Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Cămpuchia; thực trạng và giải pháp

Lêi c¶m ¬n Xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi c¸c thÇy c« gi¸o khoa Kinh tÕ vµ Kinh doanh quèc tÕ ®· trang bÞ cho em kiÕn thøc trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp. §Æc biÖt xin göi lêi c¶m ¬n tr©n träng nhÊt tíi thÇy PGS.TS. §ç §øc B×nh, ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn em trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy. Nh©n ®©y, còng xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c b¸c, c¸c c« thuéc Uû ban ph¸t triÓn Campuchia ®ang lµm viÖc vµ c«ng t¸c trong Uû ban nµy, nh÷ng ng­ßi ®· gióp ®ì em nhiÖt t×nh trong viÖc thu thËp, t×m tµi liÖu, còng nh­ cho em nh÷ng lêi khuyªn quý gi¸ ®Ó chuyªn ®Ò cã ®­îc nh÷ng sè liÖu cËp nhËt, ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ hoµn thiÖn h¬n. LêI Më §ÇU Xu h­íng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi më réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®· l«i kÐo tÊt c¶ c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ tõng b­íc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi.Trong xu thÕ ®ã, chÝnh s¸ch ®ãng cöa biÖt lËp víi thÕ giíi lµ kh«ng thÓ tån t¹i. Nã chØ lµ k×m h·m qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Mét quèc gia khã cã thÓ t¸ch biÖt khái thÕ giíi v× nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ kinh tÕ ®· kÐo con ng­êi xÝch l¹i gÇn nhau h¬n vµ d­íi t¸c ®éng quèc tÕ buéc c¸c n­íc ph¶i më cöa. MÆt kh¸c trong xu h­íng më cöa, c¸c n­íc ®Òu muån thu hót ®­îc nhiÒu nguån lùc tõ bªn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI : v× thÕ c¸c n­íc ®Òu muèn t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hÕt søc ­u ®·i ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu nguån vÒ m×nh. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò nµy ChÝnh phñ Hoµng gia C¨mpuchia ®· thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi theo h­íng më cöa víi bªn ngoµi. KÓ tõ khi thùc hiÖn ®­êng lèi míi ®Õn nµy, C¨mpuchia ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ c¶ trong ph¸t triÓn kinh tÕ cò còng nh­ trong thu hót nguån vèn(FDI) tõ bªn ngoµi.Hµng n¨m nguån vèn FDI tõ bªn ngoµi vµo trong n­íc t¨ng nhanh c¶ vÒ sè l­îng dù ¸n lÉn quy m« nguån vèn.Tuý nhiªn viÖc thu hót nguån vèn FDI cña C¨mpuchia vÉn thuéc lo¹i thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ ch­a thÓ hiÖn ®­îc hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh trong viÖc thu hót vån FDI ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn .ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu t×nh h×nh thùc tiÔn vÒ m«i tr­êng vµ kÕt qu¶ ®Çu t­ trùc tiÕp cña C¨mpuchia lµ viÖc quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®Ó cã thÓ ®­a ra gi¶i ph¸p vµ h­íng gi¶i quyÕt míi nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng thu hót nguån vèn FDI dÓ ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong thêi gian thùc tËp t¹i Uû ban ph¸t triÓn C¨mpuchia, d­íi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn §ç §øc B×nh vµ sù gióp ®ì cña c¬ quan, víi kiÕn thøc ®· ®­îc tÝch luü t¹i nhµ tr­êng cña m×nh, em ®· nghiªn cøu ®Ò tµi “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) vµo C¨mpuchia; thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ nghiÒn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p vÒ thu hót vèn FDI ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña C¨mpuchia. §Ò tµi ®­îc tr×nh bµy nh­ sau: Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®Çu tõ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) Ch­¬ngII: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo C¨mpuchia Ch­¬ngIII: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Ch­¬ng I c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI (FDI) I. C¬ së lý luËn vÒ FDI 1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt, ®Æc ®iÓm vµ c¸c h×nh thøc cña FDI 1.1. Kh¸i niÖm 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t­ §Çu t­ nãi chung lµ sù sinh c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµo ®ã nh»m thu vÒ c¸c kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai lín h¬n c¸c nguån lùc ®· bá ra ®Ó ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ ®ã. Nguån lùc ®ã cã thÓ lµ tiÒn , tµi nguyªn thiªn nhiªn, søc lao ®éng hoÆc trÝ tuÖ. Nh­ng kÕt qu¶ thu ®­îc trong t­¬ng lai cã thÓ lµ sù t¨ng thªm c¸c tµi s¶n tµi chÝnh (tiÒn vèn), tµi s¶n vËt chÊt (nhµ m¸y, ®­êng x¸),tµi s¶n trÝ tuÖ (tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n , khoa häc kü thuËt ….) vµ c¸c nguån nh©n lùc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lµm viÖc cã n¨ng suèt trong nÒn s¶n xuÊt x· héi. Trong nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trªn ®©y, nh÷ng kÕt qu¶ trùc tiÕp cña sù hy sinh c¸c nguån lùc lµ c¸c tµi s¶n vËt chÊt, tµi s¶n trÝ tuÖ vµ nguån nh©n lùc t¨ng thªm cã vai trß quan träng trong mäi lóc, mäi n¬i kh«ng chØ ®èi víi ng­êi ®Çu t­ mµ c¶ ®èi víi toµn bé kinh tÕ. Nh÷ng kÕt qu¶ nµy kh«ng chØ ng­êi ®Çu t­ mµ c¶ nÒn kinh tÕ ®­îc h­ëng thô. Ch¼ng h¹n mét nhµ m¸y ®­îc x©y dùng; tµi s¶n vËt chÊt cña ng­êi ®ù¬c ®Çu t­ trùc tiÕp t¨ng thªm, ®ång thêi tµi s¶n vËt chÊt tiÒm lùc cña x· héi còng ®­îc t¨ng thªm. Lîi Ých trùc tiÕp do ho¹t ®éng cña nhµ m¸y nµy ®em l¹i cho ng­êi ®Çu t­ ®­îc lîi Ých nhuËn, cßn cho nÒn kinh tÕ ®­îc tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng (cho s¶n xuÊt vµ cho ng©n s¸ch, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng……tr×nh ®é nghÒ nghiÖp chuyªn m«n cña ng­êi lao ®éng t¨ng thªm kh«ng chØ cã lîi cho chÝnh hä mµ cßn bæ sung nguån lùc kü thuËt cho nÒn kinh tÕ ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn c«ng nghÖ nµy cµng hiÖn ®¹i, gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt quèc gia. §èi víi tõng c¸ nh©n, ®¬n vÞ ®Çu t­ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh sù ra ®êi, tån t¹i vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn cña mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Çu t­ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, lµ ch×a khãa cña sù t¨ng tr­ëng. Cã nhiÒu h×nh thøc ®Çu t­ vµ xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau, mét trong sè h×nh thøc ®Çu t­ quan träng lµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. 1.1.2. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi(FDI) C¸c quan ®iÓm vµ ®Þnh nghÜa vÒ FDI ®­îc ®­a ra tuú gèc ®é nh×n nhÊt cña c¸c nhµ kinh tÕ nªn rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Qua ®ã ta cã thÓ rót ra mét ®Þnh nghÜa chung nhÊt nh­ sau . FDI lµ lo¹i h×nh kinh doanh mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bá vèn, tù thiÕt lËp c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cho riªng m×nh, ®óng chñ së h÷u, tù qu¶n lý, khai th¸c hoÆc thuª ng­êi qu¶n lý, khai th¸c c¬ së nµy, hoÆc hîp t¸c víi ®èi t¸c n­íc së t¹i thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ tham gia qu¶n l ý, cïng víi ®èi t¸c n­íc së t¹i chia sÎ lîi nhuËn vµ rñi ro. 1.1.3. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña FDI FDI lµ ®êi muén h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c vµi ba thËp kû nh­ng FDI nhanh chãng x¸c lËp vÞ trÝ cña m×nh trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, FDI trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu cña lÞch sö, mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña mäi n­íc trªn thÕ giíi kÓ c¶ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp míi hay nh÷ng n­íc trong khèi OPEC vµ nh÷ng n­íc ph¸t triÓn cao. B¶n chÊt cña FDI lµ: - Cã sù thiÕt lËp vÒ quyÒn së h÷u vÒ T­ B¶n cña c«ng ty mét n­íc ë mét n­íc kh¸c - Cã sù kÕt hîp quyÒn së h÷u víi quyÒn qu¶n lý c¸c nguån vèn ®· ®­îc ®Çu t­ - Cã kÌm theo quyÒn chuyÒn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý - Cã liªn quan ®Õn viÖc më réng thÞ tr­êng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia - G¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ 1.2. §Æc ®iÓm cña FDI C¸c chñ ®Çu t­ thùc hiÖn ®Çu t­ trªn n­íc së t¸c ph¶i tuÇn thu ph¸p luËt cña n­íc ®ã. - H×nh thøc nµy th­êng mang t×nh kh¶ thi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao - Tû lÖ vèn quy ®Þnh vèn ph©n chia quyÒn lîi vµ nghÜa vô c¸c chñ ®Çu t­ - Thu nhËp chñ ®Çu t­ phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh - HiÖn t­îng ®a cùc vµ ®a biÕn trong FDI lµ hiÖn t­îng ®Æc thï, kh«ng chØ gåm nhiÒu bªn víi tû lÖ gãp vèn kh¸c nhau mµ cßn c¸c h×nh thøc kh¸c nhau cña T­ B¶n t­ nh©n vµ t­ b¶n nhµ n­íc còng tham gia. - Tån t¹i hiÖn t­îng hai chiÒu trong FDI mét n­íc võa nhËn ®Çu t­ võa thùc hiÖn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m tËn dông lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c n­íc - Do nhµ ®Çu t­ muèn ®Çu t­ vµo th× ph¶i tuÇn thu c¸c quyÕt ®Þnh cña n­íc së t¹i th× nªn vèn tû lÖ vèn tèi thiÓu cña nhµ ®Çu t­ vµo vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n lµ do luËt ®Çu t­ cña mçi n­ícc quyÕt ®Þnh. C¨mpuchia quyÕt ®Þnh lµ 40% trong khi ë Mü l¹i quyÕt ®Þnh 10% vµ mét sè n­íc kh¸c l¹i lµ 20% - C¸c nhµ ®Çu t­ lµ nguån bá vèn vµ ®ãng thêi tù m×nh trùc tiÕp qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh dù ¸n. QuyÕn qu¶n lý phô thuéc vµo vèn ®ãng gãp mµ chñ ®Çu t­ ®· gãp trong vèn ph¸p ®Þnh cña dù ¸n, nÕu doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi th× hä cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh - KÕt qu¶ thu ®­îc tõ dù ¸n ®­îc ph©n chia cho c¸c bªn theo tû lÖ vèn gãp vµo vèn ph¸p ®Þnh sau khi ®· nép thuÕ cho n­íc së t¹i vµ tr¶ lîi tøc cæ phÇn cho c¸c cæ ®«ng nÕu lµ c«ng ty cæ phÇn. - FDI th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc x©y dùng míi hay mua l¹i mét phÇn hoÆc toµn bé doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu ®Ó th«ng tin x¸c nhËn 1.3. C¸c h×nh thøc FDI - Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång: Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ v¨n b¶n ®­îc ký gi÷a hai hay nhiÒu bªn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t­ kinh doanh ë V­¬ng quèc C¡MPUCHIA . - Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh do ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c bªn hîp doanh ký. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c¸c bªn hîp doanh ®­îc tho¶ thuËn thµnh lËp ban ®iÒu phèi ®Ó theo dâi, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh.Ban ®iÒu phèi hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh kh«ng ph¶i lµ ®¹i diÖn ph¸p lý cho c¸c bªn hîp doanh. Bªn n­íc ngoµi thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i C¨mpuchia. 1.3.1 Doanh nghiÖp liªn doanh Doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp t¹i C¨mpuchia trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ký gi÷a bé tr­ëng C¨mpuchia víi bªn hoÆc c¸c bªn n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­, kinh doanh t¹i C¨mpuchia. Doanh nghiÖp liªn doanh míi lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp gi÷a doanh nghiÖp liªn doanh nghiÖp C¨mpuchia hoÆc víi doanh nghiÖp liªn doanh, hoÆc víi doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®· ®­îc phÐp ho¹t ®éng t¹i C¨mpuchia.Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt, doanh nghiÖp liªn doanh cã thÓ ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a chÝnh phñ C¨mpuchia víi chÝnh phñ n­íc ngoµi.Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, mçi bªn liªn doanh chÞu tr¸ch nhiÖm víi bªn kia, víi doanh nghiÖp liªn doanh trong ph¹m vi phÇn vèn gãp cña m×nh vµo vèn ph¸p ®Þnh. Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh Ýt nhÊt ph¶i b»ng 20% vèn ®Çu t­. §èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ, x· héi khã kh¨n, dù ¸n ®Çu t­ vµo miÒn nói vïng s©u vïng xa, trång rõng tû lÖ nµy thÊp h¬n 20% nh­ng ph¶i ®­îc c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ chÊp nhËn. 1.3.2 Doanh nghiÖp 100% cña vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI(FDI) Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, do nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i C¨mpuchia, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt C¨mpuchia. Vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Ýt nhÊt ph¶i b»ng 20% vån ®Çu t­. §èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng t¹i c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi khã kh¨n, dù ¸n ®Çu t­ vµo miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, trång rõng, tû lÖ nµy cã thÓ thÊp ®Õn 20% nh­ng ph¶i ®­îc c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ chÊp thuËn. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh.ViÖc t¨ng vèn ph¸p ®Þnh, vèn ®Çu t­ tù do doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh vµ ®­îc c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ chuÈn . II. Mét sè lý thuyÕt cña FDI A.1. Lý thuyÕt chu kú sèng Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch t¹i sao c¸c nhµ s¶n xuÊt l¹i chuyÓn h­íng ho¹t ®éng kinh doanh tõ xuÊt khÈu sang thùc hiÖn FDI. Lý thuyÕt cho r»ng ®Çu tiªn c¸c nhµ s¶n xuÊt t¹i chÝnh quèc ®¹t ®­îc lîi thÕ ®éc quyÒn xuÊt khÈu nhê viÖc cho gia ®êi nh÷ng s¶n phÈm míi, s¶n xuÊt vÉn tiÕp tôc tËp trung t¹i chÝnh quèc nµy c¶ chØ khi phÝ s¶n xuÊt ë n­íc ngoµi cã thÓ thÊp h¬n.Trong thêi kú nµy ®Ó x©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× c¸c n­íc thùc hiÖn viÖc kü n¨ng t¨ng tr­ëng c¸c nhµ s¶n xuÊt khuyÕn khÝch ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m tËn dông chi phÝ s¶n xuÊt thËp vµ quan träng h¬n lµ ng¨n chÆn kh¶ n¨ng ®Ó rêi thÞ tr­êng vµ nhµ s¶n xuÊt ®Þa ph­¬ng. A.2. Lý luËn vÒ quyÒn lîi thÞ tr­êng Lý luËn cho r»ng FDI tån t¹i do nh÷ng hµnh vi ®Æc biÖt cña ®éc quyÒn nhãm trªn ph¹m vi quèc tÕ nh­ ph¶n øng ®éc quyÒn nhãm, hiÖu qu¶ kinh tÕ bªn trong do quy m« s¶n xuÊt vµ sù liªn kÕt ®Çu t­ n­íc ngoµi theo chiÒu réng. TÊt c¶ nh÷ng hµnh vi nµy ®Òu nh»m h¹n chÕ c¹nh tranh më réng thÞ tr­êng vµ ng¨n kh«ng cho ®èi thñ kh¸c x©m nhËp vµo ngµnh. FDI theo chiÒu réng tån t¹i khi c¸c c«ng ty x©m nhËp vµo n­íc kh¸c vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm trung gian, sau ®ã c¸c s¶n phÈm nµy ®­îc xuÊt ng­îc trë l¹i vµ ®­îc s¶n xuÊt víi t­ c¸ch lµ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt cña chñ nhµ hay tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh cho nh÷ng ng­êi tiªu thô cuèi cïng. Theo thuyÕt nµy c¸c c«ng ty thùc hiÖn FDI v× mét sè lý do: Thø nhÊt do nguån cung cÊp nguyªn liÖu ngµy cµng khan hiÕm c¸c C«ng ty ®Þa ph­¬ng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tham do kh¸i th¸c. Do vËy c¸c MNC tranh thñ lîi thÕ c¹nh tranh trªn cë së khai th¸c nguyÒn liÖu t¹i ®Þa ph­¬ng. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao FDI theo chiÒu réng ®­îc thùc hiÖn ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn .Thø hai th«ng qua c¸c liªn kÕt FDI däc c¸c C«ng ty ®éc quyÒn nhãm lËp nªn c¸c hµng rµo kh«ng cho c¸c c«ng ty kh¸c tiÕp cËn tíi nh÷ng nguån nguyÒn liÖu cña chung.Thø ba FDI theo chiÒu réng cßn t¹o ra lîi thÕ vÒ chi phÝ th«ng qua viÖc c¶i tiÕn kü thuËt b»ng c¸ch phèi hîp s¶n xuÊt vµ chuyÒn giao c¸c s¶n phÈm gi÷a c¸c c«ng ®o¸n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. A.3. Lý thuyÕt vÒ tÝnh kh«ng hoµn h¶o cña thÞ tr­êng Lý thuyÕt nµy cho r»ng khi xuÊt hiÖn trªn thÞ tr­êng cho ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ di c¸c c«ng ty thùc hiÖn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh»m khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh doanh vµ v­ît qua yªu tè kh«ng hµon h¶o ®ã. Cã hai yÕu tè kh«ng hoµn h¶o cña thÞ tr­êng lµ rµo c¶n th­¬ng m¹i vµ kiÕn thøc ®Æc biÖt - C¸c rµo c¶n th­êng m¹i thuÕ vµ h¹n ng¹ch… - KiÕn thùc ®Æc biÖt lµ chuyÒn m«n kü thuËt cña c¸c kü s­ hay kh¶ n¨ng tiÕp thÞ ®Æc biÖt cña c¸c nhµ qu¶n lý khi c¸c kiÕn thùc nµy chØ lµ chuyªn m«n kü thuËt th× c¸c c«ng ty cã thÓ b¸n cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµi víi mét gi¸ nhÊt ®Þnh ®Ó hä cã thÕ s¶n xuÊt s¶n phÈm t­¬ng tù. Nh÷ng c¬ héi thÞ tr­êng t¹i n­íc ngoµi lµ thùc hiÖn FDI. MÆt kh¸c nÕu c¸c c«ng ty b¸n c¸c kiÕn thøc ®Æc biÖt cho n­íc ngoµi th× hä l¹i sî t¹o ra ®èi thñ c¹nh tranh trong t­¬ng lai. B. C¸c lý luËn kh¸c vÒ FDI B.1.Lý luËn vÒ chu kú s¶n phÈm Lý luËn nµy ®Ò cËp tíi chu kú ph¸t triÓn cña chu kú tuæi thä cña s¶n phÈm quyÕt ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­ ra ngoµi ®Ó chiÕm lÜnh vùc thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi. Lý thuyÕt nµy ®­îc RAYMOND VENON x©y dùng n¨m 1966, nh»m m¹nh vÒ vßng ®êi cña mét s¶n phÈm bao gåm 3 thêi kú: Thêi kú s¶n phÈm míi, thêi kú s¶n phÈm hoµn thiÖn, thêi kú s¶n phÈm tiªu chuÈn hay chÝnh muèi. Lý thuyÕt nµy chØ ra r»ng chØ ®­îc thùc hiÖn khi s¶n phÈm b­íc sang thêi kû chuÈn ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh khi c¹nh tr¹nh. Lý luËn trªn nµy v¹ch ra sù kh¸c nhau vÒ tÇm quan träng cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn s¶n phÈm, lµ c¸i lµm nµy n¶y sinh quy luËt chiÕn dÞch lîi thÕ. B.2.QuyÕt cÊu thµnh h÷u c¬ cña ®Çu t­ C¹nh tranh thÞ tr­êng ®ang ®­îc më réng, tiÒn ®Ò sèng cña xÝ nghiÖp lµ ph¶i tiÕp tôc t¨ng tr­êng. §Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m b¶o vÖ vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng ngµy cµng më réng. XÐt d­íi gãc ®é cña quy luËt ®Çu t­, muèn duy tr× n¨ng lùc thu lêi cña ®Çu t­ th× ph¶i tiÕn hµnh ®Çu t­ míi nÕu kh«ng th× thï lao cña ®Çu t­ sÏ gi¶m, c¸c nhµ ®Çu t­ sÏ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi víi môc ®Ých ng¾n ngõa ®èi thñ c¹nh tranh chiÕm lÜnh thÞ tr­êng. B.3. Lý luËn vÒ ph©n t¸n rñi ro H.M.Markawitey cho r»ng sù lùa chän ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ lµ ®Çu t­ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, tøc lµ phÇn t¸n ho¸, møc bï trõ thï lao gi÷a c¸c h¹ng môc ®Çu t­ thÊp hoÆc Êm sÏ cã thÓ khiÕn cho thï lao dù kiÕn lín gi¸ trÞ cña biÕn ®é vÒ thï lao. §a d¹ng ho¸ lµm cho s¶n phÈm cã sù kh¸c biÖt, sù kh¸c biÖt theo chiÒu ngang, sù kh¸c biÖt theo chiÒu réng cã thÕ ph©n t¸n rñi ro. C.Lý thuyÕt chiÕt trung C¸c c«ng ty sÏ thùc hiÖn FDI khi héi tô ®ñ ba lîi thÕ: ®Þa ®iÓm, së h÷u, néi ®Þa ho¸. VÒ ®Þa ®iÓm lµ c¸c ­u thÕ cã ®­îc do tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh t¹i mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh nh÷ng ­u thÓ vÒ ®Þa ®iÓm cã thÓ lµ c¸c nguån tµi nguyÒn thiªn nhiªn, nguån lao ®éng l·nh nghÒ vµ rÎ…. Së h÷u lµ ­u thÕ cho mét c«ng ty cã c¬ héi tham gia së h÷u mét sè tµi s¶n nhÊt ®Þnh nh­ nh·n hiÖu s¶n phÈm, kiÕn thøc kü thuËt hay c¬ héi qu¶n lý. néi ®Þa ho¸ lµ ­u thÓ ®¹t ®­îc cho viÖc néi ho¸ ho¹t ®éng s¶n xuÊt thay v× chuyÒn nã ®Õn mét thÞ tr­êng kÐm hiÖu qu¶ h¬n. ThuyÕt nµy kh¼ng ®Þnh r»ng khi héi tô ®Çy ®ñ c¸c lîi thÕ trªn, c¸c c«ng ty sÏ thùc hiÖn FDI. III. vai trß ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI Ho¹t ®éng FDI cã tÝnh hai mÆt víi n­íc ®Çu t­ còng nh­ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ ®Òu cã t¸c ®éng tiªu cùc vµ t¸c ®éng tÝch cùc. Tr­íc hÕt ®èi víi n­íc ®i ®Çu t­ (n­íc chñ nhµ) FDI cã vai trß chñ yÕu sau: * T¸c ®éng tÝch cùc Do ®Çu t­ lµ ng­êi n­íc ngoµi lµ ng­êi trùc tiÕp ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý vèn nªn hä cã tr¸ch nhiÖm cao, th­êng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã lîi cho hä. V× thÕ hä cã ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña vèn FDI. §Çu t­ n­íc ngoµi më réng ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm nguyªn liÖu, c¶ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ trong khu vùc mµ hä ®Çu t­ còng nh­ trªn thÕ giíi.Do khai th¸c ®­îc nguån tµi nguyÒn thiªn nhiªn vµ lao ®éng rÎ, thÞ tr­êng tiªu thô réng lín nªn cã thÓ më réng quy m«, khai th¸c ®­îc lîi thÓ kinh tÕ cña quy m« tõ ®ã cã thÓ n©ng cao n¨ng suÊt, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm.Tr¸nh ®­îc c¸c hµng rµo b¶o hé m©u dÞch vµ phÝ mËu dÞch cña n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ víi th«ng qua FDI chñ ®Çu t­ hay doanh nghiÖp n­íc ngoµi x©y dùng ®­îc c¸c doanh nghiÖp cña m×nh n»m trong long n­íc th× hµnh chÝnh s¸ch b¶o hé. * T¸c ®éng tiªu cùc Khi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi th× trong n­íc sÏ mÊt ®i kho¶n vèn ®Çu t­, khã kh¨n h¬n trong viÖc t×m nguån vèn ph¸t triÓn còng nh­ gi¶i quyÕt viÖc lµm.Do ®ã trong n­íc cã thÓ dÉn tíi nguy c¬ suy tho¸i, v× thÕ mµ n­íc chñ nhµ kh«ng ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch khuyªn khÝch cho viÖc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi. §Çu t­ ra n­íc ngoµi th× doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu rñi ro h¬n trong m«i tr­êng míi vÒ chÝnh trÞ, sù xung ®ét cña quèc gia hay ®¬n thuÇn chØ lµ sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña quèc gia hay ®¬n thuÇn chØ lµ sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt cña quèc gia tiÕp nhËn… tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ r¬i vµo t×nh tr¹ng mÊt tµi s¶n cë së h¹ tÇng. Do vËy mµ hä th­êng ph¶i ®Çu t­ vµo c¸c n­íc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ còng nh­ trong chÝnh s¸ch vµ m«i tr­êng kinh tÕ. §èi víi n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ th× ho¹t ®éng FDI cã t¸c ®éng: * T¸c ®éng tÝch cùc Nhê nguån vèn FDI ®Çu t­ mµ cã thÓ cã ®iÒu khiÕn tèt ®Ó khai th¸c tèt nhÊt c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyÒn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý. Bëi c¸c n­íc tiÕp nhËn thÞ tr­êng lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tµi nguyÒn song kh«ng biÖt c¸ch khai th¸c. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c ®­îc nguån vèn tõ bªn ngoµi do kh«ng quy ®Þnh møc vèn gãp tèi ®a mµ chØ quyÕt ®Þnh møc vèn gãp tèi thiÓu cho nhµ ®Çu t­. - Th«ng qua viÖc hîp t¸c víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi hay c¹nh tranh víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµ tiÕp thu ®­îc kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hay tiÕp thu ®­îc kinh nghiÖm qu¶n lý kinh doanh cña hä. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¹o viÖc lµm, t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ®èi t­îng bá vèn còng nh­ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, qua ®ã n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. - KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp trong n­íc t¨ng n¨ng lùc kinh doanh, c¶i tiÕn c«ng nghÖ míi n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l­îng gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm do ph¶i c¹nh tranh víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi, mét mÆt kh¸c th«ng qua hîp t¸c víi n­íc ngoµi cã thÓ më réng thÞ tr­êng th«ng qua tiÕp cËn víi b¹n hµng cña ®èi t¸c ®Çu t­. * T¸c ®éng tiªu cùc - NÕu kh«ng cã quy ho¹ch cô thÓ vµ khoa häc, cã thÓ ®Çu t­ trµn lan kÐm hiÖu qua, tµi nguyªn thiªn nhiªn cã thÓ bÞ kh¸i th¸c bõa b·i vÒ sÏ g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng nghiªm träng - M«i tr­êng chÝnh trÞ trong n­íc cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng, c¸c chÝnh s¸ch trong n­íc cã thÓ bÞ thay ®æi do khi ®Çu t­ vµo th× c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng cã c¸c biÖn ph¸p vËn ®éng quan chøc ®Þa ph­¬ng theo h­íng cã lîi cho m×nh. - HiÖu qu¶ cña ®Çu t­ phô thuéc vµo n­íc tiÕp nhËn cã thÓ tiÕp nhËn tõ c¸c n­íc ®i ®Çu t­ nh÷ng c«ng nghÖ thiÕt