Ứng dụng mô hình toán trong quyết định tài chính công ty

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH MS: B2003 – 22 – 43 - TĐ CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI: TS. NGUYỄN MINH KIỀU NHÓM NGHIÊN CỨU: TS. NGUYỄN MINH KIỀU ThS. NGUYỄN THỊ THU HIỀN CN. VŨ THỊ LỆ GIANG 2003 – 2004 i MỤC LỤC Trang CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ...............................1 1.1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ........................................1 1.2 XÁC ĐỊNH VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.......................................................................2 1.3 CÂU HỎI VÀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ..............................................................3 1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................4 1.5 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ......................................................................................5 1.6 Ý NGHĨA VÀ ỨNG DỤNG CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .....................................6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ MÔ HÌNH TÀI CHÍNH VÀ NHỮNG QUYẾT ĐỊNH TRONG TÀI CHÍNH CÔNG TY..............................................7 2.1 TỔNG QUAN VỀ NHỮNG QUYẾT ĐỊNH TRONG TÀI CHÍNH CÔNG TY......7 2.1.1 Quyết định đầu tư ................................................................................................7 2.1.2 Quyết định nguồn vốn .........................................................................................8 2.1.3 Quyết định phân phối lợi nhuận hay chính sách cổ tức ...................................9 2.1.4 Một số quyết định khác trong tài chính công ty ...............................................9 2.2 TỔNG QUAN VỀ NHỮNG MÔ HÌNH TRONG NGHIÊN CỨU TÀI CHÍNH.....10 2.2.1 Khái niệm về mô hình ........................................................................................10 2.2.2 Phân loại mô hình...............................................................................................11 2.2.3 Những yếu tố căn bản của mô hình....................................................................13 2.2.4 Phương pháp xây dựng và ứng dụng mô hình trong quyết định tài chính công ty...........................................................................................................................14 2.3 NHỮNG NỀN TẢNG LÝ THUYẾT CỦA MÔ HÌNH TÀI CHÍNH ......................17 2.3.1 Thời giá tiền tệ ....................................................................................................18 2.3.2 Quan hệ giữa lợi nhuận và rủi ro .......................................................................29 CHƯƠNG 3: HỆ THỐNG HOÁ CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY.........................................................................39 3.1 CÁC MÔ HÌNH SỬ DỤNG TRONG QUYẾT ĐỊNH ĐẦU TƯ .............................39 3.1.1 Các mô hình trong quyết định đầu tư tài sản lưu động ....................................39 Mô hình quyết định tồn quỹ tiền mặt ................................................................39 Mô hình quyết định đầu tư tài chính ngắn hạn................................................46 Mô hình quyết định khoản phải thu hay chính sách bán chịu hàng hoá .......48 Mô hình quyết định tồn kho ...............................................................................60 3.1.2 Các mô hình trong quyết định đầu tư tài sản cố định ......................................62 Mô hình quyết định mua sắm tài sản cố định mới ...........................................62 Mô hình quyết định thay thế tài sản cố định cũ ...............................................63 Mô hình quyết định đầu tư dự án ......................................................................64 3.1.3 Mô hình quyết định đầu tư tài chính dài hạn ...................................................65 Mô hình định giá trái phiếu ...............................................................................65 Mô hình định giá cổ phiếu..................................................................................71 Mô hình định giá quyền chọn.............................................................................74 ii 3.1.4 Các mô hình trong quyết định quan hệ giữa chi phí biến đổi và chi phí cố định.......................................................................................................................77 Phân tích hoà vốn................................................................................................79 Phân tích độ bẩy hoạt động………………………………………………………………………………………………… 80 3.2 Các mô hình trong quyết định nguồn vốn..............................................................82 Mô hình quyết định chi phí sử dụng nợ.................................................................83 Mô hình quyết định chi phí sử dụng vốn cổ phần ưu đãi.....................................83 Mô hình quyết định chi phí sử dụng vốn cổ phần phổ thông...............................84 Mô hình quyết định chi phí sử dụng vốn trung bình............................................85 3.3 MỘT SỐ MÔ HÌNH QUYẾT ĐỊNH KHÁC TRONG TÀI CHÍNH CÔNG TY.....86 3.3.1 Mô hình quyết định tiền lương hiệu quả............................................................86 3.3.2 Mô hình quyết định hình thức chuyển tiền .......................................................87 3.4 KẾT LUẬN...............................................................................................................89 CHƯƠNG 4: KHẢO SÁT THỰC TRẠNG SỬ DỤNG MÔ HÌNH TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY.........................................................................90 4.1 KHẢO SÁT THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP NĂM 2000 ..........................................................................................................................90 4.1.1 Mô tả cuộc khảo sát.............................................................................................90 4.1.2 Kết quả khảo sát..................................................................................................93 Thực hành quản trị tiền mặt ..............................................................................93 Thực hành quản trị khoản phải thu ..................................................................95 Thực hành quản trị tồn kho ...............................................................................97 4.1.3 Nhận xét và kết luận ..........................................................................................98 4.2 KHẢO SÁT THỰC TRẠNG SỬ DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY NĂM 2004 ................................................................................100 4.2.1 Mô tả cuộc khảo sát.............................................................................................100 4.2.2 Kết quả khảo sát..................................................................................................101 Tình hình huy động vốn kinh doanh.................................................................101 Tình hình đào tạo, hiểu biết và sử dụng các mô hình tài chính .....................102 Khả năng sinh lợi và thực tiễn ra quyết định đầu tư .......................................102 Cơ sở của việc ra quyết định sử dụng tài sản....................................................104 Hiểu biết, ứng dụng các mô hình tài chính.......................................................104 Kết luận về nhu cầu ứng dụng các mô hình tài chính ....................................105 Đánh giá nhu cầu dịch vụ tư vấn quản lý tài chính.........................................105 4.2.3 Nhận xét và kết luận ..........................................................................................106 4.3 NHẬN ĐỊNH CHUNG VỀ THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ TÀI CHÍNH CÔNG TY HIỆN NAY ...............................................................................................................107 CHƯƠNG 5: HƯỚNG DẪN ỨNG DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY ...................................................................................108 5.1 ĐỀ XUẤT CHUNG VỀ ỨNG DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY Ở VIỆT NAM...........................................................................108 5.1.1 Tạo nhận thức về các mô hình tài chính ...........................................................108 5.1.2 Giải quyết mâu thuẩn lợi ích khi ra quyết định................................................110 iii 5.1.3 Thay đổi hành vi ra quyết định..........................................................................111 5.1.4 Kích thích nhu cầu sử dụng các mô hình tài chính...........................................112 5.1.5 Giải quyết sự bất tương thích giữa mô hình và môi trường tài chính .............112 5.1.6 Xây dựng hệ thống thu thập thông tin ..............................................................113 5.1.7 Ưùng dụng các mô hình tài chính phục vụ việc ra quyết định...........................114 5.1.8 Kiểm nghiệm và hoàn thiện mô hình ................................................................114 5.2 HƯỚNG DẪN ỨNG DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRONG QUYẾT ĐỊNH TÀI CHÍNH CÔNG TY .................................................................................................................115 5.2.1 Hướng dẫn ứng dụng các mô hình quyết định đầu tư .......................................115 Hướng dẫn ứng dụng mô hình Baumol .............................................................115 Hướng dẫn ứng dụng mô hình Miller-Orr.........................................................119 Hướng dẫn ứng dụng các mô hình quản lý khoản phải thu.............................120 Hướng dẫn ứng dụng mô hình EOQ ..................................................................127 Hướng dẫn ứng dụng mô hình DCF ..................................................................128 Hướng dẫn ứng dụng mô hình CAPM ...............................................................132 Hướng dẫn ứng dụng mô hình định giá trái phiếu ..........................................134 Hướng dẫn ứng dụng mô hình Gordon..............................................................135 5.2.2 Hướng dẫn ứng dụng các mô hình trong quyết định quan hệ giữa chi phí biến đổi và chi phí cố định ................................................................................................137 5.2.3 Hướng dẫn ứng dụng các mô hình quyết định nguồn vốn ................................139 Hướng dẫn ứng dụng mô hình quyết định nguồn tài trợ ngắn hạn ................139 Hướng dẫn ứng dụng mô hình quyết định nguồn tài trợ dài hạn ...................141 5.3 ĐỀ XUẤT CÁC CÔNG TY ỨNG DỤNG THỬ NGHIỆM CÁC MÔ HÌNH TÀI CHÍNH ĐÃ ĐƯỢC HỆ THỐNG HOÁ VÀ HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG..................148 iv DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Phân loại mô hình .........................................................................................12 Bảng 2.2: Cách tính lợi nhuận kỳ vọng và phương sai ................................................31 Bảng 3.1: Chi phí cơ hội .................................................................................................42 Bảng 3.2: Chi phí giao dịch............................................................................................42 Bảng 3.3: Tổng chi phí....................................................................................................43 Bảng 3.4: Dự báo mức tăng doanh thu và tỷ lệ nợ khó đòi..........................................57 Bảng 3.5: Phân tích lợi ích và chi phí theo từng chính sách bán chịu .......................59 Bảng 3.6: Mô tả ngân lưu khi đầu tư tài sản cố định mới ...........................................63 Bảng 3.7: Mô tả ngân lưu khi thay thế tài sản cố định ...............................................64 Bảng 3.8: Mô tả ngân lưu khi đầu tư vào một dự án ....................................................65 Bảng 3.9: Aûnh hưởng của đòn bẩy hoạt động lên lợi nhuận ........................................78 Bảng 4.1: Cơ cấu các doanh nghiệp được khảo sát theo ngành và hình thức sở hữu.91 Bảng 4.2: Phân phối của mẫu theo hình thức sở hữu trong cùng ngành ....................92 Bảng 4.3: Đặc điểm của các doanh nghiệp tham gia khảo sát ....................................92 Bảng 4.4: Thực hành lập kế hoạch tiền mặt.................................................................93 Bảng 4.5: Thực hành quyết định tồn quỹ tiền mặt.......................................................94 Bảng 4.6: Tình hình thiếu hụt hoặc thặng dư tiền mặt ...............................................95 Bảng 4.7: Doanh thu và chính sách bán chịu hàng hóa-dịch vụ..................................96 Bảng 4.8: Mức độ thường xuyên xem xét khoản phải thu và nợ quá hạn ...................96 Bảng 4.9: Tỷ lệ nợ quá hạn so với doanh thu ...............................................................97 Bảng 4.10: Mức độ thường xuyên lập kế hoạch và xem xét tồn kho ...........................97 Bảng 4.11: Cơ sở cho việc quyết định mức tồn kho vàviệc sử dụng mô hình EOQ ....98 Bảng 5.1: Bảng tính EPS theo 3 phương án tài trợ .....................................................143 v DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1: Mô tả vấn đề nghiên cứu ...............................................................................3 Hình 2.1: Quan hệ giữa các biến trong mô hình...........................................................14 Hình 2.2: Mô tả dòng tiền ..............................................................................................21 Hình 2.3: Mô tả dòng niên kim......................................................................................22 Hình 2.4: Kết hợp hai chứng khoán A và B để cắt giảm rủi ro...................................36 Hình 2.5: Rủi ro hệ thống và rủi ro phi hệ thống ........................................................38 HÌnh 3.1: Tổng chi phí giữ tiền mặt..............................................................................40 Hình 3.2: Tình hình tồn quỹ tiền mặt của công ty K...................................................41 Hình 3.3: Mô hình Miller-Orr ........................................................................................44 Hình 3.4: Mô hình quyết định nới lỏng chính sách bán chịu ......................................50 Hình 3.5: Mô hình quyết định thắt chặt chính sách bán chịu ....................................51 Hình 3.6: Mô hình quyết định mở rộng thời hạn bán chịu..........................................53 Hình 3.7: Mô hình quyết định rút ngắn thời hạn bán chịu .........................................54 Hình 3.8: Mô hình quyết định tăng tỷ lệ chiết khấu ...................................................55 Hình 3.9: Mô hình quyết định giảm tỷ lệ chiết khấu...................................................57 Hình 3.10: Mô hình quyết định thay đổi chính sách bán chịu khi có rủi ro ..............58 Hình 3.11: Mô hình quyết định bán chịu hàng hoá......................................................59 Hình 3.12: Tình hình tồn kho theo thời gian ...............................................................61 Hình 3.13: Phân tích hoà vốn ........................................................................................79 Hình 4.1: Cơ cấu doanh nghiệp theo ngành..................................................................91 Hình 4.2: Cơ cấu doanh nghiệp theo hình thức sở hữu ................................................91 Hình 5.1: Mô tả các đề xuất về ứng dụng mô hình tài chính ......................................109 Hình 5.2: Mô hình quyết định nới lỏng chính sách bán chịu ......................................121 Hình 5.3: Mô hình quyết định thắt hcặt chính sách bán chịu ....................................122 Hình 5.4: Mô hình quyết định mở rộng thời hạn bán chịu..........................................124 Hình 5.5: Mô hình quyết định rút ngắn thời hạn bán chịu .........................................125 Hình 5.6: Mô hình quyết định tăng tỷ lệ chiết khấu ...................................................126 Hình 5.7: Mô hình quyết định giảm tỷ lệ chiết khấu...................................................126 Hình 5.8: Mô tả mô hình chiết khấu dòng tiền (DCF).................................................129 Hình 5.9: Các bước tiến hành khi ứng dụng mô hình DCF .........................................130 Hình 5.10: Phân tích hòa vốn ........................................................................................138 Hình 5.11: Các quyết định lựa chọn nguồn tài trợ ngăn hạn ......................................139 Hình 5.12: Đồ thị xác định điểm bàng quan theo ba phương án tài trợ .....................145 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ tắt Tiếng Anh Tiếng Việt CAPM = Capital Asset Pricing Model Mô hình định giá tài sản vốn DCF = Discounted Cash Flows Mô hình chiết khấu dòng tiền DOL = Degree of Operating Leverage Độ bẩy hoạt động EBIT = Earnings Before Interest and Tax Lợi nhuận trước thuế và lãi EOQ = Economic Order Quantity Mô hình lượng đặt hàng kinh tế EPS = Earnings per Share Lợi nhuận trên mỗi cổ phần IRR = Internal Rate of Return Suất sinh lợi nội bộ M/T = Mail Transfer Chuyển tiền bằng thư NPV = Net Present Value Hiện giá thuần SWIFT = Society for Worldwide Interbank Financial Telecomunications Chuyển tiền qua mạng của hiệp hội viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu T/T = Telegraphic Transfer Chuyển tiền bằng điện YTC = Yield To Call Lợi suất trái phiếu lúc thu hồi YTM = Yield To Maturity Lợi suất trái phiếu lúc đáo hạn WACC = Weighted Average Cost of Capital Chi phí sử dụng vốn trung bình Chương 1: Giới thiệu công trình nghiên cứu Chương 1: GIỚI THIỆU CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU 1.1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Trong thực tiễn hoạt động, ban giám đốc công ty nói chung và giám đốc tài chính nói riêng thường xuyên đứng trước những quyết định kinh doanh có liên quan chặt chẽ đến các vấn đề tài chính của công ty. Chẳng hạn công ty có nên đầu tư một dự án mở rộng sản xuất kinh doanh hay không? Công ty có nên ký kết một hợp đồng xuất hoặc nhập khẩu trong điều kiện tỷ giá hối đoái biến động hay không? Công ty nên tính toán quyết định tồn quỹ tiền mặt tại công ty và tiền gửi ngân hàng như thế nào cho tối ưu? Và còn rất nhiều vấn đề khác nữa giám đốc công ty cần ra quyết định. Những quyết định này thường đóng vai trò quan trọng, đôi khi trực tiếp ảnh hưởng đến sự thành bại của công ty. Để ra quyết định trước những tình huống trên, một số giám đốc công ty hoặc là quyết định theo cảm tính của mình, dựa vào những kinh nghiệm cá