Tóm tắt Luận án Những yếu tố nào ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán

1 GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Thị trường chứng khoán Việt Nam trong những năm gần đây đã có sự biến đổi mạnh mẽ về số lượng các công ty niêm yết. Tính đến ngày 31/12/2015 cả nước có 660 doanh nghiệp được niêm yết trên hai sàn chứng khoán Hà Nội (HNX) và Thành phố Hồ Chí Minh (HOSE). Kiểm toán độc lập có vai trò quan trọng thị trường chứng khoán ở Việt Nam, là một trong các căn cứ quan trọng trong việc cung cấp thông tin hỗ trợ các đối tượng sử dụng thông tin ra quyết định. Với mong muốn tìm hiểu các căn cứ mà doanh nghiệp ở Việt Nam sử dụng để lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán cung cấp các dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính và các dịch vụ khác, tác giả thực hiện nghiên cứu “Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các công ty phi tài chính niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Thứ nhất, tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam. Thứ hai, xây dựng mô hình nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán ; đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố Thứ ba, giúp người sử dụng thông tin nhận diện được thực tiễn lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán độc lập, đánh giá được độ tin cậy của thông tin tài chính làm cơ sở cho việc ra các quyết định. Thứ tư, cung cấp những thông tin đáng tin cậy cho các doanh nghiệp kiểm toán độc lập về căn cứ lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các công ty, những mong muốn và yêu cầu đối với dịch vụ kiểm toán mà doanh nghiệp kiểm toán cung cấp, giúp các doanh nghiệp kiểm toán có cơ sở đề xuất các chính sách kinh doanh, quản lý chất lượng dịch vụ kiểm toán, tìm cách cải thiện và đáp ứng như cầu, mong muốn của khách hàng đối với dịch vụ kiểm toán. Thứ năm, đề xuất các kiến nghị với các cơ quan Nhà nước trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán trong việc đổi mới và hoàn thiện các chính sách quản lý vĩ mô nhằm kiểm soát và giám sát thị trường dịch vụ kiểm toán tại Việt Nam. 3. Câu hỏi nghiên cứu: Câu hỏi nghiên cứu chung: “Những yếu tố nào ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn 2 doanh nghiệp kiểm toán?” Câu hỏi nghiên cứu cụ thể: Câu hỏi 1: Quy mô công ty được kiểm toán có ảnh hưởng như thế nào tới quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán? Câu hỏi 2: Mức độ phức tạp trong hoạt động của công ty có ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán như thể nào? Câu hỏi 3: Tỷ lệ sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài có ảnh hưởng ra sao đối với quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán? Câu hỏi 4: Tỷ lệ Nợ phải trả của công ty có ảnh hưởng như thế nào đến việc lựa chọn công ty kiểm toán? Câu hỏi 5: Tỷ lệ lãi ròng có ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán hay không? Câu hỏi 6: Công ty niêm yết trên sàn chứng khoán HNX và công ty niêm yết trên sàn chứng khoán HOSE có khác nhau trong lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán hay không? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Luận án nghiên cứu các yếu tố thuộc về đặc điểm của doanh nghiệp như quy mô doanh nghiệp, tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong doanh nghiệp, tính chất phức tạp trong hoạt động của doanh nghiệp, tỷ lệ Nợ phải trả trong tổng tài sản, tỷ lệ lãi ròng của doanh nghiệp, nơi doanh nghiệp niêm yết. Phạm vi nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu về các yếu tố có ảnh hưởng tới quyết định lựa chọn công ty kiểm của các doanh nghiệp phi tài chính niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam mà có báo cáo tài chính năm phải được kiểm toán bởi các doanh nghiệp kiểm toán độc lập. 5. Phương pháp nghiên cứu - Nghiên cứu tài liệu và tổng quan các công trình nghiên cứu của các tác giả trong, ngoài nước nhằm tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp nước ngoài, xác định các yếu tố lựa chọn tương đồng với đặc điểm của Việt Nam. - Phỏng vấn sâu một số nhà quản lý doanh nghiệp ở Việt Nam để nhận diện các căn cứ lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp, xây dựng mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp ở Việt Nam. 3 - Thu thập dữ liệu của 276 doanh nghiệp niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội trong 3 năm 2013, 2014, 2015 và thực hiện kiểm định mô hình nghiên cứu 6. Ý nghĩa của Luận án Về mặt lý luận: nghiên cứu được thực hiện nhằm hệ thống hóa lại các lý thuyết nghiên cứu về sự lựa chọn dịch vụ nói chung và dịch vụ kiểm toán độc lập nói riêng, xây dựng được mô hình nghiên cứu với các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp Việt Nam. Về mặt thực tiễn: Thứ nhất, các nghiên cứu về kiểm toán có liên quan đến các nhân tố cơ bản tác động đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp tại Việt Nam chưa được các nhà nghiên cứu thực hiện. Thứ hai, Kết quả nghiên cứu chỉ ra những căn cứ lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay một cách đầy đủ, có căn cứ khoa học và luận giải rõ ràng dựa trên kết quả phỏng vấn sâu và dữ liệu của 276 doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán trong năm 2015. Thứ ba, kết quả nghiên cứu cũng là cơ sở để các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực kế toán kiểm toán, các hiệp hội nghề nghiệp có một cái nhìn đầy đủ và rõ ràng toàn cảnh bức tranh lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp Việt Nam, qua đó đề ra các chính sách quản lý vĩ mô nhằm kiểm soát và giám sát thị trường dịch vụ kiểm toán độc lập tại Việt Nam Thứ tư, Kết quả nghiên cứu là cơ sở giúp các doanh nghiệp kiểm toán độc lập đưa ra các chiến lược và chính sách kinh doanh phù hợp Thứ năm, nghiên cứu thực hiện phân tích và đánh giá những điểm riêng khác biệt trong mô hình sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các doanh nghiệp Việt Nam so với các nước có hoạt động kiểm toán phát triển trên thế giới với luận cứ khoa học rõ ràng, đầy đủ. 7. Kết cấu của Luận án: Luận án có kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý thuyết và tổng quan nghiên cứu về lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu Chương 3: Kết quả nghiên cứu Chương 4: Kết luận và khuyến nghị 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ LỰA CHỌN DOANH NGHIỆP KIỂM TOÁN 1.1 Cơ sở lý thuyết về nhu cầu đối với dịch vụ kiểm toán 1.1.1 Lý thuyết hành vi mua Theo Sheth et al. (1991) khi người mua quyết định mua một sản phẩm, dịch vụ, sẽ có năm giá trị tiêu dùng tác động đến hành vi mua, bao gồm giá trị chức năng, giá trị điều kiện, giá trị xã hội, giá trị tri thức và giá trị cảm xúc. Mô hình của Sheth hoàn toàn có thể được vận dụng vào mô tả sự lựa chọn đối với dịch vụ kiểm toán độc lập. Theo đó, giá trị của dịch vụ kiểm toán độc lập thể hiện ở cả năm nội dung chính là giá trị chức năng và giá trị xã hội, giá trị điều kiện, giá trị tri thức và giá trị cảm xúc. Giá trị chức năng của kiểm toán theo quan điểm của Sheth, thể hiện tính hữu ích của dịch vụ kiểm toán không chỉ đối với doanh nghiệp được kiểm toán mà còn hữu ích cả đối với các đối tượng sử dụng thông tin, các cơ quan quản lý nhà nước. Giá trị xã hội của kiểm toán thể hiện qua việc lựa chọn các thương hiệu đúng đắn và phù hợp, mang lại tính minh bạch cho thông tin tài chính. Giá trị điều kiện của kiểm toán được hiểu là độ hữu dụng nhận được từ một phương án lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán trong điều kiện có rất nhiều nhà cung cấp dịch vụ kiểm toán. Giá trị điều kiện này có thể hiểu là những lợi ích khác mà các doanh nghiệp kiểm toán có thể mang lại cho khách hàng ngoài dịch vụ chính là kiểm toán báo cáo tài chính. Giá trị tri thức của kiểm toán theo quan điểm của tác giả, được thể hiện thông qua mong muốn về chất lượng dịch vụ kiểm toán báo cáo tài chính và các dịch vụ khác. Còn giá trị cảm xúc của dịch vụ kiểm toán đó là sự hài lòng với nhà cung cấp dịch vụ, hài lòng với nhân viên, từ đó kích thích các nhà quản lý tiếp tục lựa chọn mua cho các lần tiếp sau. Năm lợi ích hay giá trị của dịch vụ kiểm toán là căn cứ để các doanh nghiệp ra quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán. 1.1.2 Vai trò của kiểm toán độc lập Các nhà quản lý doanh nghiệp đưa ra quyết định thuê kiểm toán với mục đích giảm các chi phí đại diện do sự bất cân xứng thông tin gia tăng trong môi trường nội bộ. Bất cân xứng về thông tin xảy ra theo bốn cấp độ: Cấp độ thứ nhất là sự bất cân xứng giữa những người điều hành và những người đại diện cho các cổ đông – Hội đồng quản trị. Cấp độ thứ hai là sự bất cân xứng về thông tin giữa các cổ đông và các thành viên hội đồng quản trị (người đại diện cho các cổ đông). 5 Cấp độ bất cân xứng về thông tin thứ ba xuất hiện khi các cổ đông của một công ty muốn phát hành cổ phiếu ra công chúng, sự bất cân xứng về thông tin giữa những người điều hành, chủ sở hữu và những nhà đầu tư tương lai là lớn nhất bởi vì thực tế là giá cổ phiếu không phụ thuộc vào giá trị sổ sách của tài sản. Cấp độ thứ tư là sự bất cân xứng về thông tin giữa các bên hữu quan (Nhà nước, ngân hàng, nhà cung cấp, người lao động) và những người sở hữu và điều hành công ty. Kinney and McDaniel (1989) rằng khi quy mô của một doanh nghiệp tăng lên, khả năng kiểm soát các quy trình kinh doanh và kiểm soát doanh nghiệp của các nhà quản lý giảm. Thuê kiểm toán viên độc lập giúp khôi phục lại sự cân bằng trong nội bộ doanh nghiệp vì kiểm toán giúp nâng cao hiệu quả trong các công ty được kiểm toán và làm giảm sự phân tán của các phòng ban (Knechel et al., 2008). Việc mở rộng quy mô doanh nghiệp ra quốc tế cũng có thể nảy sinh vấn đề như tuân thủ quy định khác nhau về thuế ở các nước. Lợi ích khác phát sinh từ một cuộc kiểm toán bao gồm cải thiện hiệu quả hoạt động do kiểm toán viên đánh giá các quy trình nội bộ, ngăn chặn các hành động phi pháp quản lý hoạt động, tăng tuân thủ các quy định pháp lý. 1.1.3 Giả thuyết quản lý về vai trò kiểm toán đối với hoạt động quản lý doanh nghiệp Giả thuyết này đề cập đến hoạt động kiểm toán của một tổ chức như là một phương tiện để làm giảm chi phí phát sinh từ những xung đột về lợi ích giữa những người chủ sở hữu và người quản lý (Jensen and Meckling, 1976), Watts and Zimmerman, 1983). Trong môi trường của một doanh nghiệp, DeFond (1992) xác định hai nhân tố liên quan tới nhu cầu về giám sát bên ngoài của doanh nghiệp đó là (1) sự khác nhau trong vai trò giữa người quản lý và chủ sở hữu, người sở hữu phải tôn trọng các hành động của người quản lý và (2), khả năng quan sát không hoàn hảo của chủ sở hữu đối với các hành động của các nhà quản lý. Hoàn thiện kiểm soát về quản lý nội bộ của doanh nghiệp cũng được coi là một lý do giải thích cho các nhu cầu kiểm toán của doanh nghiệp. Công việc kiểm toán có thể cung cấp một số lợi ích nội bộ cho một công ty chẳng hạn như cải thiện hiệu quả quá trình, tăng sự tuân thủ pháp luật và các quy định hoặc giảm bất đối xứng thông tin nội bộ. Xu hướng quốc tế hóa theo định hướng toàn cầu hóa đang gia tăng, sự mở rộng các mối quan hệ với các bên tham gia bên ngoài đã khiến cho sự phức tạp trong nội bộ 6 doanh nghiệp ngày càng tăng. Kiểm toán viên sẽ giúp khôi phục lại sự cân bằng nội bộ, nâng cao hiệu quả trong các doanh nghiệp được kiểm toán và giảm sự khác biệt trong các hoạt động, các bộ phận doanh nghiệp (Knechel et al., 2008). 1.1.4 Giả thuyết thông tin về vai trò cung cấp thông tin tài chính tin cậy của kiểm toán Theo "Giả thuyết Thông tin", kiểm toán viên bên ngoài có thể nâng cao chất lượng thông tin được doanh nghiệp cung cấp, do đó nâng cao chất lượng của các thông tin tài chính cung cấp cho người sử dụng hỗ trợ người sử dụng thông tin trong việc ra các quyết định kinh tế. Giả thuyết về thông tin này có giá trị bao hàm cả việc các nhà quản lý doanh nghiệp muốn thay đổi doanh nghiệp kiểm toán hiện tại sang một doanh nghiệp kiểm toán khác với mong muốn trì hoãn việc công bố thông tin tài chính không tốt của doanh nghiệp. 1.1.5 Giả thuyết bảo hiểm về vai trò bảo đảm độ tin cậy thông tin tài chính với người sử dụng thông tin “Giả thuyết bảo hiểm” (Insurance Hypothesis) đề xuất rằng cuộc kiểm toán được coi là một chính sách bảo hiểm đối với nhà đầu tư. Giả thuyết này cho rằng các doanh nghiệp kiểm toán hoạt động như một công ty bảo hiểm đối với các nhà đầu tư, với các ngân hàng, các nhà quản lý... Giả thuyết bảo hiểm cho thấy nhu cầu về kiểm toán được bắt nguồn từ trách nhiệm của các bên tham gia vào các hoạt động tài chính, liên quan đến công bố thông tin cho nhà đầu tư (Wallace, 1980). Bằng cách sử dụng một doanh nghiệp kiểm toán tham gia vào kiểm tra các hoạt động tài chính có thể giảm tổn thất dự kiến về tranh tụng của doanh nghiệp bằng cách chuyển một phần tổn thất dự kiến về các doanh nghiệp kiểm toán. 1.2 Tổng quan nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Quá trình phỏng vấn sâu các nhà quản lý doanh nghiệp cho thấy, sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán có thể chịu tác động từ 3 nhóm yếu tố: Một là, các yếu tố thuộc về đặc điểm của các doanh nghiệp kiểm toán bao gồm chất lượng kiểm toán, danh tiếng, giá phí của doanh nghiệp kiểm toán. 7 Hai là, nhóm yếu tố thuộc về đặc điểm của doanh nghiệp như quy mô, tính phức tạp trong hoạt động của doanh nghiệp, tỷ lệ sở hữu, lợi nhuận của doanh nghiệp Ba là, nhóm yếu tố khác như yếu tố về thể chế, văn hóa, trình độ, nhận thức của các nhà quản lý doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong khuôn khổ nghiên cứu của mình, tác giả chỉ đề cập đến ảnh hưởng của hai nhóm yếu tố đến sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của doanh nghiệp đó là nhóm yếu tố thuộc về doanh nghiệp kiểm toán và nhóm yếu tố thuộc về các công ty được kiểm toán. 1.2.1 Chất lượng kiểm toán và danh tiếng doanh nghiệp kiểm toán, giá phí kiểm toán trong quá trình lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Klein and Leffler (1981) đã đưa ra định nghĩa về chất lượng: “Chất lượng đề cập đến mức độ một số đặc tính mong muốn là tốt”. DeAngelo (1981) cũng đã đưa ra một định nghĩa ngắn gọn về chất lượng kiểm toán “Chất lượng dịch vụ kiểm toán được định nghĩa là việc đánh giá doanh nghiệp kiểm toán trên 2 đặc khía cạnh: Thứ nhất: Đó là việc doanh nghiệp kiểm toán có phát hiện ra những sai phạm của khách hàng hay không? Thứ hai: là việc doanh nghiệp kiểm toán báo cáo những sai phạm này” 1.2.2 Nghiên cứu về tác động về sở hữu trong doanh nghiệp đối với sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Theo El Ghoul và cộng sự (2007), khi cơ cấu sở hữu của doanh nghiệp gồm nhiều cổ đông thì có sự sụt giảm trong nhu cầu về doanh nghiệp kiểm toán chất lượng cao. Điều này phù hợp với nghiên cứu của Laeven and Levine (2005) cho rằng khi doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu kiểm soát, hoạt động giám sát nội bộ sẽ tốt hơn, và do đó, theo Thornton and Moore (1993) doanh nghiệp ưu tiên thuê một doanh nghiệp kiểm toán chất lượng thấp hơn. Các doanh nghiệp tìm kiếm tài chính ở nước ngoài hoặc các đối tác nước ngoài có nhiều khả năng để thuê một doanh nghiệp kiểm toán quốc tế, bởi các doanh nghiệp kiểm toán này có sự hiểu biết với hệ thống kế toán và chuẩn mực kế toán quốc tế. 1.2.3 Nghiên cứu về ảnh hưởng các đặc điểm nội bộ của doanh nghiệp đối với sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Lennox (2005), với nghiên cứu về mối quan hệ giữa quy mô doanh nghiệp và nhu cầu doanh nghiệp kiểm toán có chất lượng cao, cho thấy một có mối quan hệ tích cực giữa quy mô doanh nghiệp và sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán chất lượng cao. 8 Abdel- Khalik (1993) tìm thấy một mối quan hệ tích cực giữa nhu cầu cho kiểm toán viên bên ngoài và mức độ phức tạp trong tổ chức của doanh nghiệp. 1.2.4 Nghiên cứu nhu cầu nợ của doanh nghiệp và sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Reed và cộng sự (2000) dự đoán rằng các công ty lựa chọn một doanh nghiệp kiểm toán thuộc các công ty "Big Four" để giúp cho việc đàm phán nợ được nhiều hơn. Titman and Trueman (1986) cho thấy các nhà quản lý của các công ty có tỷ lệ nợ nhiều nhất có nhiều khả năng lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán có chất lượng thấp. Theo Jensen (1993), khoản nợ là một yếu tố có thể xác định được các chi phí vay nợ của doanh nghiệp rõ ràng, cụ thể hơn, có thể kiểm soát được các cuộc xung đột giữa lợi ích của các cổ đông và các nhà quản lý. 1.2.5 Nghiên cứu về thay đổi doanh nghiệp kiểm toán Nghiên cứu của Bagherpour (2004) về sự thay đổi doanh nghiệp kiểm toán của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Iran cho thấy, khi các công ty có sự thay đổi quyền sở hữu và thay đổi các thành viên trong hội đồng quản trị thì dẫn tới sự thay đổi doanh nghiệp kiểm toán. Philip and Siegel (2008) cho rằng lý do mà các doanh nghiệp kiểm toán không tiếp tục thực hiện kiểm toán cho khách hàng nữa và buộc khách hàng của doanh nghiệp kiểm toán phải thay đổi doanh nghiệp kiểm toán xuất phát từ các lý do của khách hàng như kiểm soát nội bộ yếu kém, phát sinh các vấn đề tranh chấp kiện tụng. Stefaniak và cộng sự (2009) chỉ ra rằng chi phí kiểm toán cũng là một trong nhiều nguyên nhân chính dẫn đến việc thay đổi doanh nghiệp kiểm toán. 9 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU 2.1 Quy trình nghiên cứu Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu 2.2 Khung lý thuyết nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán 2.1.1 Quy định của pháp luật về kiểm toán báo cáo tài chính công ty đại chúng Pháp luật về chứng khoán (Quyết định số 89/2007/QĐ-BTC) quy định báo cáo tài chính năm của công ty đại chúng là các tổ chức niêm yết, tổ chức phát hành chứng khoán phải được kiểm toán bởi doanh nghiệp kiểm toán được chấp thuận. Chương VI Luật kiểm toán độc lập (năm 2011) đã quy định về kiểm toán báo cáo tài chính báo cáo tài chính đơn vị có lợi ích công chúng, trong đó có công ty niêm yết. 2.2.2 Khung lý thuyết nghiên cứu về lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán của các công ty niêm yết Các nhóm yếu tố có ảnh hưởng đến lựa chọn công ty kiểm toán của các doanh nghiệp ở Việt Nam bao gồm hai nhóm nhân tố: Một là, các nhân tố liên quan đến doanh nghiệp được kiểm toán như quy mô doanh nghiệp, tỷ lệ nợ, tỷ lệ lãi ròng, tỷ lệ sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài, có công ty con, nơi (sàn) doanh nghiệp niêm yết. Hai là, các nhân tố thuộc về doanh nghiệp kiểm toán như chất lượng, thương hiệu của doanh nghiệp kiểm toán. Nghiên cứu tài liệu, tổng quan nghiên cứu Phỏng vấn sâu các nhà quản lý Xây dựng mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu Thiết kế nghiên cứu và mẫu Thu thập dữ liệu, mã hóa dữ liệu Kết luận Kiểm định giả thuyết, mô hình nghiên cứu Chọn mẫu Ý tưởng nghiên cứu 10 2.2.3 Giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu 2.2.3.1 Quyết định chọn doanh nghiệp kiểm toán Big Four là các doanh nghiệp kiểm toán có tổng doanh số lớn nhất 2.394 tỷ trong tổng số 2.847 tỷ của 10 công ty, chiếm 84,1% doanh thu của 10 công ty lớn nhất, và cũng là 4 doanh nghiệp có tổng số lượng khách hàng, tổng số nhân viên nhiều nhất. Đây là lý do tác giả chọn biến phụ thuộc là sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán thuộc Big Four hay nhóm doanh nghiệp kiểm toán không phải là Big Four. 2.2.3.2 Mức độ phức tạp trong hoạt động của doanh nghiệp ảnh hưởng đến việc lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán Sự phức tạp của doanh nghiệp được đo lường qua: Quy mô doanh nghiệp, doanh nghiệp có công ty con, tỷ lệ hàng tồn kho và nợ phải thu trong tổng tài sản. Các nghiên cứu Abbott and Parker (2000), Piot (2001), Fan and Wong (2005), Kane and Velury (2005), Lennox (2005) cho thấy quy mô của doanh nghiệp được kiểm toán là một yếu tố có ảnh hưởng tới sự lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán có uy tín. Quy m