Tóm tắt Luận văn Tăng cường quản lý nợ xấu tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình

i TÓM TẮT LUẬN VĂN MỞ ĐẦU Tín dụng NH là nguồn vốn chủ yếu trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, đóng vai trò rất lớn trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội. Tín dụng cũng là nghiệp vụ quan trọng của NHTM, mang lại lợi nhuận chủ yếu cho NH. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng cũng như vấn đề nợ xấu là không thể tránh khỏi. Các NH luôn tìm mọi biện pháp để giảm thiểu nợ xấu và tối đa hóa lợi nhuận. Hạn chế phát sinh nợ xấu và xử lý dứt điểm các khoản nợ tồn đọng là nhiệm vụ cấp bách và quan trọng hàng đầu đối với sự tồn tại cũng như uy tín của NH. Đó không chỉ là mối quan tâm không những của chính các NH mà còn là mối quan tâm của Nhà nước. Đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, suy thoái kinh tế thế giới, tình hình kinh tế trong nước khó khăn, tỷ lệ lạm phát cao, diễn biến phức tạp của tỷ giá và lãi suất làm cho môi trường kinh doanh của doanh nghiệp bị ảnh hưởng, đặc biệt là các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực dễ nhạy cảm với thị trường, dẫn đến nợ xấu liên tục tăng cao. Trong bối cảnh đó, được sự giúp đỡ nhiệt tình của TS. Nguyễn Đức Thắng, tôi đã chọn đề tài “Tăng cường quản lý nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình” để nghiên cứu. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hoá cơ sở lý luận về nợ xấu và các biện pháp xử lý nợ xấu. Trên cơ sở lý luận khoa học về nghiên cứu cách thức quản lý và xử lý nợ xấu để phân tích đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu của Vietcombank Ba Đình từ năm 2008 đến năm 2010, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hơn công tác Quản lý nợ xấu của Vietcombank Ba Đình. Thông qua luận văn này, tác giả mong muốn vận dụng những hiểu biết của mình trình bày cụ thể về những kết quả đạt được trong công tác Quản lý nợ xấu tại Vietcombank Ba Đình và những nguyên nhân, hạn chế làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác quản lý nợ xấu, nhằm đưa ra những giải pháp và kiến nghị để tăng cường hiệu quả công tác quản lý nợ xấu tại Chi nhánh. ii NỘI DUNG LUẬN VĂN Chương 1: Lý luận cơ bản về quản lý nợ xấu của Ngân hàng thương mại 1.1. Tổng quan về nợ xấu trong hoạt động tín dụng của NHTM Hoạt động tín dụng của NHTM là hoạt động mang lại lợi nhuận chủ yếu cho NH nhưng cũng là hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất, trong đó một trong những chỉ tiêu đo lường rủi ro của hoạt động tín dụng chính là nợ xấu. Có nhiều quan niệm về nợ xấu, tuy nhiên, theo chuẩn mực của Việt Nam hiện nay có thể khái quát nợ xấu là các khoản nợ được đánh giá là không có khả năng thu hồi đầy đủ nợ gốc và lãi khi đến hạn, có khả năng tổn thất một phần hoặc toàn bộ nợ gốc và lãi. Nợ xấu có tác động không chỉ đến chính các NHTM mà còn tác động lớn đến nền kinh tế. Đối với các NH, nợ xấu ảnh hưởng đến nguồn vốn, khả năng thanh toán của NH, làm giảm lợi nhuận và uy tín của NH và cao hơn nữa là có thể làm phá sản NH. Đối với nền kinh tế, nợ xấu làm chậm quá trình tuần hoàn và chu chuyển vốn trong nền kinh tế dẫn tới kìm hãm sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế. Nợ xấu có nhiều nguyên nhân, nhưng có thể tóm tắt thành 2 nhóm nguyên nhân chính: Nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Mặc dù nợ xấu là kết quả của nhiều yếu tố nhưng nhìn chung, chúng là kết quả của sự không sẵn lòng hoàn trả nợ vay của người vay hay không có khả năng kiếm được lợi nhuận để giảm bớt dư nợ hoặc hoàn trả toàn bộ dư nợ như đã cam kết. 1.2. Quản lý nợ xấu của NHTM Quản lý nợ xấu là toàn bộ quá trình phòng ngừa, kiểm tra, giám sát và các biện pháp xử lý đối với các khoản nợ xấu nhằm giảm thiểu mức độ rủi ro, nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng. Mục tiêu của quản lý nợ xấu là làm giảm chi phí, tăng lợi nhuận, làm trong sạch và lành mạnh hoá tình hình tài chính, giảm thiểu tổn thất và nâng cao năng lực cạnh tranh cho NH. Để quản lý nợ xấu có hiệu quả, các NH thường xây dựng cho mình quy trình cụ thể, trong đó bao gồm các bước chính: Giám sát danh mục các khoản nợ; Nhận biết dấu hiệu và nguyên nhân các khoản nợ xấu; Rà soát hồ sơ các khoản nợ xấu; Lập kế hoạch hành động. iii Có nhiều biện pháp xử lý nợ xấu, tuy nhiên, việc xử lý nợ xấu có hiệu quả hay không phụ thuộc vào các yếu tố như: hành lang pháp lý, thiện chí của khách nợ, môi trường kinh tế, sự quan tâm chỉ đạo của Chính phủ và các Bộ ngành liên quan, năng lực tài chính của chính NHTM... NHTM Việt Nam cần nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm quản lý nợ xấu ở một số quốc gia trên thế giới và áp dụng có chọn lọc theo điều kiện đặc thù của Việt Nam để đạt được hiệu quả xử lý nợ cao nhất. Chương 2: Thực trạng quản lý nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình 2.1. Khái quát tình hình hoạt động kinh doanh của Vietcombank Ba Đình. Vietcombank Ba Đình tiền thân là chi nhánh cấp 2 trực thuộc Chi nhánh Ngân hàng Ngoại thương Hà Nội, đã được nâng cấp thành Chi nhánh cấp I trực thuộc Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam ngày 08/12/2006. Hơn 6 năm qua, với sự nỗ lực, phấn đấu cao của tập thể cán bộ nhân viên, chất lượng và hiệu quả hoạt động của Vietcombank Ba Đình đã từng bước ổn định và hoạt động có lãi. 2.2. Thực trạng nợ xấu tại Vietcombank Ba Đình Cùng với việc mở rộng và phát triển kinh doanh, trong năm 2010, Vietcombank không ngừng nâng cao khả năng quản trị rủi ro, từng bước hoàn thiện hệ thống quản lý, giám sát rủi ro tín dụng, thị trường và tác nghiệp. Vietcombank đã hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ; chính thức được NHNN cho phép áp dụng phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro theo điều 7 – Quyết định 493/2005/NHNN, đưa công tác phân loại nợ và quản trị rủi ro tín dụng tiếp cận gắn với thông lệ quốc tế. Từ đây, xếp loại nợ xấu của Vietcombank sẽ không còn hai chuẩn mực như các năm trước (chuẩn mực quốc tế và chuẩn mực Việt Nam) mà chỉ còn là chuẩn mực quốc tế, có nghĩa là tiêu chí và phương thức đánh giá phân loại nợ và nợ xấu của Vietcombank với kiểm toán quốc tế là đồng nhất. Chất lượng tín dụng của Chi nhánh đã dần được cải thiện, nợ xấu giảm dần qua các thời kỳ và đạt kế hoạch nợ xấu được giao. Đến 30/06/2011, dư nợ xấu còn 20.247 triệu đồng. iv 2.3. Thực trạng xử lý nợ xấu tại Vietcombank Ba Đình Quy trình xử lý nợ xấu được thông qua các bước sau: Giám sát thường xuyên danh mục các khoản nợ; nhận biết dấu hiệu và nguyên nhân các khoản nợ; xếp hạng các khoản nợ xấu; rà soát lại hồ sơ các khoản nợ xấu; lập phương án gặp gỡ khách hàng; lập kế hoạch hành động; thực hiện kế hoạch và theo dõi khoản nợ. Chi nhánh đã áp dụng nhiều biện pháp xử lý nợ như: thu hồi nợ trực tiếp và phát mại tài sản; xử lý bằng quỹ DPRR; miễn, giảm lãi cho khách hàng; khởi kiện, trong đó biện pháp thu hồi nợ trực tiếp từ khách hàng và thu hồi nợ thông qua việc phát mại TSBĐ được ưu tiên đặt lên hàng đầu. Kết quả thu hồi nợ cũng tập trung chủ yếu ở hai biện pháp này. Việc sử dụng biện pháp pháp lý chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong số nợ xấu đã được xử lý của Chi nhánh. 2.4. Đánh giá kết quả xử lý nợ xấu Trong các năm qua, Chi nhánh đã cố gắng nỗ lực, quyết tâm áp dụng mọi biện pháp quyết liệt để tận thu hồi nợ, giảm nợ xấu, trong đó xử lý chủ yếu thông qua biện pháp sử dụng biện pháp thu hồi nợ trực tiếp và phát mại TSBĐ. Sử dụng biện pháp pháp lý chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong số nợ xấu đã được xử lý của Chi nhánh. Việc xử lý các khoản nợ tồn đọng đã góp phần làm trong sạch bảng tổng kết tài sản và giảm tỷ lệ nợ xấu của Chi nhánh. Bên cạnh những thuận lợi có được, việc quản lý nợ xấu của Chi nhánh còn gặp một số khó khăn nhất định dẫn đến hiệu quả của công tác xử lý xấu còn bị hạn chế, chưa đạt được theo mong muốn, như: cơ cấu bộ máy tổ chức xử lý nợ xấu của Chi nhánh còn chưa thực sự đồng bộ, chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm trong công tác xử lý nợ; việc áp dụng các biện pháp xử lý nợ xấu tại Chi nhánh chưa thực sự đa dạng; việc khởi kiện khách hàng còn tốn nhiều thời gian; các nội dung về nợ xấu và các giải pháp xử lý nợ xấu, cũng như các biện pháp ngăn chặn và phòng ngừa nợ xấu phát sinh còn khá mới mẻ đối với các NHTM nói chung cũng như Vietcombank nói riêng, chưa được áp dụng rộng rãi. v Chương 3: Giải pháp tăng cường quản lý nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình 3.1. Định hướng quản lý nợ xấu của Vietcombank Ba Đình Tiếp tục tăng cường công tác kiểm soát chất lượng tín dụng, đảm bảo tăng trưởng bền vững, hiệu quả và an toàn, duy trì tỷ lệ nợ xấu dưới 2%. Nhận thức được tầm quan trọng của việc xử lý nợ xấu nhằm làm trong sạch bảng tổng kết tài sản, lành mạnh hoá tình hình tài chính của NH, trên cơ sở các khoản nợ được phân loại theo chuẩn mực quốc tế, Chi nhánh cần tập trung phân loại nợ, đánh giá lại giá trị TSBĐ tiền vay, xác định số phải trích lập DPRR đối với từng khoản vay, từng khách hàng cũng như đẩy mạnh công tác cơ cấu lại tình hình tài chính của NH bằng cách xử lý triệt để nợ xấu. Chi nhánh cần đẩy mạnh công tác rà soát lại toàn bộ khả năng trả nợ và TSBĐ đối với các khách hàng có dư nợ xấu, đồng thời xây dựng biện pháp ứng xử kịp thời đối với từng khách hàng. Bên cạnh đó, dùng mọi biện pháp để tận thu tối đa các khoản nợ đã chuyển hạch toán ngoại bảng, tăng năng lực tài chính của NH. Chi nhánh chủ động phối hợp với Hội sở chính để có thể xử lý nợ bằng biện pháp bán nợ vì biện pháp bán nợ vừa tiết kiệm thời gian, chi phí và mang lại kết quả thu hồi cao. 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nợ xấu tại Vietcombank Ba Đình 3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng công tác xử lý nợ xấu a. Giám sát nợ xấu có hiệu quả Nâng cao vai trò giám sát khách hàng là công việc rất quan trọng để đảm bảo chất lượng cho vay. Đặc biệt, khi Chi nhánh mở rộng quy mô cho vay thì vai trò của công tác này phải được nâng lên ở mức tương xứng. Chi nhánh cần giám sát khách hàng một cách thường xuyên nhằm phát hiện những dấu hiệu cảnh báo sớm để đưa ra các biện pháp khắc phục kịp thời. b. Đẩy mạnh công tác thu hồi nợ trực tiếp Trên cơ sở kết quả việc phân tích và phân loại nợ xấu, NH cần tiến hành các biện pháp đôn đốc khách hàng huy động các nguốn vốn hợp pháp để trả nợ vay NH trong thời gian ngắn nhất. Đây được xem là biện pháp thu hồi nợ ít tốn kém nhất vi nhưng hiệu quả mang lại không phải là nhỏ. c. Cơ cấu lại nợ cho khách hàng Việc cơ cấu lại nợ cho khách hàng nhằm giảm bớt sức ép trả nợ đến hạn, giúp cho khách hàng có được cơ hội để tiếp tục sản xuất kinh doanh và có nguồn thu để trả nợ cho Chi nhánh. Xem xét cơ cấu lại nợ cho khách hàng phải dựa trên cơ sở khách hàng có thiện chí trả nợ và có nguồn thu đảm bảo, chắc chắn và phương án trả nợ cơ cấu khả thi. Tuy nhiên, việc cơ cấu lại nợ cho khách hàng chỉ thực sự hiệu quả nếu những người lãnh đạo, quản lý phải thực sự thay đổi trong tư duy, có quan điểm quyết liệt trong xử lý nợ xấu. d. Trích lập và sử dụng quỹ DPRR hợp lý và có hiệu quả Thực tế cho thấy, xử lý nợ xấu bằng giải pháp này chiếm tỷ trọng lớn nhất trong số các giải pháp xử lý nợ xấu của các NHTM ở Việt Nam, là giải pháp mà NH hoàn toàn chủ động thực hiện, không phụ thuộc vào khách hàng cũng như sẽ làm giảm nhanh chóng các khoản nợ xấu trên bảng tổng kết tài sản của NH. Do vậy, Chi nhánh cần chú trọng hơn nữa trong việc nâng cao hiệu quả của giải pháp này bằng việc tăng cường trích lập và sử dụng hợp lý. e. Khai thác, xử lý có hiệu quả các TSBĐ Rà soát lại toàn bộ hồ sơ, thủ tục đảm bảo tiền vay của các khoản nợ xấu. Tiến hành bổ sung các tài liệu có liên quan nhằm hoàn chỉnh kịp thời đối với những bộ hồ sơ còn chưa đầy đủ, thiếu tính hợp lệ, hợp pháp để tạo điều kiện tốt cho việc xử lý nợ vay cũng như TSBĐ. Tổ chức đánh giá lại hiện trạng, giá trị thực còn của các TSBĐ và phân loại các tài sản đó, từ đó để đề ra biện pháp xử lý thích hợp. f. Bán nợ Việc bán các khoản nợ xấu sẽ giúp NH nhanh chóng xử lý được nợ xấu, thu hồi nợ vay tối đa, tập trung cho công việc kinh doanh mới của mình, thực hiện các biện pháp phòng ngừa nợ xấu hiệu quả mà không chịu ảnh hưởng từ việc giải quyết nợ tồn đọng với khách hàng. Biện pháp này được thực hiện rất thành công ở các nước như Trung Quốc, Thái Lan Tuy nhiên, ở các NHTM Việt Nam nói chung và Vietcombank nói riêng việc thực hiện biện pháp bán nợ mới chỉ được thực hiện thí điểm, chưa trở thành một biện pháp chủ đạo trong công tác xử lý nợ xấu. vii g. Tăng cường hiệu quả hoạt động của Tổ xử lý nợ xấu tại Chi nhánh Tổ xử lý nợ xấu là đầu mối triển khai thực hiện theo các văn bản chỉ đạo, văn bản hướng dẫn tới từng cán bộ nghiệp vụ để mọi người hiểu đúng nội dung chỉ đạo của văn bản. Bên cạnh đó, phối hợp với Phòng Công nợ để có các biện pháp tận thu hồi nợ ngoại bảng. Đây là một biện pháp rất quan trọng để tăng năng lực tài chính của NH. Do phần lớn nợ ngoại bảng của Chi nhánh được xử lý bằng quỹ DPRR nên công tác tận thu hồi nợ xấu đã xử lý hạch toán ngoại bảng cần được đẩy mạnh nhằm nâng cao thu nhập cho Chi nhánh. 3.2.2. Nhóm giải pháp phòng ngừa nợ xấu phát sinh Đi đôi với việc xử lý dứt điểm nợ xấu, Chi nhánh cần có biện pháp tích cực, phù hợp nhằm ngăn chặn, phòng ngừa nợ xấu mới có thể sẽ phát sinh. Đây là giải pháp thường xuyên, đặt ra ở tất cả các khâu của quá trình hoạt động kinh doanh. Thực tế phân tích nợ xấu của Chi nhánh cho thấy để giảm được nợ xấu, Chi nhánh nên đa dạng hoá các loại hình khách hàng, tránh tập trung vào một nhóm đối tượng khách hàng có ngành nghề liên quan có thể dẫn tới rủi ro. a. Nâng cao chất lượng thẩm định: Thẩm định có tính chất quyết định đến hiệu quả cho vay sau này. Để nâng cao hiệu quả công tác thẩm định, Chi nhánh cần chú ý tới các vấn đề sau: Xây dựng hệ thống chỉ tiêu đầy đủ, rõ ràng; thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, phân tích thông tin một cách chọn lọc. b. Thực hiện đúng quy trình tín dụng: Giải pháp này được coi là thường trực trong hoạt động tín dụng, không thể coi nhẹ hay vì lý do cạnh tranh, thu hút khách hàng, giữ khách hàng mà bỏ qua một khâu nào. c. Thực hiện đa dạng hóa khách hàng và phương thức cho vay: Nhằm phân tán rủi ro, không dồn vốn cho vay quá nhiều đối với một mặt hàng/một ngành/một nhóm khách hàng nào đó, đề phòng trường hợp khi nhóm ngành/khách hàng đó gặp rủi ro sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động của NH. d. Nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra nội bộ: viii Giúp ngăn chặn và chấn chỉnh những sai sót và rủi ro trong quá trình thực hiện nghiệp vụ tín dụng. e. Xây dựng hệ thống thông tin phòng ngừa rủi ro tín dụng: Vấn đề thông tin có ý nghĩa quan trọng trong việc hạn chế rủi ro tín dụng. Vì vậy, cần thu thập thông tin khách hàng, thông tin thị trường và xử lý thông tin có hiệu quả. f. Đào tạo phát triển nguồn nhân lực: Để hạn chế nợ xấu cần cần nâng cao chất lượng cán bộ chuyên môn, đặc biệt trách nhiệm của cán bộ làm công tác tín dụng. 3.3. Triển khai thực hiện giải pháp Các giải pháp luận văn đưa ra đều có những ưu, nhược điểm riêng và có điều kiện triển khai khác nhau. Để đạt hiệu quả xử lý cao nhất, Chi nhánh cần thực hiện đồng bộ tất cả các giải pháp. Tuy nhiên, có những giải pháp Chi nhánh có thể thực hiện được ngay và có những giải pháp khi thực hiện cần phải có thời gian và có sự hỗ trợ bên ngoài. Vì vậy, luận văn đã đưa ra hai giai đoạn để triển khai giải pháp. Giai đoạn I triển khai ngay trong năm 2012 và giai đoạn II triển khai trong thời kỳ 2013 – 2015. 3.4. Kiến nghị Đối với Chính phủ và các ngành chức năng liên quan: cần tạo môi trường, điều kiện và hành lang pháp lý cho việc xử lý nợ. Đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam: Hoàn thiện văn bản phân loại nợ, trích lập DPRR trong hoạt động NH theo điều 7 – Quyết định 493 để tất cả các NHTM đều áp dụng theo chuẩn mực quốc tế. Đồng thời, các văn bản liên quan đến xử lý nợ xấu do NHNH ban hành cần đầy đủ, đồng bộ và rõ ràng. Cần tạo ra cơ chế ràng buộc và khuyến khích các NHTM nhanh chóng xử lý dứt điểm nợ xấu. Đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam: Cần hoàn thiện quy trình tín dụng, quy trình xử lý nợ xấu, hỗ trợ Chi nhánh nhiều hơn nữa trong việc xử lý dứt điểm nợ xấu, trong đó đặc biệt là bằng biện pháp bán nợ. Định kỳ tổ chức tập huấn, đào tạo và đào tạo lại cán bộ đặc biệt là cán bộ làm công tác xử lý nợ xấu. ix KẾT LUẬN Qua việc trình bày và phân tích trong 3 chương, tác giả khẳng định được tầm quan trọng của công tác quản lý nợ xấu đối với NHTM nói riêng và đối với nền kinh tế nói chung. Trong điều kiện hội nhập và phát triển kinh tế khu vực và toàn cầu, để nâng cao năng lực cạnh tranh, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình cần làm tốt công tác quản lý nợ xấu. Trong thời gian qua, với sự quyết tâm và cố gắng của toàn thể nhân viên, Chi nhánh đã kiểm soát tốt các khoản nợ, không để phát sinh nợ xấu và thu hồi tối đa các khoản nợ khó đòi, làm giảm tỷ lệ nợ xấu của Chi nhánh cả về số tuyệt đối và tương đối. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây và trong tương lai, nền kinh tế đang gặp khó khăn và chưa thể phục hồi được ngay, các doanh nghiệp cũng găp nhiều khó khăn trong sản xuất kinh doanh, làm nợ xấu tăng cao, Chi nhánh cần phải tăng cường hơn nữa các biện pháp quản lý nợ xấu nhằm ngăn chặn phát sinh nợ xấu và xử lý triệt để các khoản nợ tồn đọng. Tuy nhiên, để làm được điều này, ngoài sự cố gắng không ngừng của cán bộ nhân viên trong Chi nhánh còn đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ và hỗ trợ của các cấp, các ngành có liên quan đặc biệt là có sự hợp tác của chính khách hàng. Luận văn đã đưa ra một số giải pháp thực hiện cho Chi nhánh và những kiến nghị đối với Chính phủ, cơ quan thẩm quyền, với Ngân hàng Nhà nước và với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam để công tác quản lý nợ xấu thật sự mang lại hiệu quả tốt nhất. Tuy nhiên, do trình độ và thời gian nghiên cứu còn nhiều hạn hẹp nên không tránh khỏi những thiếu sót. Nếu có các nghiên cứu tiếp theo, tác giả sẽ hoàn thiện hơn để luận văn có tính ứng dụng cao.