Đề tài Phân tích hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam Gạo
Việt Nam là một nước nông nghiệp có nhiều lợi thế và tiềm năng về đất đai, lao động và điều kiện sinh thái. cho phép phát triển sản xuất nhiều loại nông sản hàng hoá xuất khẩu có giá trị kinh tế lớn. Sau hơn 10 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, kinh tế nông nghiệp và nông thôn đã có những bước phát triển đáng kể. Sản xuất nông nghiệp tăng trưởng cao và khá ổn định (bình quân tăng 4-4,5%/năm). Trên cơ sở phát huy các lợi thế so sánh của các vùng sinh thái và các địa phương cũng như trong cả nước, đã hình thành được nhiều vùng chuyên canh sản xuất hàng hoá nông sản cho xuất khẩu trên quy mô lớn như: Lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng sông Hồng; cà phê vùng Tây Nguyên; cao su vùng Đông Nam Bộ. Nâng cao được khối lượng hàng hoá và kim ngạch nông sản xuất khẩu (bình quân tăng 20%/năm), góp phần đáng kể trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn, theo hướng công nghiệp hoá và hiện đại hoá, tạo ra bước chuyển biến mạnh mẽ từ nền kinh tế thuần nông, tự cung tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá, nâng cao được vị thế của nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. ãTuy vậy, sản xuất nông nghiệp hiện nay vẫn còn nhiều bất cập cần phải được tập trung nghiên cứu và giải quyết. Hiện nay, trước xu thế hội nhập, nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước những khó khăn phải cạnh tranh với những nước có lợi thế về sản xuất và xuất khẩu nông sản, mà chúng ta chưa có mấy lợi thế, biểu hiện trên nhiều mặt còn yếu kém: chất lượng, khối lượng của hàng nông sản, chưa tạo lập được thị trường tiêu thụ ổn định và thiếu bạn hàng lớn, giá cả thường xuyên biến động gây không ít khó khăn cho cả người sản xuất lẫn người tiêu dùng, năng xuất lao động xã hội và năng xuất lao động trong nông nghiệp còn thấp. Năng lực thu hút lao động của các ngành kinh tế quốc dân chậm, lao động trong nông nghiệp, nông thôn dư thừa nhiều, sức ép về công ăn việc làm đang là những vấn đề nhức nhối của toàn xã hội . Với 80% dân số và trên 70% lao động xã hội đang hoạt động và sinh sống dựa vào sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp. Do vậy, việc phát huy các lợi thế và tiềm năng trong sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu, không chỉ là yêu cầu đối với sự nghiệp phát triển của nền kinh tế nông nghiệp mà còn là vấn đề có tính chiến lược nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội. Chính vì vậy, mục tiêu nghiên cứu của bài viết là những nguyên nhân dẫn đến kết quả của hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu từ năm 1990 đến nay và đề xuất kiến nghị nhằm thúc đẩy xuất khẩu, nâng cao sức cạnh tranh của những mặt hàng nông sản đó. Tên của đề tài là: ”Phân tích hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam Gạo, Do điều kiện và khả năng còn hạn chế nên bài viết chỉ tập trung nghiên cứu đối với một mặt hàng nông sản điển hình gạo như là nghiên cứu điểm. Cơ cấu bài viết gồm 3 chơng: Chơng 1: Lý luận chung về hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá. Chơng 2: Thực trạng hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam (Gạo, Cà phê, Cao su) từ năm 1990 đến nay. Chơng 3: Phương hướng và một số kiến nghị nhằm thúc đẩy xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Phân tích hoạt động xuất khẩu một số mặt hàng nông sản chủ yếu ở Việt Nam Gạo, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Më ®Çu
ViÖt Nam lµ mét níc n«ng nghiÖp cã nhiÒu lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i... cho phÐp ph¸t triÓn s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín. Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng trëng cao vµ kh¸ æn ®Þnh (b×nh qu©n t¨ng 4-4,5%/n¨m). Trªn c¬ së ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña c¸c vïng sinh th¸i vµ c¸c ®Þa ph¬ng còng nh trong c¶ níc, ®· h×nh thµnh ®îc nhiÒu vïng chuyªn canh s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng s¶n cho xuÊt khÈu trªn quy m« lín nh: Lóa g¹o vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®ång b»ng s«ng Hång; cµ phª vïng T©y Nguyªn; cao su vïng §«ng Nam Bé... N©ng cao ®îc khèi lîng hµng ho¸ vµ kim ng¹ch n«ng s¶n xuÊt khÈu (b×nh qu©n t¨ng 20%/n¨m), gãp phÇn ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, theo híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, t¹o ra bíc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ tõ nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng, tù cung tù cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸, n©ng cao ®îc vÞ thÕ cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Tuy vËy, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp cÇn ph¶i ®îc tËp trung nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt. HiÖn nay, tríc xu thÕ héi nhËp, n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®ang ®øng tríc nh÷ng khã kh¨n ph¶i c¹nh tranh víi nh÷ng níc cã lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n, mµ chóng ta cha cã mÊy lîi thÕ, biÓu hiÖn trªn nhiÒu mÆt cßn yÕu kÐm: chÊt lîng, khèi lîng cña hµng n«ng s¶n, cha t¹o lËp ®îc thÞ trêng tiªu thô æn ®Þnh vµ thiÕu b¹n hµng lín, gi¸ c¶ thêng xuyªn biÕn ®éng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¶ ngêi s¶n xuÊt lÉn ngêi tiªu dïng, n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi vµ n¨ng xuÊt lao ®éng trong n«ng nghiÖp cßn thÊp. N¨ng lùc thu hót lao ®éng cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n chËm, lao ®éng trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n d thõa nhiÒu, søc Ðp vÒ c«ng ¨n viÖc lµm ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò nhøc nhèi cña toµn x· héi .
Víi 80% d©n sè vµ trªn 70% lao ®éng x· héi ®ang ho¹t ®éng vµ sinh sèng dùa vµo s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng nghiÖp. Do vËy, viÖc ph¸t huy c¸c lîi thÕ vµ tiÒm n¨ng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, kh«ng chØ lµ yªu cÇu ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp mµ cßn lµ vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn lîc nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi.
ChÝnh v× vËy, môc tiªu nghiªn cøu cña bµi viÕt lµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu tõ n¨m 1990 ®Õn nay vµ ®Ò xuÊt kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n ®ã. Tªn cña ®Ò tµi lµ: ”Ph©n tÝch ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu ë ViÖt Nam G¹o,
Do ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt chØ tËp trung nghiªn cøu ®èi víi mét mÆt hµng n«ng s¶n ®iÓn h×nh g¹o nh lµ nghiªn cøu ®iÓm.
C¬ cÊu bµi viÕt gåm 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu ë ViÖt Nam (G¹o, Cµ phª, Cao su) tõ n¨m 1990 ®Õn nay.
Ch¬ng 3: Ph¬ng híng vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng n«ng s¶n chñ yÕu ë ViÖt Nam.
Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng
xuÊt khÈu
1.1. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Trong xu thÕ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸, c¸c quèc gia ®· vµ ®ang tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ mµ trong ®ã xuÊt khÈu lµ mét n«Þ dung cùc kú quan träng vµ cèt lâi.
1.1.1. Kh¸i niÖm.
XuÊt khÈu lµ nh÷ng s¶n vËt ®îc s¶n xuÊt ra trong mét níc nµy vµ ®em b¸n sang mét níc kh¸c.
1.1.1- Sù tÊt yÕu cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Tõ thÕ kû 18, c¸c nhµ kinh tÕ häc ngêi Anh lµ Adam Smith vµ David Ricardo ®· ®a ra lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ so s¸nh, ®Õn nay vÉn ®îc coi lµ lý thuyÕt nÒn t¶ng cña th¬ng m¹i quèc tÕ, cßn lîi thÕ c¹nh tranh ®îc xem nh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cña tõng quèc gia ®Ó ph¸t huy c¸c yÕu tè vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ so s¸nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ trao ®æi th¬ng m¹i.
1.1.2.1- Lîi thÕ tuyÖt ®èi.
Theo Adam Smith th× ë mçi mét quèc gia ®Òu cã nh÷ng nguån lùc vµ tµi nguyªn s½n cã nh: ®éi ngò lao ®éng, nguån vèn, ®Êt ®ai, c«ng nghÖ vµ truyÒn thèng kinh doanh... Nh vËy c¸c quèc gia sÏ tiÕn hµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ nh÷ng mÆt hµng mµ hä cã lîi thÕ tuyÖt ®èi vÒ c¸c nguån lùc, sau ®ã tiÕn hµnh trao ®æi th× hai bªn cïng cã lîi. Do vËy, trong qu¸ tr×nh trao ®æi th¬ng m¹i, nguån lùc sÏ ®îc lùa chän sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n vµ tæng s¶n phÈm cña thÕ giíi sÏ gia t¨ng. GiÇu cã cña quèc gia ph¶i ®îc ®o b»ng sù giÇu cã cña tÊt c¶ c¸c c«ng d©n cña quèc gia ®ã. VËy lµm thÕ nµo ®Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c c«ng d©n. Th¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh©n tè quan träng ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã. C¬ së n¶y sinh th¬ng m¹i quèc tÕ lµ sù kh¸c biÖt cña c¸c níc vÒ n¨ng xuÊt lao ®éng tuyÖt ®èi. §ã chÝnh lµ lîi thÕ tuyÖt ®èi.
1.1.2.2-Lîi thÕ t¬ng ®èi (lîi thÕ so s¸nh).
XÐt cho cïng lîi thÕ so s¸nh lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng kh¸c biÖt quèc tÕ vÒ n¨ng suÊt lao ®éng t¬ng ®èi, mµ theo nhµ kinh tÕ häc David Ricardo trong qu¸ tr×nh tham gia th¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c quèc gia sÏ xuÊt khÈu lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ hä s¶n xuÊt t¬ng ®èi cã hiÖu qu¶ vµ sÏ nhËp khÈu lo¹i hµng ho¸ dÞch vô nµo mµ hä s¶n xuÊt t¬ng ®èi kÐm hiÖu qu¶. Lao ®éng lµ yÕu tè s¶n xuÊt duy nhÊt, vµ c¸c níc kh¸c nhau chØ vÒ n¨ng xuÊt lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nhau. ChÝnh sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c níc ®a ®Õn th¬ng m¹i vµ nh÷ng c¸i lîi tõ th¬ng m¹i. Cã thÓ cã hai c¸ch ®Ó nªu ®îc r»ng th¬ng m¹i cã lîi cho c¸c níc. C¸ch thø nhÊt, chóng ta cã thÓ nghÜ vÒ th¬ng m¹i nh lµ mét ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸n tiÕp. Thay v× tù s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ cho m×nh, mét níc cã thÓ s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸ kh¸c vµ ®em trao ®æi lÊy hµng ho¸ m×nh muèn. §iÒu nµy cho thÊy r»ng khi nµo ®ã mét hµng ho¸ ®îc nhËp khÈu th× viÖc “s¶n xuÊt” gi¸n tiÕp nµy ch¾c ch¾n ®ßi hái lao ®éng Ýt h¬n s¶n xuÊt trùc tiÕp. C¸ch thø hai, chóng ta cã thÓ chøng minh r»nh th¬ng m¹i më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét níc, tøc lµ c¸c níc cã lîi tõ th¬ng m¹i.
Sù h¹n chÕ ë m« h×nh D.Ricardo lµ «ng ®· dùa trªn hµng lo¹t c¸c gi¶ thuyÕt ®¬n gi¶n ho¸ cña lý thuyÕt vÒ gi¸ trÞ lao ®éng ®Ó chøng minh cho quy luËt nµy. Mµ trªn thùc tÕ lao ®éng kh«ng ph¶i lµ ®ång nhÊt, nh÷ng ngµnh kh¸c nhau sÏ cã c¬ cÊu lao ®éng kh¸c nhau. H¬n n÷a, hµng ho¸ lµm ra kh«ng chØ do lao ®éng mµ cßn nhiÒu yÕu tè kh¸c nh ®Êt, vèn, khoa häc c«ng nghÖ... chÝnh lµ sù kh¸c biÖt vÒ nguån lùc gi÷a c¸c níc. ®ång thêi m« h×nh Ricardo còng bá qua vai trß lîi thÕ nhê quy m« . ChÝnh v× vËy lý thuyÕt nµy ®· ®îc nhiÒu nhµ kinh tÕ häc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn trªn nhiÒu m« h×nh vÒ c¸c yÕu tè chuyªn biÖt nh quan ®iÓm cña G.Haberler vµ Heckscher Ohlin... vÒ lîi thÕ so s¸nh.
Tuy cßn nh÷ng h¹n chÕ vÒ lý luËn tríc thùc tiÔn ph¸t triÓn phøc t¹p cña ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy nay, song lý thuyÕt vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi vÉn ®ang ®îc c¸c nhµ kinh tÕ häc cña c¸c níc quan t©m nghiªn cøu, vÉn cã ý nghÜa trong ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c quèc gia ®ang më réng c¸c mèi quan hÖ bu«n b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸ dÞch vô víi nhau, nh»m ph¸t huy lîi thÕ vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt “Vèn, khoa häc c«ng nghÖ, lao ®éng...” trong s¶n xuÊt xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ dÞch vô cã lîi nhÊt, ®Ó thu ®îc lîi Ých th¬ng m¹i cao nhÊt, gãp phÇn ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng nÒn kinh tÕ.
1.1.2.3 Lîi thÕ c¹nh tranh.
Ngµy nay chóng ta ®ang dïng nh÷ng thuËt ng÷ nh: TÝnh c¹nh tranh; søc c¹nh tranh; kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh, mét s¶n phÈm nµo ®ã, nhng ®Òu chung mét ý nghÜa, ®Ó chØ nh÷ng ®Æc tÝnh vÒ chÊt lîng, gÝa c¶, mÉu m·, kiÓu d¸ng, quy m« ngµnh hµng... mang tÝnh c¹nh tranh. Do vËy, lîi thÕ c¹nh tranh, tríc hÕt lµ sù biÓu hiÖn “tÝnh tréi” cña mÆt hµng ®ã vÒ chÊt lîng vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña nã trªn thÞ trêng, t¹o nªn sù hÊp dÉn vµ thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng trong qóa tr×nh sö dông. NÐt ®Æc trng cña lîi thÕ c¹nh tranh ®îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt nh: ChÊt lîng s¶n phÈm, gi¸ c¶ s¶n phÈm, khèi lîng vµ thêi gian giao hµng, tÝnh chÊt vµ sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô níc nµy so víi hµng ho¸, dÞch vô cña níc kh¸c trong viÖc tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng... ngoµi ra cßn bao gåm hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« (thuÕ, tû gi¸, b¶o hé...), c¬ chÕ vËn hµnh vµ m«i trêng th¬ng m¹i.
Lîi thÕ c¹nh tranh, cßn lµ sù thÓ hiÖn tÝnh kinh tÕ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo còng nh ®Çu ra cña s¶n phÈm, nã bao gåm vÒ chi phÝ c¬ héi vµ n¨ng suÊt lao ®éng cao, chÊt lîng s¶n phÈm tèt ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ vµ thÞ hiÕu tiªu dïng trªn c¸c thÞ trêng cô thÓ, nguån cung cÊp ph¶i æn ®Þnh, m«i trêng th¬ng m¹i th«ng tho¸ng thuËn lîi. Do vËy, lîi thÕ c¹nh tranh lµ nh÷ng néi dung mang tÝnh gi¶i ph¸p vÒ chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cu¶ mét ®Êt níc, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, trao ®æi vµ th¬ng m¹i. ChiÕn lîc c¹nh tranh suy cho ®Õn cïng lµ nh»m “chinh phôc c¶ thÕ giíi kh¸ch hµng b»ng uy tÝn, gi¸ c¶ vµ chÊt lîng” lµ bÝ quyÕt cña thµnh c«ng.
Hay nãi c¸ch kh¸c, lîi thÕ c¹nh tranh lµ sù biÓu hiÖn vÒ nh÷ng u thÕ nh chÊt lîng, gi¸ c¶, m«i trêng kinh doanh th¬ng m¹i, c¸c ®iÒu kiÖn vµ chÝnh s¸ch hç trî cña chÝnh phñ... so víi nh÷ng níc kh¸c trªn thÞ trêng thÕ giíi. Nh vËy, nã chøa ®ùng vµ bao gåm c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn lîc vµ s¸ch lîc cña doanh nghiÖp, ngµnh vµ cña c¶ quèc gia, ®Ó ph¸t huy c¸c yÕu tè vµ lîi thÕ t¬ng ®èi, tuyÖt ®èi trong qóa tr×nh s¶n xuÊt, trao ®æi th¬ng m¹i.
Do vËy, ph¸t huy lîi thÕ c¹nh tranh ®ång nghÜa víi chiÕn lîc kinh doanh n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, gi¶m gi¸ t¬ng ®èi cña s¶n phÈm vµ vai trß cña Nhµ níc trong viÖc c¶i thiÖn m«i trêng kinh tÕ vÜ m« lµ hÕt søc quan träng, ®Ó ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¸c nhµ kinh doanh.
1.1.2- C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu.
Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh xuÊt khÈu nhng nh÷ng h×nh thøc chñ yÕu thêng ®îc c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng lùa chän bao gåm:
1.1.3.1 - XuÊt khÈu trùc tiÕp.
§©y lµ h×nh thøc mµ hµng b¸n trùc tiÕp mua hay trùc tiÕp cña níc ngoµi kh«ng qua trung gian. PhÇn lín hµng ë thÞ trêng thÕ giíi ®îc thùc hiÖn qua ph¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp (trªn 2/8 kim ng¹ch bu«n b¸n).
H×nh thøc nµy cã u ®iÓm lµ lîi nhuËn mµ ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt khÈu thêng cao h¬n c¸c h×nh thøc kh¸c do gi¶m bít ®îc c¸c kh©u trung gian. Víi vai trß lµ ngêi b¸n trùc tiÕp, ®¬n vÞ ngo¹i th¬ng cã thÓ n©ng cao uy tÝn cña m×nh th«ng qua quy c¸ch phÈm chÊt cña hµng ho¸. MÆt kh¸c, c¸c ®¬n vÞ nµy còng cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn thÞ trêng, n¾m b¾t ®îc th«ng tin mét c¸ch nh¹y bÐn h¬n, ®Ó ®a ra nh÷ng øng xö linh ho¹t, thÝch øng víi thÞ trêng. Tuy vËy, lo¹i h×nh nµy ®ßi hái ph¶i øng tríc mét sè vèn kh¸ lín dÓ s¶n xuÊt hoÆc thu mua hµng vµ cã thÓ gÆp nhiÒu rñi ro nh hµng kh«ng xuÊt ®îc, thanh to¸n chËm, l¹m ph¸t hay sù thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i.
1.1.3.2 - XuÊt khÈu gi¸n tiÕp.
§©y lµ lo¹i qua trung gian th¬ng m¹i.
¦u ®iÓm cña h×nh thøc nµy lµ trung gian gióp ngêi xuÊt khÈu tiÕt kiÖm ®îc thêi gian, chi phÝ, gi¶m bít nhiÒu viÖc liªn quan ®Õn tiªu thô hµng. Ngoµi ra, trung gian cã thÓ gióp ngêi xuÊt khÈu tÝn dông trong ng¾n h¹n vµ trung h¹n bëi v× trung gian cã mèi quan hÖ víi c«ng ty vËn t¶i, ng©n hµng... Tuy nhiªn, sö dông h×nh thøc nµy còng cã nhîc ®iÓm lµ lîi nhuËn bÞ chia xÎ do tæn phÝ, doanh nghiÖp xuÊt khÈ mÊt mèi quan hÖ trùc tiÕp víi thÞ trêng, lîng th«ng tin thu ®îc nhiÒu khi kh«ng chÝnh x¸c.
1.1.3.3- ChuyÓn khÈu, t¹m nhËp t¸i xuÊt.
§©y lµ h×nh thøc hµng mua cña níc nµy b¸n cho níc kh¸c, kh«ng lµm thñ tôc xuÊt nhËp khÈu vµ thêng hµng ®i th¼ng tõ níc xuÊt khÈu sang níc nhËp khÈu. Ngêi kinh doanh chuyÓn khÈu tr¶ tiÒn cho ngêi xuÊt khÈu vµ thu tiÒn cña ngêi nhËp khÈu hµng ®ã. Thêng kho¶n thu lín h¬n tiÒn tr¶ cho ngêi xuÊt khÈu, do dã ngêi kinh doanh thu ®îc sè chªnh lÖch (l·i). C¸c mÆt hµng nµy (t¹m nhËp t¸i xuÊt, t¹m xuÊt t¸i nhËp, chuyÓn khÈu) ®îc miÔn thuÕ xuÊt nhËp khÈu.
XÐt vÒ ®êng ®i cña hµng ho¸ t¸i xuÊt vµ chuyÓn khÈu gièng nhau. Chç kh¸c nhau lµ kinh doanh chuyÓn khÈu chñ yÕu lµ kinh doanh dÞch vô vËn t¶i: chç hµng níc ngoµi tõ cöa khÈu (c¶ng, ga) nµy ®Õn cöa khÈu biªn giíi kh¸c. T¸i xuÊt lµ lo¹i h×nh hîp ®ång kinh doanh hµng ho¸: nhËp khÈu ®Ó xuÊt khÈu hµng ®ã, kh«ng qua chÕ biÕn, thu l·i tøc thêi. Ngêi kinh doanh bá vèn ra mua hµng, b¸n l¹i hµng ®ã ®Ó thu lêi nhiÒu h¬n. ViÖc giao dÞch thùc hiÖn ë ba níc: níc xuÊt khÈu, níc t¸i xuÊt, níc nhËp khÈu. Giao dÞch t¸i xuÊt lµ giao dÞch ba bªn, ë ba níc.
MÆc dï xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp cã nh÷ng u ®iÓm kh«ng thÓ phñ nhËn ®îc nhng hiÖn nay do chÝnh s¸ch th¬ng m¹i cña tõng níc nªn h×nh thøc chuyÓn khÈu vµ t¹m nhËp t¸i xuÊt vÉn tån t¹i kh¸ phæ biÕn.
1.1.3.4- Mua b¸n ®èi lu.
§©y lµ ho¹t ®éng giao dÞch trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu kÕt hîp chÆt chÏ víi ho¹t ®éng nhËp khÈu, cã sù c©n xøng gi÷a mua vµ b¸n, ngêi b¸n ®ång thêi lµ ngêi mua, lîng hµng trao ®æi cã gi¸ trÞ t¬ng ®¬ng. h×nh thøc nµy ®îc sö dông réng r·i ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. V× thiÕu ngo¹i tÖ tù do, c¸c níc nµy dïng ®æi hµng ®Ó c©n ®èi nhu cÇu trong níc.
§©y lµ ®Æc trng cho quan hÖ trùc tiÕp ®æi hµng cña nhiÒu ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu cña ta hiÖn nay. V× vËy, h×nh thøc nµy cßn gäi lµ ®æi hµng hay xuÊt nhËp khÈu liªn kÕt.
Trong h×nh thøc nµy yªu cÇu:
* C©n b»ng vÒ tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu
* C©n b»ng vÒ chñng lo¹i hµng quý hiÕm
* C©n ®èi vÒ gi¸ c¶
Hai lo¹i nghiÖp vô phæ biÕn nhÊt trong mua b¸n ®èi lu lµ ®æi hµng vµ trao ®æi bï trõ.
§æi hµng hoÆc hµng ®æi hµng: lµ trao ®æi mét hoÆc nhiÒu hµng nµy lÊy mét hoÆc nhiÒu hµng kh¸c, tæng trÞ gi¸ t¬ng ®¬ng, khi thiÕu hôt kh«ng qua thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ mµ tr¶ b»ng hµng kh¸c.
Trao ®æi bï trõ: lµ mét mÆt hµng nµy (hoÆc nhiÒu mÆt hµng) trao ®æi víi mét mÆt hµng kh¸c (hoÆc nhiÒu mÆt hµng kh¸c), kh«ng thanh to¸n b»ng tiÒn mµ tr¶ b»ng hµng theo yªu cÇu cña c¸c bªn. Chç chªnh lÖch cã thÓ tho¶ thuËn tr¶ b»ng tiÒn hoÆc bæ sung b»ng hµng theo yªu cÇu cña bªn kia.
Tríc ®©y, níc ta rÊt hay sö dông h×nh thøc trao ®æi nµy do kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, s¶n phÈm l¹i kh«ng ®a d¹ng, chÊt lîng kÐm. Sù trao ®æi diÔn ra phæ biÕn víi c¸c níc §«ng ¢u mµ h×nh thøc nµy còng Ýt ®îc sö dông.
1.1.3.5- Gia c«ng quèc tÕ.
§©y lµ h×nh thøc kinh doanh trong ®ã mét bªn, gäi lµ bªn nhËn gia c«ng nhËp khÈu nguyªn liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cña mét bªn kh¸c (gäi lµ bªn ®Æt gia c«ng) ®Ó chÕ biÕn ra thµnh phÈm, giao l¹i cho bªn ®Æt gia c«ng vµ nhËn phÝ gia c«ng.
Gia c«ng quèc tÕ còng lµ h×nh thøc xuÊt khÈu kh¸ phæ biÕn, ®îc nhiÒu níc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã nguån nh©n lùc dåi dµo ¸p dông. Th«ng qua h×nh thøc nµy, hä võa t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng cã c«ng ¨n viÖc lµm , l¹i võa tiÕp nhËn ®îc c«ng nghÖ míi. MÆt kh¸c, c¸c níc nµy l¹i kh«ng ph¶i bá ra nhiÒu vèn vµ còng kh«ng lo vÒ thÞ trêng tiªu thô.
C¸c níc ®Æt gia c«ng còng cã lîi v× hä cã thÓ tËn dông ®îc nguån nguyªn liÖu phô vµ nh©n c«ng dåi dµo víi gi¸ rÎ cña c¸c níc nhËn gia c«ng. Song h×nh thøc nµy còng cã h¹n chÕ lµ c¸c níc nhËn gia c«ng bÞ phô thuéc vµo níc ®Æt gia c«ng vÒ sè lîng, chñng lo¹i hµng ho¸ gia c«ng ®ång thêi còng dÔ bÞ o Ðp vÒ phÝ gia c«ng.
ë níc ta gia c«ng xuÊt khÈu phæ biÕn lµ hµng may mÆc, l¾p r¸p ®iÖn tö. §ã lµ mét h×nh thøc mËu dÞch lao ®éng, xuÊt khÈu lao ®éng qua hµng ho¸.
1.1.3.6 XuÊt khÈu uû th¸c.
Trong h×nh thøc nµy, ®¬n vÞ ngo¹i th¬ng ®ãng vai trß quan träng, lµm trung gian xuÊt khÈu lµm thay cho ®¬n vÞ s¶n xuÊt (bªn cã hµng) nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó xuÊt hµng vµ hëng phÇn tr¨m theo gi¸ trÞ hµng xuÊt ®· ®îc tho¶ thuËn. H×nh thøc nµy bao gåm c¸c bíc.
* Ký hîp ®ång xuÊt khÈu uû th¸c víi ®¬n vÞ trong níc.
* Ký hîp ®ång xuÊt khÈu, giao hµng vµ thanh to¸n tiÒn hµng víi bªn níc ngoµi.
* NhËn phã uû th¸c xuÊt khÈu tõ ®¬n vÞ trong níc.
§©y lµ h×nh thøc phæ biÕn ë ViÖt Nam hiÖn nay. C¸c doanh nghiÖp ®øng ra nhËn sù uû th¸c thêng lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc.
1.2 Mét sè yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng
xuÊt khÈu.
Trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i, bÊt cø h×nh thøc kinh doanh nµo còng chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña m«i trêng kinh doanh. M«i trêng kinh doanh cã thÓ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh ph¸t triÓn, song còng cã thÓ lµ vËt c¶n m¹nh mÏ cho ho¹t ®éng nµy. §èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, mét néi dung quan träng cña ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ, th× ¶nh hëng cña m«i trêng kinh doanh l¹i cµng m¹nh mÏ h¬n, bëi v× trong th¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c yÕu tè vÒ m«i trêng kinh doanh phong phó vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi th¬ng m¹i trong níc. ë ®©y, chóng ta cã thÓ kÓ ra mét sè nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña mét quèc gia nh sau:
1.2.1 Kinh tÕ.
C¸c yÕu tè nµy ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Cã thÓ lÊy mét sè yÕu tè nh:
* C¬ së h¹ tÇng: §©y lµ mét yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Nã chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè vËt chÊt nh ®êng x¸, s©n bay, bÕn c¶ng, kho chøa... ®Ó gióp cho ho¹t ®éng mua b¸n diÔn ra thuËn lîi h¬n, gi¶m ®îc nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt. C¸c yÕu tè c¬ së h¹ tÇng phôc vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu ¶nh hëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng nµy nh:
HÖ thèng giao th«ng, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c¶ng biÓn, møc ®é trang bÞ, ®é s©u cña c¸c c¶ng biÓn sÏ ¶nh hëng ®Õn khèi lîng chuyªn chë cña tõng chuyÕn tµu. Tèc ®é cña c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ¶nh hëng ®Õn tèc ®é thùc hiÖn hîp ®éng. HÖ thèng c¶ng biÓn ®îc trang bÞ hiÖn ®¹i cho phÐp gi¶m bít thêi gian bèc dì, thñ tôc giao nhËn còng nh ®¶m b¶o an toµn cho hµng ho¸ ®îc mua b¸n.
HÖ thèng ng©n hµng: Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ng©n hµng cho phÐp c¸c nhµ kinh doanh thuËn lîi h¬n trong viÖc thanh to¸n, huy ®éng vèn. Ngoµi ra, ng©n hµng lµ mét nh©n tè ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c nhµ kinh doanh b»ng c¸c dÞch vô thanh to¸n, tÝn dông qua ng©n hµng...
HÖ thèng b¶o hiÓm, kiÓm tra chÊt lîng cho phÐp c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc thùc hiÖn mét c¸ch an toµn h¬n ®ång thêi gØam bít ®îc møc ®é thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra ®èi víi c¸c nhµ kinh doanh trong trêng hîp rñi ro x¶y ra.
* Tû gi¸ hèi ®o¸i: Lµ ph¬ng tiÖn so s¸nh gi¸ trÞ hµng ho¸ trong níc vµ trªn thÞ trêng quèc tÕ, lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Trong trêng hîp tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång ViÖt Nam t¨ng lªn, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n tõ ho¹t ®éng nhËp khÈu, ho¹t ®éng xuÊt khÈu sÏ cã l¬Þ h¬n nÕu t×nh h×nh ngîc l¹i. ChÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp cã thÓ th«ng qua nghiªn cøu vµ dù ®o¸n xu híng biÕn ®éng cña tû gÝa hèi ®o¸i ®Ó lùa chän nªn xuÊt khÈu hay nhËp khÈu, lùa chän thÞ trêng, lùa chän nguån hµng...
Ngoµi ra, trong yÕu tè kinh tÕ cßn cã mét sè c¸c yÕu tè kh¸c nh môc tiªu vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c chØ tiªu kinh tÕ, gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t... ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
ThÞ trêng trong vµ ngoµi níc:T×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña thÞ trêng trong vµ ngoµi níc nh: Sù thay ®æi, xu híng thay ®æi cña gi¸ c¶, kh¶ n¨ng cung cÊp, kh¶ n¨ng tiªu thô, gi¸ c¶ vµ xu híng biÕn ®éng dung lîng cña c¸c thÞ trêng... TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ®Òu ¶nh hëng ®Õn viÖc lùa chän nguån hµng, lùa chän thÞ trêng, thêi gian thùc hiÖn vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.
1.2.2- X· héi.
C¸c yÕu tè x· héi lµ t¬ng ®èi réng, trong ®ã yÕu tè con ngêi lµ quan träng nhÊt, ®ãng vai trß trung t©m. QuyÕt ®Þnh v× con ngêi lµ c¬ së h×nh thµnh nguån nh©n lùc trong x· héi, lµ lùc lîng tiªu dïng cña x· héi. Con ngêi víi tr×nh ®é, kü n¨ng... ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. ë ®©u con ngêi cã tr×nh ®é, kü n¨ng cµng cao th× ë ®ã th¬ng m¹i cµng ph¸t triÓn, chuyªn m«n ho¸ cµng s©u s¾c.
Trong c¸c yÕu tè x· héi, nÕu nh yÕu tè con ngêi lµ trung t©m th× bªn c¹nh nã, yÕu tè v¨n ho¸ còng ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ trong c«ng viÖc ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång.
Ngoµi ra, c¸c yÕu tè tËp qu¸n vµ truyÒn thèng gi¸ trÞ x· héi trong mét níc... ®Òu ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. TËp qu¸n vµ truyÒn thèng ¶nh hëng ®Õn thÞ hiÕu vµ thãi quen tiªu dïng. C¸c s¶
