Luận văn Giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG ---------- BẠCH THANH MINH GIẢNG DẠY TIẾNG VIỆT CHO NGƯỜI NƯỚC NGOÀI NÓI TIẾNG ANH BẰNG PHƯƠNG PHÁP GIAO TIẾP LUẬN VĂN THẠC SĨ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUỐC TẾ HỒNG BÀNG ---------- BẠCH THANH MINH GIẢNG DẠY TIẾNG VIỆT CHO NGƯỜI NƯỚC NGOÀI NÓI TIẾNG ANH BẰNG PHƯƠNG PHÁP GIAO TIẾP LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành : Việt Nam học Mã số : 60220113 Người hướng dẫn khoa học PGS.TS Trần Xuân Mai THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2016 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - iii - LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn Tốt nghiệp Thạc sỹ Việt Nam học với đề tài “Giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các trích dẫn nêu trong luận văn này là trung thực và có xuất xứ rõ ràng. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 02 năm 2016 Tác giả luận văn Bạch Thanh Minh Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - iv - LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng, Viện đào tạo sau đại học, nơi đón nhận và nâng dỡ tôi trong suốt quá trình học tập và tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu đề tài này. Tôi đặc biệt cám ơn PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng – nguyên Hiệu trưởng nhà trường và PGS.TS Trần Xuân Mai, những người thầy đã tận tình hướng dẫn tôi để tôi hoàn thành luận văn theo đúng thời gian quy định. Tôi cũng xin cám ơn PGS.TS Phan An, PGS.TS Phan Huy Xu, những người thầy đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu để luận văn phong phú, chuẩn mực hơn. Cuối cùng tôi xin gửi lời cám ơn Quý GS.TS, các Thầy Cô đã tận tình cung cấp những tri thức quý báu cho chúng tôi trong suốt quá trình học tập tại lớp Cao học Việt Nam học 1, khóa 1 của nhà trường. Tôi cũng xin cám ơn tất cả các bạn học viên cùng lớp luôn khích lệ động viên tôi để tôi có được kết quả ngày hôm nay. Do sự hiểu biết của tôi có hạn nên nội dung Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự hướng dẫn góp ý của Quý Thầy, Cô. Chân thành cảm ơn ! Tác giả luận văn Bạch Thanh Minh Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - v - DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Giải thích Trang CLB Câu lạc bộ Nhiều trang ĐH&THCN Đại học và trung học chuyên nghiệp 100 GS.NGND Giáo sư – Nhà giáo nhân dân Nhiều trang GS.TS Giáo sư – Tiến sỹ Nhiều trang HN Hà Nội 100 PGS.TS Phó giáo sư – Tiến sỹ Nhiều trang NXB Nhà xuất bản 100,101,102 NGND Nhà giáo Nhân dân 112 THPT Trung học phổ thông Nhiều trang TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh Nhiều trang TS Tiến sỹ Nhiều trang UBND Ủy ban nhân dân Nhiều trang UNESCO United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (Tổ chức văn hóa, khoa học, giáo dục, Liên hiệp Quốc ) Nhiều trang ĐHQGHN Đại Học Quốc Gia Hà Nội 2 HUFLIT Trường Đại Học Ngoại Ngữ - Tin Học TP.HCM 2 BCH-TƯ Ban Chấp Hành – Trung Ương 9 ASEAN Hiệp hội những Quốc Gia Đông Nam Á 96 TPP Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương 96 NCS Nghiên cứu sinh Nhiều trang VNH Việt Nam Học 62 GD&ĐT Giáo Dục và Đào Tạo 92 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - vi - DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số bảng Tên bảng Trang 1 Danh mục chữ viết tắt v 2 Danh mục các bảng biểu vi 3 Danh mục các hình vẽ, đồ thị vii 1.1 Bảng so sánh phương ngữ 24 1.2 Bảng so sánh một số từ thông dụng tại các vùng trong phương ngữ tiếng Việt 25 1.3 Biểu đồ dạy bốn kỹ năng: Nghe - Nói - Đọc - Viết 39 2.1 Sự khác nhau về cách dùng thì và chia động từ 48 2.2 Bảng thống kê tỷ lệ các dạng bài tập trong sách dạy tiếng Việt được khảo sát 60 2.3 Bảng thống kê chi tiết phân bổ các dạng bài tập theo chủ đề 61 2.4 Bảng khảo sát học viên tại Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng 63 3.1 Bảng phân tích SWOT 96 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - vii - DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Số hình Tên hình Trang 1. Tác giả và các học viên học tiếng Việt 104 2 Các giáo sinh người nước ngoài theo học khóa bồi dưỡng Tiếng Việt tại Trung Tâm Ngôn Ngữ Quốc Tế Hồng Bàng 104 3 Danh sách học viên nước ngoài học tiếng Việt tại Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng. 105 4 Giao tiếp giữa thầy và trò trong giờ học. 106 5 Giảng bài trên lớp 106 6 Giao tiếp trong giờ học 107 7 Giáo trình dạy tiếng Việt 107 8 Giáo trình dạy tiếng Việt 108 9 Giáo trình dạy tiếng Việt 108 10 Giao tiếp tiếng Việt qua ngữ cảnh 109 11 Giao tiếp tiếng Việt qua ngữ cảnh 109 12 Giao tiếp tiếng Việt qua ngữ cảnh 110 13 Dạy viết tiếng Việt 110 14 Giao tiếp trực tiếp 111 15 Giao tiếp trong giờ học 111 16 Giao tiếp trên lớp 112 17 GS.TS.NGND Đinh Văn Đức phát biểu tại lễ bế giảng khóa học 112 18 Lễ bế giảng khóa học 113 19 Hình ảnh vui nhộn trong sách Giáo khoa 113 20 Giao tiếp trên lớp học 114 21 Giao tiếp trực quan 114 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - viii - MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. iv DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .............................................................................. vi DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ................................................................................ vii MỤC LỤC ................................................................................................................. viii TÓM TẮT .................................................................................................................. xii ABSTRACT .............................................................................................................. xiii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................................... 2 3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 3 4. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 3 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài ........................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 3 5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu .......................................................... 3 6. Đóng góp về khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 4 7. Bố cục của luận văn .............................................................................................. 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ..................................................... 6 1.1. Cơ sở lý luận........................................................................................................... 6 1.2. Tổng quan về Tiếng Việt ........................................................................................ 6 1.3. Lịch sử hình thành và phát triển của tiếng Việt ..................................................... 6 1.4. Văn hóa ................................................................................................................... 9 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - ix - 1.5. Mối quan hệ giữa ngôn ngữ và văn hóa ............................................................... 10 1.6. Văn hóa giao tiếp .................................................................................................. 12 1.6.1. Văn hóa giao tiếp của người Việt Nam ........................................................... 12 1.6.2. Tiếng Việt và văn hóa giao tiếp của người Việt Nam ..................................... 13 1.6.3. Tính cộng đồng trong văn hóa giao tiếp của người Việt ................................. 15 1.7. Về cách thức giao tiếp của người Việt Nam ........................................................ 15 1.8. Hệ thống nghi thức lời nói của người Việt rất phong phú ................................... 16 1.9. Đặc điểm của Tiếng Việt ...................................................................................... 17 1.9.1. Chữ viết của tiếng Việt ................................................................................... 17 1.9.2. Đặc điểm loại hình .......................................................................................... 18 1.9.3. Đặc điểm từ vựng ............................................................................................ 19 1.9.4. Đặc điểm ngữ pháp ......................................................................................... 20 1.9.5. Tục ngữ ca dao ................................................................................................ 29 1.9.6. Đặc điểm ngữ âm tiếng Việt ........................................................................... 30 1.9.6.1. Âm tiết tiếng Việt không có hiện tượng nốì âm ........................................... 32 1.9.6.2. Âm tiết tiếng Việt mang tính biểu hiện ý nghĩa ........................................... 32 1.10. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................... 33 Tiểu kết ........................................................................................................................ 40 CHƯƠNG 2: CÁC NGUYÊN TẮC DẠY TIẾNG VIỆT NHƯ LÀ MỘT NGOẠI NGỮ CHO NGƯỜI NƯỚC NGOÀI ................................................................. 42 2.1. Sự khác nhau về ngữ âm và ngữ điệu .................................................................. 42 2.1.1. Sự khác nhau về ngữ âm.................................................................................. 42 2.1.2. Sự khác nhau về thanh điệu ............................................................................ 44 2.2. Sự khác nhau về ngữ điệu..................................................................................... 45 2.2.1. Sự khác nhau cơ bản về ngữ pháp ................................................................... 46 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - x - 2.2.2. Sự khác nhau về trật tự từ ............................................................................... 46 2.2.3. Sự khác nhau về xưng hô ................................................................................ 46 2.2.3.1. Sự khác nhau về cách dùng thì và chia động từ ........................................... 48 2.3. Một số lỗi thường gặp của học viên nước ngoài khi học tiếng Việt .................... 49 2.3.1. Những sự nhầm lẫn khi dùng từ ...................................................................... 49 2.3.2. Dạng câu hỏi “đâu” và “ở đâu" ....................................................................... 52 2.4. Quan hệ và ý nghĩa ngữ pháp được thể hiện bằng trật tự từ và hư từ .................. 53 2.4.1. Dùng sai trật tự từ trong phạm trù sở hữu ....................................................... 54 2.4.2. Dùng sai trật tự từ của các chỉ định từ ............................................................ 54 2.4.3. Dùng sai trật tự từ các các định ngữ của danh từ ............................................ 54 2.5. Phạm trù thì (Tense) ............................................................................................. 55 2.5.1. Các từ “ đã”,“đang”, “sẽ ” biểu thị tình thái liên quan đến thì: ...................... 55 2.5.1.1. Các từ “ đã”, “đang”, “sẽ” theo quan điểm của người nói ........................... 55 2.5.1.2. Ý nghĩa thời gian được đánh dấu bằng trạng từ và trạng ngữ thời gian ...... 55 2.5.2. Thứ tự từ ngữ có thể biểu hiện ý nghĩa thời gian ............................................ 55 2.6. Thể bị động (Passive voice ) ................................................................................ 56 2.7. Khảo sát bài tập trong một số sách dạy tiếng Việt cho người nước ngoài và khảo sát học viên tại Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng ........................................ 58 Tiểu kết ........................................................................................................................ 66 CHƯƠNG 3: ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP GIAO TIẾP VÀO VIỆC GIẢNG DẠY TIẾNG VIỆT ........................................................................................................ 68 3.1. Giảng dạy tiếng Việt bằng phương pháp giao tiếp cho người nước ngoài .......... 68 3.1.1. Phương pháp giáo dục truyền động (transaction) ............................................. 69 3.2. Các bước tiến hành học ngôn ngữ theo phương pháp giao tiếp : ......................... 71 3.2.1. Qui trình thực hiện phương pháp giao tiếp ........................................................ 75 3.3. Áp dụng phương pháp giao tiếp để dạy phát âm tiếng Việt ................................. 75 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - xi - 3.3.1. Dạy ngữ pháp bằng phương pháp giao tiếp. ................................................... 77 3.3.2. Dạy kỹ năng nghe - nói theo phương pháp giao tiếp ...................................... 79 3.4. Dạy kỹ năng đọc và viết theo phương pháp giao tiếp .......................................... 87 3.5. Những ưu điểm của phương pháp giao tiếp ......................................................... 91 3.6. Những đề xuất cho việc giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài bằng phương pháp giao tiếp ...................................................................................................... 92 Tiểu kết ........................................................................................................................ 97 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 100 PHỤ LỤC .................................................................................................................. 103 Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - xii - GIẢNG DẠY TIẾNG VIỆT CHO NGƯỜI NƯỚC NGOÀI NÓI TIẾNG ANH BẰNG PHƯƠNG PHÁP GIAO TIẾP Tóm tắt Người nước ngoài học tiếng Việt không chỉ để biết và sử dụng tiếng việt mà còn muốn thông qua việc học tiếng Việt để hiểu thêm về con người Việt Nam và cả những biểu hiện văn hóa được phản ảnh qua tiếng Việt. Dạy tiếng Việt cho người nước ngoài thực chất là truyền bá văn hóa Việt. Người dạy tiếng Việt là người đại diện cho nền văn hóa Việt Nam cho nên họ không chỉ có kiến thức, năng lực sư phạm mà còn phải có nhân cách và lòng tự hào dân tộc. Tiếng nói đâu chỉ đơn thuần là vốn quý, mà còn là tượng trưng cho bản sắc nòi giống của mình. Một dân tộc có mạnh thì tiếng nói của dân tộc ấy mới sống được. Nhưng tiếng nói của dân tộc mất, thì dân tộc ấy cũng không còn. Tiếng Việt còn là nhờ tinh thần bất khuất của dân tộc. Và dân tộc Việt Nam còn là nhờ ở tiếng Việt còn. Tiếng Việt quả là một tiếng nói quật cường cho một dân tộc quật cường. Nhiều người nước ngoài không chỉ vì mục đích kinh tế mà vì yêu thích Việt Nam nên học tiếng Việt lại càng yêu thích Việt Nam hơn. Tiếng Việt chính là một môn học tạo ra năng lực về từ vựng, cung cấp kiến thức về ngôn ngữ cần thiết cho chúng ta, để chúng ta có thể lĩnh hội cái hay cái đẹp trong văn học. Hơn nữa, “Tiếng Việt là thứ của cải vô cùng quý giá”, như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “ Nó cũng chính là linh hồn của cả dân tộc nhờ đó mà trải qua bao thăng trầm lịch sử bị ngoại xâm, người Việt Nam ta vẫn giữ được bản sắc dân tộc mình”. Một số ý kiến và gợi ý thú vị trên đã thôi thúc chúng tôi chọn đề tài “ Giảng dạy tiếng Việt cho người nước ngoài bằng phương pháp giao tiếp”. Tôi tin rằng với đề tài này sẻ giúp cho học viên thành công trong việc của họ. Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - xiii - ABSTRACT The foreigners study Vietnamese not only for the purpose of understanding and using it but they also want to know more about the Vietnamese people together with their cultural characteristics reflected in the Vietnamese language. Teaching Vietnamese to foreigners is in reality to propagate the Vietnamese culture. The persons who teach Vietnamese culture; therefore, they must not only be well- learned, have pedagogical ability but also have human dignity and a national pride. Language is not only a highly valuable property but also a symbol of its racial charater. A language can only survive if its people are strong. And a people will perish if their language ceases to exist. The survial of the Vietnamese language is due to the indomitable spirit of the Vietnamese people. And the surial of Vietnamese people owes to their languages. The Vietnamese language is indeed the unassimilated language of an indomitable people. Many foreigners don’t learn Vietnamese because of their economic interest but because they hold Vietnam in high esteem. The Vietnamese language is a subject creating energy for vocabulary, providing us with necessary language knowledge in order that we can grasp the beauty and the quintessence of literature. Moreover, “The Vietnamese language is the most valuable property” as president Ho Chi Minh proclaimed. “It’s also our people’s souls. Thanks to it, through many ups and downs in the history being invaded , we, Vietnamese people can preserve our own national identity”. Some above interesting opinions and suggestions do drive us to choose the thesis entitled “Teaching the Vietnamese language to the English speaking learners by the communicative language teaching approach”- which, I believe, helps foreign language learners successful in their studying. Giảng dạy tiếng việt cho người nước ngoài nói tiếng Anh bằng phương pháp giao tiếp - 1 - PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam học là một bộ môn khu vực học, trong đó hàm chứa toàn bộ thông tin về khu vực như hoàn cảnh tự nhiên, văn hoá, lịch sử, phong tục, tín ngưỡng tập quán, trong đó, yếu tố văn hoá đóng vai trò hết sức quan trọng. Văn hoá mỗi quốc gia, mỗi khu vực được thể hiện rất rõ nét qua ngôn ngữ. Như vậy, văn hoá và ngôn ngữ có mối quan hệ rất mật thiết với nhau, dạy ngôn ngữ cũng có nghĩa là dạy văn hoá. Việt Nam học ra đời từ nhu cầu của người nước ngoài muốn tìm hiểu đất nước, con người Việt Nam để duy trì mối quan hệ trong làm ăn, giao lưu, hợp tác, vì vậy họ học tiếng Việt cũng giống như mình học tiếng nước ngoài vậy. Trong suốt thời kỳ ngàn năm Bắc thuộc, chúng ta phải dùng chữ Hán, sau đó từ chữ Hán ta chuyển sang chữ Nôm, rồi từ chữ Nôm chuyển sang chữ Quốc ngữ. Như vậy, chúng ta đã “dùng đá người để mài dao nhà” mà có tiếng Việt của ngày hôm nay, trong cả hai phương diện tiếng nói và chữ viết. Rất nhiều người Việt Nam theo học các ngoại ngữ khác nhau trên thế giới nhưng cũng không ít người nước ngoài học tiếng Việt của chúng ta. Đây là niềm tự hào dân tộc. Việc dạy tiếng Việt cho người nước ngoài,