến lược phát triển kinh tế – xã
hội của quốc gia đó
Nó bao gồm: Chính sách thị trường; Chính sách mặt hàng; Chính sách hỗ trợ có
liên quan mật thiết với nhau
Nó được thực hiện thông qua hai công cụ chủ yếu là các biện pháp thuế quan và
các biện pháp phi thuế quan
Các biện pháp thuế quan: gồm có thuế quan nhập khẩu và thuế quan xuất khẩu
trong đó được áp dụng chủ yếu là thuế quan nhập khẩu. Thuế quan nhập khẩu ngày nay
được áp dụng chủ yếu là hạn ngạch thuế quan là sự kết hợp của thuế quan nhập khẩu và
hạn chế về số lượng nhập khẩu. Trong lượng được phép nhập sẽ được hưởng mức thuế
ưu đãi riêng có thể được miễn giảm thuế (thuế từ 0-5%), ngoài hạn ngạch thì phải chịu
mức thuế suất cao
Các công cụ phi thuế quan: Gồm có các biện pháp hành chính (như hạn ngạch, hạn
chế xuất khẩu tự nguyện…), các biện pháp tiêu chuẩn kĩ thuật (tiêu chuẩn vệ sinh thực
phẩm, tiêu chuẩn vệ sinh phòng dịch, bảo vệ môi trường, tiêu chuẩn đo lường, đóng gói,
an toàn lao động, kí mã hiệu, nguồn gốc xuất xứ…), các đòn bẩy kinh tế (các biện pháp
hỗ trợ tín dụng, trợ cấp trợ giá…)
Ngày nay trong xu hướng tự do hoá thương mại, các biện pháp thuế quan được
tháo bỏ dần trong các tổ chức như WTO, các khu vực mậu dịch tự do, các liên minh kinh
tế…Các biện pháp phi thuế cũng được giảm dần như các biện pháp về hạn ngạch, các
đòn bẩy kinh tế…và được sử dụng tăng cường như các biện pháp về tiêu chuẩn kĩ thuật
(đặc biệt sử dụng các biện pháp tiêu chuẩn liên quan tới môi trường sinh thái, vệ sinh
dịch tễ và các tiêu chuẩn liên quan tới đạo đức xã hội). Hầu hết các biện pháp này đều có
tác dụng làm giảm nhập khẩu các sản phẩm từ nước ngoài vào quốc gia đó, khuyến khích
tiêu thụ hàng hoá được sản xuất trong nước, nâng cao năng lực sản xuất quốc gia, cản trở
hoạt động xuất khẩu hàng hoá.
Các yếu tố văn hoá.
Nó phản ánh thẩm mỹ và giá trị, phong tục tập quán, cấu trúc xã hội, tôn giáo, giao
tiếp cá nhân, giáo dục và các môi trường vật chất và môi trường tự nhiên của con người.
Mỗi nước có một nền văn hoá mang đậm bản sắc riêng của mình. Do đó hiểu biết về nền
văn hoá sẽ giúp cho các quốc gia xuất khẩu có thể hoạch định chính xác chiến lược đối
với từng nước nhập khẩu riêng biệt, khả năng thành công cao tránh trường hợp thất bại
do không hiểu biết gì về văn hoá của họ mà áp dụng những chiến thuật cho các nước
khác nhau vẫn giống nhau dù nền văn hoá của họ hoàn toàn khác nhau. Chúng ta chỉ có
thể thất bại khi sản phẩm của ta không đủ sức cạnh tranh trên thị trường do chất lượng và
thương hiệu của ta chưa đủ mạnh chứ không thể thất bại do thiếu hiểu biết vì đó là một
cái chết ngu ngốc. Như trường hợp của công ty Cocacola, khi quảng cáo sản phẩm ở một
nước đạo Hồi đã không chú ý đến văn hoá tín ngưỡng của họ nên sản phẩm của công ty
lập tức đã bị tẩy chay mặc dù công ty là một trong số những thương hiệu hàng đầu trên
thế giới và chất lượng sản phẩm thì khỏi bàn. Việc tìm hiêu văn hoá của mỗi quốc gia để
ta có cách đàm phán sao cho có lợi nhất cho ta trong những hợp đồng kinh doanh xuất
khẩu, xuất khẩu với giá lời nhất, điều kiện ưu đãi nhất…cho ta, đem lại lợi nhuận cao
nhất, đó chính là mục đích cuối cùng các doanh nghiệp xuất khẩu hướng tới
Các yếu tố kinh tế.
Bao gồm các biến số về kinh tế và tài chính như lãi suất, thuế suất, cơ cấu tiêu
dùng, năng suất và mức sản lượng. Nó còn bao gồm những chỉ số về hạ tầng cơ sở như
truyền thông, mạng lưới phân phối , đường cao ốc, sân bay,…mức độ sẵn có và phí tổn
về năng lượng. Nó tác động tới hoạt động xuất khẩu cả ở tầm vi mô và vĩ mô. Xét tổng
thể chúng tác động đến đặc điểm và sự phân bố các cơ hội kinh doanh quốc tế cũng như
quy mô thị trường. Còn ở tầm vi mô, các yếu tố kinh tế ảnh hưởng tới cơ cấu tổ chức và
hiệu quả của doanh nghiệp. Các yếu tố giá cả và sự phân bố tài nguyên ở các thị trường
khác nhau cũng ảnh hưởng tới quá trình sản xuất, phân bố nguyên vật liệu, vốn, lao động
của và do đó ảnh hưởng tới giá cả, chất lượng hàng hoá xuất khẩu. Bên cạnh đó, còn có
công cụ thuế quan và phi thuế quan mà mỗi quốc gia sử dụng để quản lý hoạt động xuất
nhập khẩu. Trên thế giới hiện nay, với xu hướng tự do hoá thương mại, các hàng rào thuế
quan và phi thuế quan từng bước được loại bỏ. Thay vào đó nhiều liên minh thuế quan
được hình thành trên cơ sở loại bỏ hàng rào thuế quan và phi thuế quan giữa các thành
viên trong liên minh thuế quan.
Các yếu tố cạnh tranh.
Các yếu tố cạnh tranh bao gồm số lượng các đối thủ cạnh tranh và chiến lược của
chúng. Các đối thủ cạnh tranh bao gồm các đối thủ cạnh tranh hiện tại và các đối thủ cạnh
tranh tiềm năng. Hiện tại là các nước đã thâm nhập được vào thị trường đó và tạo dựng
được uy tín thương hiệu trên đất nước đó giống như nhắc đến đồ điện tử ở nước ta người
ta nghĩ ngay tới nước Nhật với chất lượng tốt, độ bền cao, tính năng vượt trội…hàng Thái
Lan nổi tiếng ở nước ta là các sản phẩm rau quả tươi, gạo, hàng tiêu dùng…với chất
lượng tốt, giá cả phải chăng hơn so với các loại hàng hoá cùng loại nhưng được sản xuất
ở nước ta. Nhưng ta còn xem xét trong đoạn thị trường mà ta được phân có các đối thủ
cạnh tranh nào. Xem xét trên thị trường đồ điện tử thì ta không thể coi Nhật là đối thủ
cạnh tranh bởi đoạn thị trưòng mà Nhật chiếm lĩnh là đoạn thị trường cao cấp. Khách
hàng cần là những tính năng vượt trội, mới được phát minh, kiểu dáng thời trang… và họ
sãn sàng bỏ tiền ra để có được nó. Còn ta phải nói đến là đoạn thị trường với những
khách hàng trung bình cấp thấp nên trong đoạn thị trường đó ta có đối thủ đáng gờm nhất
là Trung Quốc và các nước ASEAN
Với các đối thủ tiềm năng là những đối thủ hiện tại chưa có động tĩnh gì nhưng
đang có triển vọng rất lớn trong lĩnh vực đó thì ta phải đề phòng nhiều hơn. Ta ngay từ
bây giờ phải làm thế nào để ngày càng mạnh và có chỗ đứng vững chắc trên đoạn thị
trường mà ta đang chiếm lĩnh đồng thời có kế hoạch phát triển sang đoạn thị trường khác
Các yếu tố cạnh tranh còn phụ thuộc vào sức ép người cung cấp các yếu tố là
nguồn nguyên liệu đầu vào cho sản xuất. Hầu hết các sản phẩm phục vụ cho hoạt động
xuất khẩu đều được sản xuất bằng nguồn nguyên liệu ngoại nhập. Với các nước phát triển
thì nguồn nguyên liệu này chủ yếu là các nguồn tài nguyên thiên nhiên được nhập từ các
nước đang và kém phát triển về để chế biến thành những sản phẩm tinh chế và bán lại
cho các nước khác với giá cao. Ví như dầu thô được các nước phát triển nhập về chế biến
và bán lại dầu đã tinh chế thành các sản phẩm như xăng, nhớt…cho các nước đang phát
triển với mức giá cao hơn rất nhiều. Còn các nước đang phát triển nhập nguồn nguyên
liệu do yêu cầu của phía đối tác là nước nhập khẩu đòi hỏi sản phẩm phải được sản xuất
bằng nguyên liệu đó.
Bên cạnh người cung cấp hoạt động xuất khẩu còn chịu sức ép người tiêu dùng là
những người trực tiếp quyết định sự sống còn của sản phẩm trên thị trường đó bằng quyết
định có mua hay không. Người tiêu dùng nhạy cảm với thương hiệu sản phẩm, chất
lượng sản phẩm và giá cả sản phẩm phù hợp với từng loại khách hàng. Sản phẩm xuất
khẩu chịu sự đe doạ của các sản phẩm thay thế và các yếu tố cạnh tranh trong nội bộ
ngành. Các sản phẩm thay thế ngày nay xuất hiện ngày càng nhiều cùng với sự tiến bộ
của khoa học kĩ thuật do sự cạn kiệt của tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh
thái…vì thế để tăng cường hoạt động xuất khẩu thì việc không ngừng cải tiến mẫu mã,
nâng cao chất lượng, tăng cường tính năng cho sản phẩm là điều cần thiết để sản phẩm
không bị xoá sổ.
Các yếu tố tỷ giá hối đoái.
Trong buôn bán quốc tế, vấn đề thanh toán phụ thuộc rất nhiều vào yếu tố tỷ giá
hối đoái do đồng tiền trong thanh toán quốc tế thường là ngoại tệ với một trong hai bên
hoặc cả hai bên. Tỷ giá hối đoái tác động làm tới giá cả hàng hoá xuất nhập khẩu làm cho
hàng hoá trở lên đắt hay rẻ hơn một cách tương đối làm tăng hoặc giảm sức cạnh tranh
của hàng hoá trên thị trường quốc tế. Sức ảnh hưỏng của nó càng mạnh khi quốc gia xuất
khẩu kí kết các hợp đồng xuất khẩu hàng hoá kì hạn chứ không phải hợp đồng giao ngay.
Sau một thời hạn nhất định bên bán sẽ đưa hàng và bên mua nhận tiền theo thoả thuận
trong hợp đồng đã kí, theo một mức tỷ giá thoả thuận trong hợp đồng mà không được
thay đổi dù lúc đó tỷ giá có tăng hoặc giảm, bên bán hay bên mua sẽ chịu thiệt trong độ
co dãn phần trăm nào đó. Nó trực tiếp tác động tới lượng hàng hóa được trao đổi trên thị
trường quốc tế của một quốc gia, tăng hoặc thu hẹp hoạt động xuất khẩu của quốc gia đó.
Khi tỷ giá tăng, đồng nội tệ mạnh lên, có giá trị cao hơn trước sẽ khuyến khích các quốc
gia nhập khẩu hàng hoá và khi tỷ giá giảm thì các quốc gia sẽ tăng cường xuất khẩu do
lúc này hàng hoá chợt trở lên rẻ hơn một cách tương đối so với trước kia, sức cạnh tranh
của hàng hoá trên thị trường tăng
Các yếu tố về công nghệ
Ngày nay với sự phát triển ngày càng cao của khoa học công nghệ, làm thay đổi
cục diện của toàn bộ hoạt động xuất khẩu. Đời sống của con người cũng được nâng cao
làm cho nhu cầu của họ cũng thay đổi. Con người ngày nay cần những loại hàng hoá và
dịch vụ chất lượng cao, đảm bảo các yêu cầu về tiêu chuẩn hàng hoá, giá cả cạnh
tranh…Sự phát triển của công nghệ đã đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của
con người. Các sản phẩm được tạo ra có chất lượng cao, giá thành phải chăng…công
nghệ càng tiên tiến sản phẩm càng có sức cạnh tranh cao. Do vậy hoạt động nghiên cứu
và triển khai đang được khuyến khích phát triển và đã phát triển rất mạnh ở các nước như
Mỹ, Nhật Bản…, các nước có công nghệ nguồn. Công nghệ tác động tới hoạt động xuất
khẩu còn thông qua tác động vào các lĩnh vực như bưu chính viễn thông, vận tải giao
nhận hàng hóa, ngân hàng…
1.2. Khu vực mậu dịch tự do và tác động đối với xuất khẩu
Khái niệm
Liên kết kinh tế quốc tế là một hình thức trong đó diễn ra quá trình xã hội hoá sản
xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng mang tính chất quốc tế với sự tham gia của các chủ
thể kinh tế quốc tế dựa trên các Hiệp định đã thoả thuận và kí kết để hình thành nên các
tổ chức kinh tế với những cấp độ nhất định
Khu vực mậu dịch tự do là một hình thức liên kết kinh tế mà các thành viên cùng
nhau thoả thuận thống nhất một số vấn đề nhằm mục đích tự do hoá trong buôn bán về một
hoặc một số nhóm mặt hàng nào đó. Các thoả thuận đó là
Giảm hoặc xoá bỏ hàng rào thuế quan và các biện pháp hạn chế số lượng đối
với một phần các loại sản phẩm và dịch vụ khi buôn bán với nhau
Tiến tới tạo lập một thị trường thống nhất về hàng hoá và dịch vụ
Mỗi thành viên trong khối vẫn có quyền độc lập tự chủ trong quan hệ buôn bán
với các quốc gia ngoài khối
Khu vực mậu dịch tự do là hình thức liên kết đầu tiên của Liên kết kinh tế. Trước
xu hướng tự do hoá kinh tế ngày nay, hai cấp độ của tự do hoá kinh tế là toàn cầu hoá và
khu vực hoá tác động tới tất cả các quốc gia và ngày càng có nhiều quốc gia tham gia
vào, một loạt các liên kết kinh tế được hình thành và phát triển với nhiều cấp độ khác
nhau trong đó khu vực mậu dịch tự do là cấp độ liên kết kinh tế đầu tiên, từ đó sẽ phát
triển và mở rộng thành các liên kết kinh tế ngày càng chặt chẽ hơn và có thể dẫn tới một
liên minh chính trị-kinh tế toàn diện, hợp nhất giữa các quốc gia trong khối liên kết đó
Khu vực mậu dịch tự do có thể được thành lập dựa trên cơ sở các nước có sự gần
gũi về mặt địa lý nhưng cũng có thể là các FTA song phương giữa một khu vực, Hiệp hội
với một nước nào đó. Song song với trào lưu toàn cầu hoá, chủ nghĩa khu vực cũng phát
triển mạnh với hình thái ngày càng phong phú là các FTA song hoặc đa phương có phạm
vi hợp tác rộng, không giới hạn trong việc thực hiện tự do hoá mậu dịch mà còn trong
lĩnh vực dịch vụ, đầu tư, thủ tục hành chính Hải quan…
Tác động của khu vực mậu dịch tự do tới hoạt động xuất khẩu
Việc thành lập khu vực mậu dịch tự do có nghĩa là các hàng rào thuế quan và các
biện pháp phi thuế sẽ dần dần được tháo bỏ tạo ra một sân chơi bình đẳng cho tất cả các
thành viên trong khu vực hay chính là sự tự do hoá thương mại trong khu vực. Tự do hóa
thương mại chính là mục đích mà tất cả các nước đều hướng tới, là một trong hai xu
hướng cơ bản trong chính sách thương mại quốc tế. Trong chính sách thương mại quốc tế
của mỗi quốc gia, công cụ để thực hiện gồm hai loại: thuế quan và phi thuế quan. Khu
vực mậu dịch tự do tiến tới giảm dần hàng rào thuế quan và hàng rào phi thuế ở một mức
độ nhất định, với các mặt hàng cụ thể với các nước thành viên, còn các nước khác thì
không có sự thay đổi trừ khi hai nước có kí hiệp định thương mại song phương với những
điều khoản tương tự. Tiến tới một mức độ cao hơn khu vực mậu dịch tự do sẽ chuyển
thành liên minh thuế quan, liên kết kinh tế hợp tác trên tất cả các lĩnh vực về thương mại
dịch vụ, hàng hoá hữu hình
Khu vực mậu dịch tự do có tác dụng tạo lập mậu dịch tức là việc thành lập khu
vực mậu dịch tự do có tác dụng mở rộng hơn nữa khả năng xuất nhập khẩu hàng hoá giữa
các nước trong khu vực với nhau do hàng hoá và dịch vụ của các nước trong khu vực giờ
đây được tự do di chuyển trong nội bộ mà không phải chịu các hạn chế do các rào cản
thuế quan hay các rào cản phi thuế quan mang lại. Hàng hóa chỉ cần có giấy chứng nhận
xuất xứ từ khu vực đó là có thể di chuyển tự do trong nội bộ khu vực đó mà không chịu
bất kì rào cản gì. Hàng hoá của nước khác ngoài khối xuất sang được một nước thuộc khu
vực đó là có thể xuất sang các nước khác thuộc khu vực mà không cần qua các thủ tục rắc
rối để kiểm tra về tiêu chuẩn hàng hoá…
Tuy nhiên bên cạnh việc tạo lập mậu dịch việc thành lập khu vực mậudịch tự do
cũng có tác động tiêu cực là tạo ra sự chuyển hướng mậu dịch. Do nó gần như xoá bỏ
hàng rào thuế quan về hàng hoá và dịch vụ của các nước thuộc khu vực nên các nước này
sẽ chuyển hướng sang mua hàng hoá và dịch vụ của các nước thuộc khu vực mà bỏ qua
hàng hoá và dịch vụ của các nước ngoài khu vực dù cho hàng hoá của các nước đó có tốt
hơn hay rẻ hơn một cách tương đối. N