Lợi nhuận, rủi ro và danh mục đầu tư chứng khoán

1Baøi 11 LÔÏI NHUAÄN, RUÛI RO VAØ DANH MUÏC ÑAÀU TÖ Lôïi nhuaän,ruûi ro vaø danh muïc ñaàu tö z Muïc tieâu z Nhöõng noäi dung trình baøy z Ñònh nghóa lôïi nhuaän vaø ruûi ro z Ño löôøng ruûi ro z Thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro z Danh muïc ñaàu tö z Lôïi nhuaän vaø ruûi ro cuûa moät danh muïc ñaàu tö z Ña daïng hoaù danh muïc ñaàu tö z Phaân loaïi ruûi ro 2Lôïi nhuaän vaø tyû suaát lôïi nhuaän z Lôïi nhuaän – Thu nhaäp hay soá tieàn kieám ñöôïc töø ñaàu tö. z Tyû suaát lôïi nhuaän – Tyû leä phaàn traêm giöõa lôïi nhuaän kieám ñöôïc so vôùi voán ñaàu tö. z Muïc tieâu cuûa coâng ty: Lôïi nhuaän hay tyû suaát lôïi nhuaän? z Muïc tieâu cuûa nhaø ñaàu tö: Lôïi nhuaän hay tyû suaát lôïi nhuaän? Ví duï: Lôïi nhuaän ñaàu tö coå phieáu z Lôïi nhuaän – Thu nhaäp töø ñaàu tö bao goàm: z Coå töùc – Phaàn lôïi nhuaän coâng ty chia cho nhaø ñaàu tö. z Lôïi voán – Phaàn lôïi nhuaän nhaø ñaàu tö kieám ñöôïc töø cheânh leäch giöõa giaù baùn vaø giaù mua coå phieáu z Tyû suaát lôïi nhuaän ñaàu tö coå phieáu 1 1)( − −−+= t ttt P PPD R Dt , Pt laø coå töùc vaø giaù coå phieáu ôû thôøi ñieåm t Pt-1 laø giaù coå phieáu ôû thôøi ñieåm t – 1 3Ñònh nghóa ruûi ro z Veà ñònh tính, ruûi ro (risk) laø söï khoâng chaéc chaén (uncertainty) moät tình traïng coù theå xaûy ra hoaëc khoâng xaûy ra. z Veà ñònh löôïng, ruûi ro laø sai bieät giöõa lôïi nhuaän thöïc teá so vôùi lôïi nhuaän kyø voïng. Chuù yù: Taøi saûn naøo khi ñaàu tö khoâng coù söï sai bieät giöõa lôïi nhuaän thöïc teá so vôùi lôïi nhuaän kyø voïng goïi laø taøi saûn phi ruûi ro. Ño löôøng ruûi ro z Lôïi nhuaän kyø voïng vaø ñoä leäch chuaån z Lôïi nhuaän kyø voïng z Ñoä leäch chuaån z Heä soá bieán ñoåi z Taøi saûn phi ruûi ro coù ñoä leäch chuaån baèng 0 ))(()( 1 i n i i PRRE ∑ = = Ri: lôïi nhuaän öùng vôùi khaû naêng i Pi: xaùc suaát xaûy ra khaû naêng i n: soá khaû naêng xaûy ra i n i i PRER∑ = −= 1 2)]([σ )(RE CV σ= 4YÙ nghóa z Lôïi nhuaän kyø voïng E(R) – lôïi nhuaän trung bình coù troïng soá cuûa caùc lôïi nhuaän coù theå xaûy ra, vôùi troïng soá chính laø xaùc suaát xaûy ra. z Ñoä leäch chuaån (σ) – ño löôøng söï sai bieät giöõa lôïi nhuaän so vôùi lôïi nhuaän kyø voïng, do ñoù, ño löôøng ruûi ro ñaàu tö. z Heä soá bieán ñoåi (CV) – ño löôøng ruûi ro töông ñoái, töùc ño löôøng sai bieät treân 1 ñôn vò lôïi nhuaän. CV duøng ñeå so saùnh ruûi ro cuûa döï aùn naøy so vôùi ruûi ro cuûa döï aùn kia. Ví duï minh hoaï 100,00 10(70)0,30Suy thoaùi 15150,40Bình thöôøng 201000,30Taêng tröôûng Lôïi nhuaän kyø voïng CP B (%) Lôïi nhuaän kyø voïng CP A (%) Xaùc suaátTình traïng Neàn kinh teá Coå phieáu A: EA(R) = R1P1 + R2P2 + R3P3 = 0,3(100) + 0,4(15) + 0,3(- 70) = 15% Coå phieáu B: EB(R) = R1P1 + R2P2 + R3P3 = 0,3(20) + 0,4(15) + 0,3(10) = 15% 5Ñoä leäch chuaån CP A σ2 = 4335 0,3(7225) = 2167,57225- 70 – 15 = - 85 0,4(0) = 0015 – 15 = 0 0,3(7225) = 2167,57225100 – 15 = 85 Pi[Ri – E(R)]2[Ri – E(R)]2Ri – E(R) %84,6543352 === σσ Ñoä leäch chuaån CP B σ2 = 15 0,3(25) = 7,52510 – 15 = - 5 0,4(0) = 0015 – 15 = 0 0,3(25) = 7,52520 – 15 = 5 Pi[Ri – E(R)]2[Ri – E(R)]2Ri – E(R) %87,3152 === σσ σA = 65,84% trong khi σB = 3,87% => CP A ruûi ro hôn CP B 6Söû duïng heä soá bieán ñoåi (CV) 0,330,75Heä soá bieán ñoåi 0,080,06Ñoä leäch chuaån 0,240,08Lôïi nhuaän kyø voïng Döï aùn BDöï aùn A σA = 6% trong khi σB = 8% => Döï aùn A ruûi ro hôn Döï aùn B? Trong tröôøng hôïp naøy khoâng keát luaän ñöôïc, caàn tính theâm CV: CVA = 0,75 trong khi CVB = 0,33 => Döï aùn A ruûi ro hôn Döï aùn B Thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro z Caùch xaùc ñònh thaùi ñoä cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi ruûi ro z Troø chôi Let’s Make a Deal z Troø chôi Deal or no deal z Xaùc ñònh thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro cuûa nhaø ñaàu tö z Giaù trò chaéc chaén töông ñöông (certainty equivalent – CE): Giaù trò chaéc chaén coù maø chuùng ta saün saøng chaáp nhaän ñeå töø boû giaù trò kyø voïng keøm theo ruûi ro z Thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh vaø phaân chia thaønh: z Ngaïi ruûi ro: CE < giaù trò kyø voïng z Baøng quan vôùi ruûi ro: CE = giaù trò kyø voïng z Thích ruûi ro: CE > giaù trò kyø voïng z Caùc lyù thuyeát trong taøi chính thöôøng giaû ñònh raèng nhaø ñaàu tö laø ngöôøi ngaïi ruûi ro. 7Danh muïc ñaàu tö z Danh muïc ñaàu tö (portfolio)– laø söï keát hôïp cuûa 2 hay nhieàu chöùng khoaùn hoaëc taøi saûn trong toång giaù trò ñaàu tö. z Taïi sao phaûi ñaàu tö keát hôïp taøi saûn ñeå hình thaønh danh muïc ñaàu tö? z Caùc loaïi danh muïc ñaàu tö caàn chuù yù: z Danh muïc ñaàu tö thò tröôøng z Danh muïc ñaàu tö bao goàm moät taøi saûn ruûi ro vaø moät taøi saûn phi ruûi ro Lôïi nhuaän cuûa danh muïc ñaàu tö z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö – baèng lôïi nhuaän trung bình coù troïng soá cuûa töøng chöùng khoaùn hay taøi saûn caù bieät trong danh muïc ñaàu tö. z Coâng thöùc tính: ∑ = = m j jjp REWRE 1 )()( Trong ñoù: Wj: tyû troïng cuûa chöùng khoaùn j Ej(R): lôïi nhuaän kyø voïng cuûa chöùng khoaùn j m: toång soá chöùng khoaùn trong danh muïc 8Ví duï 1: Coå phieáu AGF coù lôïi nhuaän kyø voïng 14,68% vaø coå phieáu BTC coù lôïi nhuaän kyø voïng 12%. OÂng Chöùng Vaên Khoaùn ñaàu tö vaøo danh muïc goàm 200 trieäu ñoàng coå phieáu BTC vaø 400 trieäu ñoàng coå phieáu AGF. Hoûi lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö naøy laø bao nhieâu? z Tyû troïng coå phieáu z AGF: Wa = 400/(200+400) = 2/3 z BTC: Wb = 200/(200+400) = 1/3 z Lôïi nhuaän kyø voïng z AGF: Ra = 14,68% z BTC: Rb = 12% z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö: Rp = 2/3(14,68%) + 1/3(12%) = 13,79% ∑ = = m j jjp REWRE 1 )()( Ruûi ro cuûa danh muïc ñaàu tö (1) z Ruûi ro cuûa danh muïc ñaàu tö – ño löôøng bôûi phöông sai vaø ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö. z Coâng thöùc tính phöông sai cuûa danh muïc ñaàu tö goàm 2 chöùng khoaùn j vaø k: z Phöông sai cuûa danh muïc ñaàu tö phuï thuoäc vaøo phöông sai cuûa töøng chöùng khoaùn caù bieät vaø ñoàng (hieäp) phöông sai (tích sai) giöõa 2 chöùng khoaùn ñoù. z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö baèng caên baäc 2 cuûa phöông sai cuûa danh muïc ñaàu tö. 22 , 222 2 kkkjkjjjp WWWW σσσσ ++= 9Ruûi ro cuûa danh muïc ñaàu tö (2) z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö z Ñoàng phöông sai – ño löôøng möùc ñoä quan heä tuyeán tính giöõa lôïi nhuaän cuûa 2 chöùng khoaùn, xaùc ñònh bôûi coâng thöùc: ∑∑ = = = m j m k kjkjP WW 1 1 ,σσ m: toång soá chöùng khoaùn trong danh muïc Wj: tyû troïng toång quyõ ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn j Wk: tyû troïng toång quyõ ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn k σj,k: ñoàng phöông sai lôïi nhuaän cuûa chöùng khoaùn j vaø k rj,k: heä soá töông quan kyø voïng giöõa lôïi nhuaän cuûa j vaø k kjkjkj r σσσ ,, = Ví duï minh hoïa z Moät danh muïc ñaàu tö goàm 2 coå phieáu: CP1 vaø CP2. CP1 coù lôïi nhuaän kyø voïng laø 16% vôùi ñoä leäch chuaån laø 15%. CP2 coù lôïi nhuaän kyø voïng laø 14% vôùi ñoä leäch chuaån laø 12%. Heä soá töông quan giöõa 2 coå phieáu naøy laø 0,4 vaø nhaø ñaàu tö boû tieàn baèng nhau vaøo hai coå phieáu naøy. Hoûi lôïi nhuaän kyø voïng vaø ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö? 10 Ví duï minh hoïa (tt) z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö Ep(R) = (0,5)16 + (0,5)14 = 15% z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö z Coå phieáu 1 z W1W1σ1,1 = W1W1r1,1 σ1σ1 z W1W2σ1,2 = W1W2r1,2 σ1σ2 z Coå phieáu 2 z W2W1σ2,1 = W2W1r2,1 σ2σ1 z W2W2σ2,2 = W2W2r2,2 σ2σ2 Ví duï minh hoïa (tt) z Coå phieáu 1 z (0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15) z (0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0,12) z Coå phieáu 2 z (0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15) z (0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12) z σP = [(0,5)(0,5)(1)(0,15)(0,15)]+[(0,5)(0,5)(0,4)(0,15)(0 ,12)]+ [(0,5)(0,5)(0,4)(0,12)(0,15)] + [(0,5)(0,5)(1)(0,12)(0,12)] = 11,3% 11 Ví duï minh hoïa (tt) z Caùch khaùc, ta coù phöông sai: z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö: 22 , 222 2 kkkjkjjjp WWWW σσσσ ++= 22222 )12,0()5,0()12,0)(15,0)(4,0)(5,0)(5,0(2)15,0()5,0( ++=pσ 012825,02 =pσ %3,11012825,0 ==pσ Phaân loaïi ruûi ro z Ruûi ro toaøn heä thoáng (systematic risk) – coøn goïi laø ruûi ro thò tröôøng hoaëc ruûi ro chung z Ruûi ro khoâng toaøn heä thoáng (unsystematic risk) – coøn goïi laø ruûi ro coâng ty hoaëc ruûi ro caù bieät z Toång ruûi ro = Ruûi ro toaøn heä thoáng + Ruûi ro khoâng toaøn heä thoáng 12 Ña daïng hoaù danh muïc ñaàu tö z Keát hôïp ñaàu tö vaøo nhieàu loaïi chöùng khoaùn khoâng coù töông quan cuøng chieàu (töông quan traùi chieàu) z Söï suït giaûm lôïi nhuaän cuûa chöùng khoaùn naøy ñöôïc buø ñaép baèng söï gia taêng lôïi nhuaän cuûa chöùng khoaùn kia => caét giaûm ruûi ro z Ña daïng hoaù chæ caét giaûm ñöôïc ruûi ro khoâng toaøn heä thoáng chöù khoâng caét giaûm ñöôïc ruûi ro toaøn heä thoáng Ña daïng hoaù ñaàu tö giuùp caét giaûm ruûi ro Lôïi nhuaän ñaàu tö Lôïi nhuaän ñaàu tö Lôïi nhuaän ñaàu tö Chöùng khoaùn A Chöùng khoaùn B Danh muïc A vaø B Thôøi gian Thôøi gian Thôøi gian 13 Ví duï minh hoaï Xem xeùt lôïi nhuaän cuûa CP W, M vaø danh muïc WM (W vaø M coù heä soá töông quan r = - 1) 0,0%22,6%22,6%Ñoä leäch chuaån 151515LN trung bình 1515152001 1535(5)2000 15(5)351999 1540(10)1998 15%(10%)40%1997 Danh muïc WMCP MCP WNaêm Minh hoaï ruûi ro Soá löôïng chöng khoaùn trong danh muïc ñaàu tö Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc Ruûi ro toaøn heä thoáng Ruûi ro khoâng toaøn heä thoáng Toång ruûi ro 14 Phaân tích söï aûnh höôûng cuûa ña daïng hoaù ñoái vôùi lôïi nhuaän vaø ruûi ro z Xeùt ví duï sau ñaây 40%60%Tyû troïng (W) - 0,1639Heä soá töông quan giöûa S vaø L (ρS,T) - 0,004875Ñoàng phöông sai giöõa S vaø L (σS,T) 0,0132250,066875Phöông sai (σ2) 11,50%25,86%Ñoä leäch chuaån (σ) 5,5%17,50%Lôïi nhuaän kyø voïng (R) Coå phieáu TCoå phieáu S Lôïi nhuaän vaø ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö ST z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö z Rp = WsRs + WtRt = (0,6x17,5)+(0,4x5,5)=12,7% z Phöông sai cuûa danh muïc ñaàu tö σ2 =(0,6)2(0,2586)2 + 2(0,6)(0,4)(- 0,004875) +(0,4)2(0,1150)2 = 0,023851 z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö z Ñoä leäch chuaån trung bình z σ = (0,6)(0,2586) +(0,4)(0,1150) = 0,2012 = 20,12% %44,151544,0023851,0 ===σ 15 Aûnh höôûng cuûa ña daïng hoaù ñaàu tö z Heä soá töông quan (ρS,T) = 1 z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö baèng ñoä leäch chuaån trung bình coù troïng soá cuûa töøng chöùng khoaùn caù bieät z Heä soá töông quan (ρS,T) < 1 z Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö nhoû hôn ñoä leäch chuaån trung bình coù troïng soá cuûa töøng chöùng khoaùn caù bieät Aûnh höôûng cuûa ña daïng hoaù ñaàu tö Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö 5,5 12,7 17,5 11,50 15,44 25,86 16 AÛûnh höôûng cuûa ña daïng hoaù ñaàu tö Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö 5,5 12,7 17,5 11,50 15,44 25,86 1 2 3 1’ MV Ws = 60% Wt = 40% S T Danh muïc 1= 90%T + 10%S (ρ = - 0,16) Danh muïc 2 = 50% T + 50%S (ρ = - 0,16) Danh muïc 3 = 10%T + 90%S (ρ = - 0,16) Danh muïc 1’= 90%T + 10%S (ρ = 1) Danh muïc MV = Danh muïc coù ñoä leäch chuaån thaáp nhaát AÛnh höôûng cuûa ña daïng hoaù ñaàu tö öùng vôùi nhöõng heä soá töông quan khaùc nhau Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö S T ρ = - 1 ρ = - 0,5 ρ = 0 ρ = 0,5 ρ = 1 17 Ñöôøng giôùi haïn danh muïc hieäu quaû Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö MV S T Danh muïc coù phöông sai toái thieåu Ñöôøng giôùi haïn danh muïc hieäu quaû (maøu ñoû) R W 1 2 3 Danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø moät chöùng khoaùn ruûi ro z Coâ A xem xeùt ñaàu tö 350$ vaøo coå phieáu P ñoàng thôøi keát hôïp ñaàu tö 650$ vaøo taøi saûn coù laõi suaát phi ruûi ro. Danh muïc ñaàu tö cuûa coâ A nhö sau: 65%35%Tyû troïng 00,20Ñoä leäch chuaån 10%14%Lôïi nhuaän Lôïi nhuaän phi ruûi roLôïi nhuaän kyø voïng vaøo CP P 18 Danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø moät chöùng khoaùn ruûi ro z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc z (0,35 x 14)+(0,65 x 10) = 11,4% z Phöông sai cuûa danh muïc z Ñoä leäch chuaån z Giaû söû coâ A vay 200$ vôùi laõi suaát phi ruûi ro keát hôïp vôùi 1000$ voán goác ñeå ñaàu tö vaøo coå phieáu P 0049,0)20,0()35,0( 222 ==pσ %707,00049,0 ===σ Danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø moät chöùng khoaùn ruûi ro z Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa danh muïc môùi z (1,20 x 14) + (- 0,2 x 10) = 14,8% z Phöông sai cuûa danh muïc z Ñoä leäch chuaån z Taïi sao lôïi nhuaän kyø voïng vaø ñoä leäch chuaån taêng leân ? 0576,0)20,0()2,1( 222 ==pσ %2424,00576,0 ===σ 19 Danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø moät chöùng khoaùn ruûi ro Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö (%) Coå phieáu P 20 Rf = 10 14 35% vaøo CP P 65% vaøo taøi saûn phi ruûi 120% vaøo CP P vaø 20% vaøo taøi saûn phi ruûi ro (vay ôû möùc laõi phi ruûi ro) Vay ñaàu tö vaøo CP P, laõi suaát vay lôùn hôn laõi suaát cho vay Danh muïc ñaàu tö toái öu z Danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø chöùng khoaùn ruûi ro ít thaáy treân thöïc teá z Treân thöïc teá nhaø ñaàu tö thöôøng keát hôïp danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø danh muïc chöùng khoaùn ruûi ro, chaúng haïn danh muïc Q z Moâ taû danh muïc Q: z 30% coå phieáu BCE z 45% coå phieáu CIBC z 25% coå phieáu CM z Danh muïc toái öu naèm treân ñöôøng thaúng keõ töø ñieåm laõi suaát phi ruûi tieáp xuùc vôùi ñöôøng giôùi haïn ñaàu tö hieäu quaû 20 Ñöôøng thò tröôøng voán Lôïi nhuaän kyø voïng (%) Ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö YA Q 1 2 3 X Rf 70% vaøo taøi saûn phi ruûi ro 30% vaøo coå phieáu danh muïc Q 35% vaøo taøi saûn phi ruûi ro 65% vaøo coå phieáu danh muïc Q - 40% vaøo taøi saûn phi ruûi ro 140% vaøo coå phieáu danh muïc Q Ñöôøng II - Ñöôøng thò tröôøng voán Ñöôøng thò tröôøng voán – phaûn aùnh quan heä giöõa lôïi nhuaän kyø voïng vaø ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö goàm taøi saûn phi ruûi ro vaø danh muïc chöùng khoaùn ruûi ro Ñöôøng I 4 5 Cho vay Ñi vay Höông dan cach tính ty suat lôïi nhuaän vaø ruûi ro danh muïc ñaàu tö treân thöïc teá z Thöïc teá nhaø ñaàu tö chæ quan saùt ñöôïc giaù coå phieáu ôû thôøi ñieåm hieän taïi vaø quaù khöù. z Nhaø ñaàu tö khoâng ñöôïc cung caáp döõ lieäu veà ñoä leäch chuaån, ñoàng phöông sai vaø heä soá töông quan tyû suaát lôïi nhuaän cuûa coå phieáu. z Laøm theá naøo ñeå tính tyû suaát lôïi nhuaän vaø ñoä leäch chuaån cuûa danh muïc ñaàu tö?